________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૧૧૦
શ્રી આત્માનંદુ પ્રકાશ.
સંસ્કૃતિ પૂર્વની સ ંસ્કૃતિનું સ્થાન ગ્રહણ કરે છે. તે પણ પાછી અભ્યુદય, ઉત્કષ અને પતનની ભૂમિકાઓમાંથી પસાર થઇને કાળના અનત મહાસાગરમાં ક્યાંઈ ગુમ થઇ જાય છે. જાતિઓ અને પ્રજાએ પેાતાની જંગલી દશામાંથી બહાર નિકળી સ્થૂળ વિભવની ટોચે પહોંચે છે, અને પાછી એજ વિભવના ભાર નીચે ચગદાઇને નષ્ટપ્રાય: થઇ આખરે આ વિશ્વની નાટ્યમિમાંથી અલેાપ પણ થઇ જાય છે, પ્રાચીન આર્યનીતિના જગત્પ્રાપી ઉત્કર્ષ, ઇજીપ્ત, રામ, ગ્રીસ, માબીલન, એસીરી, પરશીઆ આદિ દેશની ભવ્ય જાાલાલી, મુસલમાન ધર્મ સંસ્થાપક મહા પુરૂષના, એક હાથમાં કુરાન અને એક હાથમાં તલવારવાળા દિગ્વિજય, યુરેશ પનુ` ક્રિશ્ચિયન ભાવનાવડે અનુપ્રાણિત થવું, એ વિગેરે બધા હસ્યા આજે સીનેમેટાગ્રાફની ડ્રીમની પેડે આપણી માનસ ષ્ટિ આગળ થઇને પસાર થાય છે, તે મધુ કાળની અંધારી ગુડ્ડામાંથી આવી, ક્ષણવાર ખઘાતના પ્રકાશ ફેલાવી, તુજ પાછુ અદૃશ્ય થઈ જાય છે. પૃથ્વીની તળેટી નીચે બહુ ઉંડા સુધી ખેાઢી શ્વેતા ત્યાં મહાન સંસ્કૃતિના સ્પષ્ટ ચિન્હા જણાય છે. આજે તેના કશે ઇતિહાસ, દંતકથા કે સૂચક ચિહ્ન સરખું' પણ અવશેષ નથી. આજે જ્યાં આટલાંટિક મહાસાગરને વિપૂલ જળસમૂહ રેલાય છે, ત્યાં એક વખત વિસ્તૃત અને સભ્યતાની ટોચે પહોંચેલા દેશ હતા. આજે ક્યાં છે તેનુ સ્હેજ સરખુ સ્મરણાવશેષ પશુ ? તે પહેલાં અગણીત કાળ પૂર્વે, આજે જ્યાં પાસિીક અને હીંદીમડાસાગર પેાતાના અ ગાધ જળરાશી ઉડાડી રહ્યા છે ત્યાં એક કાળે લેમુરીઆ નાના દેશ હતા, અને દુનિયામાં પોતાની સભ્યતા અને પ્રગતિશીળતા માટે તે કાળે સરસાઈ ભાગવી રહ્યા હતા. આજે ક્યાં છે તેની સ્મૃતિના સંભારણા ? તેના વતનીઓ, તેમના રિતરિવાજો, તેમના કાયદા-કાનુના અને ધારા--ધારણા તેમની સુધારાની સંભાવનાએ, તેમની રાજનીતિએ અને ધમભાવનાઓ, તેમની કૌટુમ્બિક ઘટના અને સામાજીક વ્યવસ્થાએ એ સમધે કશે ખ્યાલ પણ આજે આપણને આવી શકતા નથી. કાળની રેતી ઉપર તેમનુ સ્હેજ સરખું પચિહ્ન પણ કાણુ તાવી શકે તેમ છે ?
પરંતુ એટલી તેા આપણે કલ્પના કરી શકીએ એમ છીએ કે તે પ્રજાએ પોતાના જમાનામાં પેાતાને સંસ્કૃતિ અને સભ્યતાના શિખર ઉપર પહોંચેલી મા નતી હશે, તેઓ પેાતાના કળા--કોશળ અને સુધારાની મસ્તિમાં એમ માનતી હોવી જોઇએ કે ખસ, મનુષ્ય બુદ્ધિ જેટલે દૂર વધી શકવા નિર્માએલી છે તેની પ રાધિએ અમે પહોંચ્યા છીએ, અને હવે પછીના જમાના માટે વિશેષ સુધારા કે પ્રગતિના લેશ પણ અવકાશ અમે મૂકતા જવાના નથી.” તેમને તેમની જાહેાજ
For Private And Personal Use Only