________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
પંન્યાસ શ્રીમદાનવિજ્યજીનું ધર્મ સંબંધી ભાષણ ૩૧ ~~
~ ~ ~~~ અહિંસાનું સ્વરૂપ, न यत् प्रमाद योगेन, जीवितव्यपरोपण
त्रसानां स्थावराणांच, तदहिंसा व्रतं मतं ॥ ३ ॥ અર્થ–હાલતા ચાલતા બે ઈંદ્રીયાદિક છે બસપણે કહેલા છે અને પૃથ્વી, પાણી, અગ્નિ, વાયુ અને વનસ્પતિના જીવોને સ્થાવર કહેલા છે, તેમને રાગ, દ્વેષ, અજ્ઞાનાદિક જે પ્રમાદો છે, તેને વશ થઈને ઘાતાદિકથી નાશ ન કરે તેનું નામ અહિંસા વ્રત કહેલું છે. ૩
સત્ય વચનનું સ્વરૂપ. ॥ प्रियं पथ्यं वचस्तथ्यं, सूत्रतत्रतमुच्यते
तत्तथ्यमपि नो तथ्य मपियं चाहितं च यत् ॥ ४॥ અર્થ—જે વચન બોલવાથી બીજા છવને આનંદ થાય તેનું નામ પ્રિય, અને જે વચન તે જીવને સદા હિતકારક હોય તેનું નામ પથ્ય છે. તેવું યથાર્થ વચન હોય તેનું નામ સત્યવ્રત કહેલું છે. પરંતુ જે વચન વ્યવહારથી સત્ય હોય છતાં બીજાના હૃદયને ભેદન કરનારૂં હોય તે તે સત્યરૂપે ન સમજવું. જેમકેકાણને કારણે, કઢીયાને કઢી ઈત્યાદિક વરજીને બેસવું તેને સત્યવ્રત કહેલું છે. ૪
અસ્તેયનું સ્વરૂપ, २॥ अनादानमदत्तस्या, स्तेयव्रतमुदीरितं ।
बाह्याः प्राणा नृणामर्थो, हरता तं हृता हि ते ॥ ५॥ અર્થ-કઈ પણ પદાર્થને માલિકના આપ્યા વિના લે નહિ, કારણ કે ધનાદિક પદાર્થો મનુષ્યના બહેરના પ્રાણે છે, તેથી બીજાના ધનાદિકને હરણ કરનારે તેના પ્રાણનું જ હરણ કર્યું ગણાય; તેથી દીધા વગર નહિ લેવાને જે નિયમ તેનું નામ અસ્તેયવ્રત કહેલું છે. જે ૫.
બ્રહ્મવ્રતનું સ્વરૂપ. ' રિવારિજ માનાં, તાડનુમતિiાર્તિક
मनोवाकायतस्त्यागो, ब्रह्माष्टादशधामतं ॥६॥ અર્થ–દેવતાના શરીર સંબંધી ૧ તથા ઔદારિક શરીર તે મનુષ્ય ૨ અને તિર્યંચ ( અર્થાત્ પશુ) ૩ સંબંધી કામગ એટલે વિષય સેવન કરવું ૪ તેમજ બીજા પાસે કરાવવું ૫ તેમજ વિષય સેવન કરનારને સારા છે એમ કરીને માનવું એ છએ ભેદને મન ૧ વચન ૨ અને કાયા ૩ થી ગુણીએ તે
૨ શ્રી હેમચંદ્રાચાર્યકત યોગશાસ્ત્ર,
For Private And Personal Use Only
