________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
જૈનદર્શન અને તેનું સંક્ષિપ્ત દિગદર્શન, ૧૧૩ નવા કર્મનું આગમન રેકાઈ જવાથી પૂર્વકર્મની નિર્જર (દેશ થકી ક્ષય) થતાં સર્વ કર્મની નિર્જરા થવાનો સંભવ છે.
ચરણ ક્રિયાનું પાલન કરતા સાધુ જનને દશ પ્રકારે યતિધર્મ સેવન કરે પડે છે તે નીચે પ્રમાણે છે. શાંતિ, આર્જવ,માર્દવ,સંતેષ તપ, ઈદ્રિય સંયમ, સત્ય, શૌચ, આકિંચન્ય અને બ્રહ્મચર્ય; આમાં પ્રથમ ચાર દૈધ, માયા, માન અને લેભની નિવૃત્તિથી ઉત્પન્ન થયેલા ગુણે છે. ચાર કષાનું સ્વરૂપ દ્રવ્યાનુયેગના વિષયમાં ઠીક રીતે આવી ગયેલું છે. ત્યાર પછી તપ બે પ્રકારે છે. બાહ્ય અને આત્યંતર. અનશન, ઊદરી વ્રત, આજીવિકા સંક્ષેપ, રસત્યાગ, કાયકલેશ અને સંલીનતા આ બાહ્ય તપ છે અને પ્રાયશ્ચિત્ત, વિનય, વૈયાવચ્ચ, સ્વાધ્યાય અને ધ્યાન એ અંતરંગ તપ છે. નમુક્કારસહિથી માંડીને ઉપવાસ પર્યત વ્રત લઈ એટલે જેટલે અંશે આહાર ન કરે તે અનશન. આ અનશન અને એને દર્ય વિગેરે ઇંદ્રિય સંયમ રૂપ યતિધર્મને પાલન કરાવવાનું પ્રબળ સાધન છે. બાહ્ય તપવડે ઈદ્રિય રૂપ ઘડાને વિકારગ કુંઠિત થઈ જાય છે. દિગલિક ભેગના ખાવા પીવાના તથા ભેગવવાના આત્માના અનાદિબદ્ધ સંસ્કારોને તેડી પાડવાને પ્રબળ કુહાડા સમાન જે કોઈ પણ હોય છે તે અનશનાદિ બાહ્ય તપ છે.
રમૃતિભંગથી પાપાચરણ થયેલું હોય તેને દંડ ગુરૂજન અથવા વડીલ દ્વારા વહોરી લે તે પ્રાયશ્ચિત્ત, પૂજ્ય પ્રતિ ભક્તિભાવનું દર્શન તે વિનય, ગ્લાન પ્રાણીઓની સારવાર કરવી તે વૈયાવચ્ચ, અને જ્ઞાનનું શ્રવણ મનન અને નિદિધ્યાસન એ સ્વાધ્યાય; આર્ત અને રિદ્રિધ્યાનથી રહિત થઈ ધર્મધ્યાન તથા શુકલધ્યાનમાં રમણુતા કરવી તે ધ્યાન તપ કહેવાય છે. ધ્યાનના ચાર પ્રકારે આ રીતે છે.
આર્તધ્યાન, રિદ્રિધ્યાન ધર્મધ્યાન, શુકલધ્યાન.
આર્તધ્યાનના ચાર પ્રકાર(૧) ઈષ્ટવિયેગ, અનિષ્ટસાગ, રોગ ચિંતા અને અશે. (ભાવિભવમાં મને અમુક ઈષ્ટ વસ્તુ મળે એવું નિયણું કરવું તે.)
For Private And Personal Use Only
