________________
૨૩૬
માત્માનંદ પ્રકાશ
હોવાથી.” આ વચનમાં પ્રતીત હોવાથી એ હેતુ કહેલ છે, તથા પ્રપંચ પ્રતીત પણ થાય છે ત્યારે અનિવચ્ચે કેવી રીતે કહેશો? તથા તમારે માનેલ બ્રહ્મા પ્રતીત થાય છે, પણ મિથ્યા નથી. આપણુ વિરોધ છે. તથા વળી આ પ્રમાણે પણ અનુમાન થઈ શકે છે. પ્રપંચ મિથ્યા નથી કારણ કે તે પ્રતીત થાય છે, જેમકે બ્રહ્મામા. જે પ્રતીત ન થાય તે નથી જેમ ખરશૃંગ, તથા જે કહેશો કે બ્રહ્મ આત્મા પ્રતીત નથી તે પછી વચન વિષય ન હોય, અને વચન ગેચર નહિ તો પછી પરમબ્રહ્મ કેવી રીતે કહી શકશે? જે ન કહી શકાય તે મુંગાજ બનવું પડે તથા તમે છીપમાં ચાંદીની બ્રાંતિનું દષ્ટાંત કહ્યું તે તે છીપ સત્ય છે કે અસત્ય તે વિચાર કરે. તથા દોરીમાં સર્પની ભ્રાંતિ કહી તે દોરી સત્ય છે કે અસત્ય ? તથા ત્યાં દોરીમાં સર્પ નથી પણ બીજી જગ્યાએ તે સપ સત્ય છે કે નહિ? જે સત્ય છે તે પછી અદ્વૈત કેમ સિદ્ધ થશે ? જે અસત્ય છે, તે પછી દાંત તમે કેનું કહ્યું? તે સર્વ વિચાર કરવા ગ્ય છે. શ્રી વિજયાનંદ સૂરિ મહારાજે શિકાગો. પ્રશ્નોત્તરમાં કહેલ છે કે
नादृष्टपूर्वसर्पस्य । रज्यां सर्पमतिः कचित् ॥
ततःपूर्वानुसारित्वात् । भ्रांतिरभ्रांतिपूर्विका ।।१।। અથ–પ્રથમ જે સાપ દેખેલ નથી તેને દેરીને વિષે કઈ દિવસ સપના બુદ્ધ થતી નથી. જેણે પૂવે સપ દેખેલ હોય, તેનેજ રજજુને વિષે સર્પની બુદ્ધિ થાય છે. તે કારણથી ભ્રાંતિ છે તે નિશ્ચયપૂર્વકજ હોય છે. શિષ્ય-શંકર દિવિજયમાં “પરમાત્મા નાપાલારામતિ” એટલે પર
માત્મા જે છે તેને જ જગતનું ઉપાદાન કારણ કહેલું છે, તેથી જગતમાં જે વસ્તુ છે તે રૂપે સર્વ ઈશ્વર પરમાત્માજ પોતે બન્યા તે પછી તમે
ઈશ્વરને જગતના કતાં શા માટે નથી માનતા ? ગુરુ–વાહવાહ. કઈક વિચાર કરીને કહે છે કે વિચાર્યા વિના ? આ તમારા કથનથી
તે જગતમાં જે જે પદાર્થ છે, જ્ઞાની, અજ્ઞાની, નરક, સ્વર્ગ, ચોર, શાહુકાર રાજા, રંક સર્વ એક બ્રહ્મજ સિદ્ધ થાય તે પછી જે સંન્યાસી તેજ
ચંડાળ, જેવી માતા તેવીજ સ્ત્રી, કંઈ ફરક નહિ, કારણ સવ બ્રહ્મરૂપ છે. શિષ્ય-એક બ્રહ્મ તથા એક માયા માનીએ તે પછી શું દૂષણ? ગુર–અદ્વૈત મતને નાશ થશે. શ્રી હેમચંદ્રાચાર્ય મહારાજે સ્યાદ્વાદમંજરીને
વિષે કહ્યું છે કેमाया सती चेत् द्वयतत्वसिद्धि । रथासती इंत कुतः प्रपंचः ।। मायैव चेदर्थसहा च तत्क। माता च बंध्या च भवत्परेषां ॥१॥
