Page Text
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
જૈન ઐતિહાસિક સાહિત્ય.
૭૫
કે આ ચાર અવસ્થાનુ મુખ્ય કારણ જે કમ છે તે તેમને લાગતા નથી અને તેથી તે મુક્તાત્મા કહેવાય છે. સ્વસ્તિકમાં આ પ્રમાણે સિદ્ધની આકૃતિ સમાએલી છે. જે મધ્યિંદુમાંથી ચાર રસ્તા નીકળે છે તે જીવ છે અને જે ચાર રસ્તા છે તે છંદગીની ચાર અવસ્થા છે. પણ સિદ્ધ આ ચાર અવસ્થાથી મુક્ત હાવાથી ચારે રસ્તાઓને પછીથી જે વાળેલા છે તે એમ જણાવે છે કે આ ચાર અવસ્થા તેમને માટે નથી. હું એમ નથી કહેતા કે આ એ સ્વસ્તિકનુ મૂળ છે. દ્ધા કે જેમનાં ધર્મતત્ત્વા જેનેનાં જેવાંજ છે તે પણ સ્વસ્તિકના આવા અર્થ કરતા હાય એ શક્ય છે. જો એમ હોય તે ઐાદ્ધ લેખાના આરંભમાં સિમ્ શબ્દ વપરાય છે તેને બદલે આ સ્વસ્તિક પણ વપરાય છે. દાખલા તરીકે, ઉષવદાતના નાશિકના નં. ૧૦ ના લેખમાં આ સ્વસ્તિક સિમ્ શબ્દની પછી તરતજ મૂકેલા છે, આવી રીતે વપરાયાથી જેનેાના આવા અને પુષ્ટિ મળે છે.
ત્રીન્તુ ચિન્હ અÀાકના ન્હેગડ લેખમાંના ( ) ; ચિન્હનાં જેવુ જ છે. એ તારસ (Taurus ) ના ગ્રીક ચિન્હના જેવુ છે. પહેલા એ ચિન્હાની માફ્ક આ ચિન્હ લેખાના આરંભમાં તથા અંતમાં તથા કાઇક વખત શાભાને માટે જુદાજ આકારમાં વ્હેવામાં આવે છે. એદ્ધ લેખા ઉપરથી એમ જણાય છે કે પહેલા એ ચિન્હા કરતાં આ ચિન્હ વિષે તેમની માન્યતા ઓછી હાય તેમ જણાતુ નથી. સાંચી લેખામાં એપ્રીવૃક્ષની નીચે વેદ્રિ ઉપર તે મુકેલુ છે. જો તે પૂજનીય ન હોય તે તે આવી જગ્યાએ ડાઇ શકે નહિ. વળી આ ચિન્હ ઘરેણાંમાં તથા જુના ઐદ્ધ સિક્કાઓમાં પણ લેવામાં આવે છે. કાન્હેરી નજીક પઢણુ ટેકરી ઉપર ખીજાં ચિન્હામાં આ ચિન્હ પણ ‘નન્દિપદમ્’ એવા નામ સાથે ોવામાં આવે છે; જે ઉપરથી જણાય છે કે બૌદ્ધો તેને ‘વૃષભ—લાંછન’ કહે છે. વૈદિક ધર્મીમાં વૃષભને પવિત્ર ગણેલા છે; અને તે આવેાજ મત બૌદ્ધોમાં પ્રચલિત હાય તેા તેમણે પણ તેને પવિત્ર ગણેલા હાવા જોઇએ.
ચેાથુ ચિન્હ વેદિ અગર બેઠક ઉપર માનાગ્રામ (Monogram ) જેવું લાગે છે (y + + ? ). ઉદયગિરિની વ્યાઘ્ર ગુહામાંના એક લેખના આરભમાં આવું ચિન્હ છે, ફેર માત્ર એટલેાજ છે કે જ્યારે આમાં કાપા ડાબી બાજુએ છે ત્યારે વ્યાઘ્રગુહાના ચિન્હમાં જમણી માજુએ છે. ઉદયગિરિની વૈકુઠ ગુહામાં એક ચિન્હ
+ મૃ: પુસ્તકમાં આ તથા હવે પછી આવનારી દરેક આકૃતિઓ આપેલી છે, પરંતુ અત્રે જે આપી શકાણી નથી તેના ઠેકાણે ( ) આવા કૌંસમાં જગ્યા ખાલી રાખેલી છેઃ— સંગ્રાહક !
૧ જર્નલ બૉમ્બે બ્રેન્ચ રૉયલ એશિયાટીક સેાસાટી, પુ. ૧૫, પૃ. ૩૨૦.
For Private And Personal Use Only
| SR No. | 531159 |
| Book Title | Atmanand Prakash Pustak 014 Ank 03 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Jain Atmanand Sabha Bhavnagar |
| Publisher | Jain Atmanand Sabha Bhavnagar |
| Publication Year | 1916 |
| Total Pages | 28 |
| Language | Gujarati, Hindi |
| Classification | Magazine, India_Atmanand Prakash, & India |
| File Size | 14 MB |