________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
શ્રી મહાવીરનિર્વાણને સમય-
નિર્ણય.
5
.
geraning of all?4 ( Saisanaka and Maurya Chronology and the date of the Buddha's Nirvana) નામના લેખની અંતે, ખાસ મહાવીરનિર્વાણ અને જેનકાલગણના સંબંધી એક સ્વતંત્ર પ્રકરણ જેડયું છે, તેમાં સમગ્ર આપે છે. જૈન ગ્રંથમાં વારંવાર મળી આવતા શ્રેણિકાદિ શિશુનાકવંશીય અને ચંદ્રગુપ્તાદિ મર્યવંશીય રાજાઓના વાસ્તવિક રાજ્યકાલ જાણવાની જિજ્ઞાસાવાલા દરેક જૈન વિદ્વાને એ સમગ્ર નિબંધ ખાસ મનનપૂર્વક વાંચવો જોઈએ. જિજ્ઞાસુ વાંચકેની ખાતર તેમજ વિદ્વાન મનાતા જૈન મુનિવરેના જ્ઞાનની ખાતર, એ લેખમાં અંતિમ ભાગ જે મહાવીર-નિર્વાણ સંબંધી લખાએલે છે તેને ભાવાર્થ (ભાષાનુવાદ) અત્ર આપવામાં આવે છે. જેનવિદ્વાને તરફથી, આ વિષયમાં વધારે ઉહાપોહ થવાની આશા તે રાખી શકાય તેમ છેજ નહિં પરંતુ જે તેઓ એકવાર મનન પૂર્વક આ બધું સમગ્ર વાંચી જવા જેટલી પણ પ્રવૃત્તિ કરશે તે આ પ્રયત્ન માટે લેવાયલે શ્રમ આશા આપનાર નિવડશે. તથાકg.
s
એક નિર્વાણ તિથિઓ. ચન્દ્રગુમરાજાના રાજ્યારોહણ વિષે જેને તરફથી નીચે પ્રમાણેની હકીક્ત મળે છે–જે વર્ષમાં નવમે નંદ (શકટાલનો સ્વામી) મૃત્યુ પામ્ય અને ચંદ્રગુપ્ત ગાદીએ બેઠે તેજ વર્ષમાં સ્થૂલભદ્રાચાર્યે કોલ કર્યો હતો. આ બનાવ મહાવીરના નિર્વાણ પછી ૨૧૯ વષે બન્યું હતું. હવે જે એમ માનિએ કે મહાવીર ચંદ્રગુપ્તના તપ્તનશીન થયા પહેલાં ૨૧૯ વર્ષે નિર્વાણ પામ્યા, તો પછી મહાવીરના નિવણ પછી પ૩ કે ૬૦ વર્ષ પછી બુદ્ધ નિર્વાણ પામ્યા, એમ માનવું ચોગ્ય ગણાય નહિં. કારણ કે તેઓ બંને સમકાલીન હતા અને તેથી તેમનું મૃત્યુ પણ થોડાજ અંતરે થયું હોય એમ માનવું કારણ છે.
નિઝન્યજ્ઞાતપુત્ર (મહાવીર) જ્યારે પાવામાં નિર્વાણ પામ્યા ત્યારે બુદ્ધ જીવતા હતા એવા ભાવાર્થવાળે ઉલેખ જે અંગુત્તરનિકામાંથી મળી આવે છે તે પૂર્ણ માનવા ગ્ય છે. અને જે પુરાવાઓના વિષયમાં અત્રે ઉહાપોહ કર્યો છે તેમાંથી પણ એજ નિકળી આવે છે કે મહાવીર ચંદ્રગુપ્તના રાજ્યારેહણ પૂર્વે ૨૧૯ વર્ષે નિર્વાણ પામ્યા અને બુદ્ધ ૨૧૮ વર્ષે. આ પ્રમાણે ચંદ્રગુપ્ત ર૨૦ A. M
* જુઓ, ઉક્ત જર્નલના પૃષ્ટ ૯૦ થી ૧૫ સુધી-જિનવિજય. ૧ તપગચછની પટ્ટાવલી I. A. ૧૧-૨૫૧ (ઈન્ડિઅન એન્ટીકેરી, પુસ્તક ૧૧. પુષ્ટ ૨૫૧). ૨ ખરતરગચ્છની પટ્ટાવલી. I A.-૧૧, ૨૪૬. ૨ ગાર્ડન , 2. D. M. G. ૩૪૭૪૮.
For Private And Personal Use Only