Page Text
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
સુખ દુઃખની ભાવનાથી ઘડાતું જીવન. દુ:ખને સુખમાં પરિવર્તન કરાવનારી આ કળા આત્માના વિકાસક્રમમાં અગત્યને હિસ્સો આપે છે. કેમકે શાસ્ત્રમાં સ્થળે સ્થળે કહેવામાં આવેલું છે કે – મન gવ અનુષ્કા જાર વર્ષ પક્ષો એ સૂત્ર અનુસાર મને બળને દઢ કરવાને વારંવાર ઉપદેશ આપવામાં આવ્યો છે. મનુષ્યને પાંચ ઇન્દ્રિયના વિકાસથી જે કાર્ય સધાતું નથી તે મન અવશ્ય સાધી આપે છે એટલું જ નહિ પરંતુ તે પાંચે ઇંદ્રિયોના વિકાસ ઉપર અપ્રતિમ કાબુ ધરાવનાર મન જ છે. આત્માને કયે રસ્તે દેરી જો એ મનરૂપ અશ્વનું જ કર્તવ્ય છે.
નિમિત્તે કારણે હમેશાં મન ઉપર જુદી જુદી અસરે પ્રકટાવે છે. આ મન આત્માના કાબુમાં ન રહેતાં ઉલટું આત્માને પોતાના અણુઓના બળને અનુસારે આધીન કરી મુકે છે. મનના અણુઓમાં સ્પર્શ-રસ–ગંધની શક્તિઓ વિવિધ પ્રકારની છે. તે અણુઓના વણે તે આધુનિક વિજ્ઞાન વડે (Science) સાબીત થઈ ચૂકેલા છે. શ્રીમદ્દ વિનયવિજયજીએ લોકશાસ્ત્રમાં સ્પર્શાદિકની હકીકત સંક્ષિપ્તમાં સુંદર રીતે દર્શાવેલી છે. આથી આ અણુઓનું આત્મા ઉપર સ્વામિત્વ થયા પછી નિમિત્તકારણેની અસર કદી ફેરવી શકાતી નથી. જેથી વારંવાર ઈષ્ટનિષ્ટ સંગોથી પ્રાપ્ત થયેલા સુખદુ:ખના નિમિત્તકારણે વડે મન તે તે સુખદુ:ખની ભાવનાએ પ્રકટાવી વ્યર્થ કાળપ કરી નાંખે છે, અને આત્માને વિકાસ કરાવવાને સહાયભૂત થવાને બદલે આત્માને અધોગતિનું ભાજન બનાવે છે.
આ રીતે મન અને આત્માને સંબંધ પરસ્પર સેવ્ય–સેવક ભાવને મટી સેવક-સેવ્ય ભાવને બનાવવાથી સુખદુ:ખને સમપણે દવાની આ કળાથી-મનવ્યનું બાહ્ય અને આંતર જીવન સુંદર રીતે સુઘટિત થાય છે. આ કળા પ્રાપ્ત થયા પછી પ્રસંગોપાત પ્રાપ્ત થતા નિમિત્ત કારણોની અસર ફેરવાઈ જાય છે, એટલું જ નહિ પરંતુ બીજાઓ ઉપર થતીદુ:ખની અસરે-તેમને દુઃખી થયેલા-જોઈને તેમની માનસિક નિબળતાને લીધે જે અફસોસ તેમને પ્રકટ થતે હતો તે નહિ થવા દેતાં તેમનું વાસ્તવિક હિત સાધી શકે છે. પોતાના અથવા બીજાના દુઃખથી પોતાના અંત:કરણને દુઃખી બનાવી શકમગ્ન બેસી રહેવામાં અતિકર્તવ્યતા માનતા નથી. પરંતુ જીવનના સંગ્રહ કરેલા સામથી પિતાનું અને તેમનું સર્વોત્તમ હિત સાધે છે.
અન્ય મનુષ્યની દુર્બળતાને અને દુ:ખને જોઈને ગ્લાનિ ન ધરતાં તેના આત્માની ઉચ્ચતામાં મનને જોડવાથી તેની નિર્બળતા અને દુઃખના ઉપાયો જલ્દી જડે છે, અને પરિણામે તેનું દુઃખ દૂર કરી શકાય છે. વિવેક દષ્ટિ સંપન્ન થયેલું મન પોતાનાં અને બીજાનાં બંધનો વધારતું જતું નથી, પરંતુ પડેલી ગાંઠને છેડી દુ:ખભાવના દૂર કરાવે છે.
For Private And Personal Use Only
| SR No. | 531193 |
| Book Title | Atmanand Prakash Pustak 017 Ank 01 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Jain Atmanand Sabha Bhavnagar |
| Publisher | Jain Atmanand Sabha Bhavnagar |
| Publication Year | 1919 |
| Total Pages | 43 |
| Language | Gujarati, Hindi |
| Classification | Magazine, India_Atmanand Prakash, & India |
| File Size | 6 MB |