________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૨૬૮
- આત્માનંદ પ્રકાશ
વિપક્ષ જે નિત્ય તેમાં ક્રમ અને ગપ (એકી સાથે થવા પણું ) ઊભયથી અર્થ ક્રિયા કારિત્વ રૂપ સત્વની ઉત્તિને અભાવ પૂર્વ સાધેલછે, એટલે નિત્ય એ વિપક્ષમાં સત્વ નથી એમ નિશ્ચય છે, માટે એ આ હેતુનું વિપક્ષ સત્વ થયું. “સર્વ સતછે” એ થે ઉપનય; માટે “સર્વ ક્ષણિક છે' એ નિગમન થયું. એ જ પ્રમાણે બીજા સર્વ હેતુમાં લેજના સમજવી.
જોકે અમારા મતમાં વ્યાપ્તિએ યુક્ત અને પક્ષ ધર્મતાના ઊપ. સંહારે યુક્ત એવું અનુમાન માને છે તથાપિ મંદબુદ્ધિવાલાને વ્યુત ત્તિ કરાવવા સારૂં પંચાવયવ રૂપ અનુમાનને પ્રાગકે, જેમાંથી કેટલેક ભાગ અહિં સંક્ષેપથી દશા, તે પ્રમાણે કરવામાં આવે તે તેને પણ અમે દેષવાલે ગણતા નથી.
આ પ્રસંગે આપ કૃપાલુ ભગવંત ને મારે જણાવવું જોઈએ કે, અમારા મતમાં વૈભાષિક, સૈત્રાંતિક, ગાચાર અને માધ્યમિક –એ ચાર પ્રકારના બૈદ્ધ છે તેમાં વિભાષિકનું બીજું નામ આર્ય સંમિતીય એવું છે. તેઓ એમ માને છે કે, ક્ષણિક વસ્તુ ચાર છે. જન્મ જન્મ આપે છે, સ્થિતિ સ્થાપે છે, જરા જર્જરિત કરે છે, વિનાશ વિનાશ કરે છે તેમ આત્મા પણ તે જ છે ને તે પુદ્ગલ કહેવાય છે. વલી તે એક સામગ્રીને આધીન, અર્થે સહભાવી એટલે અર્થની સાથે થનાર અને નિરાકાર છે. એ બોધ એમ માનવામાં પ્રમાણ છે. - સિત્રાંતિકાનું મત એવું છે કે, રૂપ, વેદના, વિજ્ઞાન, સંજ્ઞા અને સંકોર એ પાંચ કિંધ શરીરધારી માત્રને છે, પણ આત્મા એવું કાંઈ નથી. પરલોકમાં જે જાય છે તે પણ એ કંધ જ છે. તેઓ
For Private And Personal Use Only
