________________
માત્માન પ્રકાશ
ભાવાર્થ-શામાં વ્યવહાર વિધિને બળવાન કહેલ છે એટલે સર્વ ને વિષે વ્યવહાર બળવાન છે. જે વ્યવહારને અવલંબીને કેવલી ભગવાન પણ છદ્મસ્થને નમસ્કાર કરે છે, તે આવા વહેવાર ધામને જાણનારા વહેવાર થકી ભિન્ન થતા નથી–અર્થાત વ્યવહારનય વંદન કરવા લાયક છે. તે તેની સંતતિને વિશેષ પ્રકારે માન્ય હવે જોઈએ, કારણ કે જે સમાગને પિતાના નાયકે માને, તે માગને સેવક વર્ગોયે જરૂરાજરૂર અંગીકાર કરવો જોઈએ! અને વીતરાગ મહારાજની આણાના પ્રતિપાલક ઉત્તમ પ્રાણ વ્યવહારને વિશેષ પ્રકારે માને છે. વળી પણ કહેવું છે કે –
અચાડપિ. उहोसुउवउत्तो, सुअनाणी जइवि गिण्हश्असुद्धं,
तं केवली विभुंजइ, अपमाणं सुअंभवे इहरा. ॥१॥ ભાવાથ–શામાં વીતરાગ મહારાજે કહેલું છે કે, મુનિમંડળમાં ગોચરી જવાને અધિકાર તનાને એટલે ગીતાને કહે છે. એટલે ગોચરીના અને ધિકારી ગીતાર્થ જ હોય છે. હવે તે ગીતાથ નેચરી લેવાને માટે જાય ત્યાં ઉપવેગ યુકત થઈ, સર્વ દેષ વજિત આહારને ગ્રહણ કરે છે. પરંતુ છમસ્થપણાના ભાવથી કદાચ ઉપયોગ શુન્ય થઈ દોષિત વસ્તુને ગ્રહણ કરી લઈ, ઉપાશ્રયે આવે, તે આહાર દોષિત છતાં પણ કેવળી મહારાજ પણ વાપરે છે. કારણ કે, પોતાના નિમિત્તે છઠ્ઠમસ્થ સાધુયે આણેલે આહાર પણ દોષિત છતાં પણ કેવળી વાપરી જાય છે, અને આવી પણ એક પ્રકારની શાસ્ત્રને વિષે મર્યાદા રહેલી છે, છતાં પણ કદાચ કેવલી તે આહાર ન વાપરે તે શ્રુત અપ્રમાણુ ગણાય, માટે વ્યવહાર છે તેજ મહાન ગણાય છે.
વળી લક્રિકધર્મ તથા લકત્તરધર્મ આ બને વિષે જૈન ધર્મના વ્યવહાર નું ફળ મહાનું કહેલું છે. કારણકે વ્યવહારથી મુકત અજ્ઞાની અજ્ઞાન કષ્ટ ઘણુ કાળ સુધી કરે, પણ વ્યવહાર નથી તેથી રવ૫ ફળને પામે છે, અને જૈન વ્યવહાર સહિત હેવાથી વ્યવહાર યુકત સ્વલ્પ ધર્મકરણિ કરે તે પણ મહાન ફળના હેતુ ભૂતપણાને પામે છે. કહ્યું છે કે –
અંત: जं अन्नाणी कम्म, खवेइ बहुआहिवासकोडीहिं,
तं नाणीतिहिंगुत्तो, खवेइउसासमित्तेण. ॥१॥ ભાવાર્થ—અજ્ઞાની જે તે ઘણું વર્ણની કેટીથી એટલે દોડે વર્ષ સુધી કાંઈ કાંઈ ક્રિયા કરીને જે કમને ખપાવે છે તે એટલે તેટલા કમને ત્રણ ગણિ સહિત એવા જ્ઞાની મહારાજ એક ઉધાસ માત્રમાં ખપાવે છે.
