________________
૨૬૦
આત્માનંદ પ્રકાશ.
આ મા
પ્રતિમા ઉપરથી દેખાય છે. પ્રતિમાના નિરીક્ષણથી જે ભાલ્લાસ પ્રગટી આવે છે, તે ભાવેલ્લાસ બીજા કેઈઅવલંબનથી પ્રગટી આવતું નથી. ભક્તિનતેજોમય કીર્તિચિત્યક્ષેત્રમાં ફુરી આવે છે. પ્રેમભક્તિનું શુદ્ધ સ્વરૂપ
ત્યક્ષેત્રમાં રહેલું છે. ચિત્યક્ષેત્રમાં વિહરનારા કવિઓએ ધર્મ ભાવનાની ઉન્નતિના માર્ગદર્શક અનેક સુંદર ચિત્ર આલેખેલા છે અને ઉચ્ચ આશ દર્શાવ્યા છે જે ચિત્યક્ષેત્ર પલ્લવિત થયેલું ન હતું તે ભક્તિના ગૃઢત અને ઉન્નત વિચારે પ્રજામાં પ્રસિદ્ધ થાત નહીં મનુષ્ય હૃદયમાં પ્રેમ ભક્તિની વૃત્તિ સર્વ શિરોમણિ ગણાય છે. અંતઃકરણની નિર્મળતા અને મનેભાવની શુદ્ધિ ચિત્યની ઉપાસના કરાવે છે. ભગવંતની પ્રતિમાને પ્રભાવ દિવ્ય છે, તેના દર્શનથી માનવ હદય આદ્ર બની જાયછે. જે પ્રભુની પ્રતિમા હોય તે પ્રભુના ચારિત્રને ખ્યાલ મને ભાવપર આવતાં અનુપમ આનંદ અનુભવાય છે.
કૃષ્ણના પુત્ર શાંબકુમારનું દષ્ટાંત એ પ્રસંગ ઉપર મનન કરવા જેવું છે. જ્યારે તે યાદવકુમાર ત્યદર્શન કરવા ગયે, ત્યાં ભગવાન અષભદેવ પ્રભુની પ્રસન્ન પ્રતિમા તેના જવામાં આવી ત્યારે તેના હૃદય ઉપર ભારે અસર થઈ હતી. તે પ્રસંગે કવિ વર્ણવે છે કે, શાંબકુમારના હદયની ગ્રંથિઓ તુટી ગઈ હતી. અંતરના ઉંડા પ્રદેશમાંથી શુભ ભા. વનાને પ્રવાહ વહેવા લાગ્યા હતા. તેના મનમાં થયું કે, જે સંસારીઓ વિવિધ વસ્તુઓની આશા ધારણ કરે છે, કે જે આશા પૂરી ન થવાથી તેના હૃદય પિંજરને ચૂર્ણ કરે તેવી યાતનાઓ ઉદ્દભવે છે, તેવા સંસારીઓએ આવા રમણીય ચેત્યમાં આ અમૃતમય પ્રતિમાનું દર્શન કરવું જોઈએ. જો મનુષ્ય ભવ દશામાંથી મુકત થયેલા પ્રભુની પ્રતિમાના દર્શન કરે તો તેને આ સંસાર વિષમય લાગશે. હૃદયને શુભ ભાવનાઓને અમૃતમય સ્પર્શ થશે અને તે આ સંસારની ગ્રંથિઓથી બંધાશે નહીં. તેની મનોવૃત્તિમાં ચિતારૂપી વૃશ્ચિકેના દેશની વેદના થશે નહીં અને હૃદયે વ્યાકુલતા રૂપ અગ્નિની ભયંકર જવાળાના સ્પશથી બળશે નહીં.”
આ દષ્ટાંત ચૈત્યક્ષેત્રના મેટા મહિમાને દર્શાવે છે. આવા આવા ઉત્તમ અંતરંગ હેતુઓ વિલેજી વિપકારી તીર્થકરોએ ચૈત્યક્ષેત્રની
