________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
પટું દર્શનનું કમિશન.
ایڈڈ وائے
ل یلی لیلیو
لیلی
એ પ્રમાણે અમારે માન્ય છે. અનુમાન પ્રમાણ વિશે અમારા તકે શાસ્ત્રમાં ઘણું વિવેચન આવે છે. તે બધું કહેવાનું કાંઈ આપની પાસે જરૂર નથી તથાપિ સંક્ષેપમાં નિવેદન કરું છું કે, અનુપલબ્ધ, સ્વભાવ અને કાર્ય એવા ત્રણ પ્રકારના લિંગથી લિંગીનું જ્ઞાન માં થાય તે અનુમાન પ્રમાણ કહેવાય છે. અનુમાન શબ્દનો અર્થ એ છે કે, મનુ એટલે પછીથી અર્થાત્ લિંગજ્ઞાન થયા પછીથી પાન એટલે પક્ષ અર્થનું જ્ઞાન તે અનુFાન કહેવાય છે તે અનુમાન સ્વાર્થનુમાન અને પરાર્થોનુ માન એવા બે પ્રકારે છે. જયારે ત્રણ પ્રકારના લિંડાથી પોતે પિતાની મેલેજ લિંગી એટલે સાધ્યને સાધે ત્યારે તે સ્વાર્થનુમાન જ્યારે સામાને સાધ્યને નિશ્ચય કરાવા સારૂં ત્રણ પ્રકારના હેતુનું અભિધાન કરવું પડે ત્યારે પરાર્થન માન એ અનુમાન શુદ્ધ છે. કારણ કે, તેમાં જે હેતુ છે તે સ્વભાવ હેતુ છે; પણ કારણથી કાર્યાનુમાન જેમાં કરવામાં આવે છે, તેમાં સ્વભાવ હેતુ નથી, એટલે તે શુદ્ધ નથી. માટે તે ન રવીકારાય.
ત્રણ પ્રકારના લિંગમાં અનુપલબ્ધિ વિગેરે ભેદ દર્શાવ્યા છે, તેને વળી ત્રણ રૂપ છે. તે પક્ષધર્મતા, સપવિઘમાનતા, અને વિપક્ષે નાસ્તિતા એવા નામથી તે ગ્રંથમાં ઘણી રીતે પલ્લવિત કરી વર્ણવ્યાં છે અને તેમનાં ઉદાહરણ પણ ત્યાં આપેલા છે. તેબધા સારી રીતે અમારા મતની પુષ્ટિ માટે થાય છે. તે ઘટના એવી છે કે, “સર્વ ક્ષણિક છે ” એ પક્ષ; કેમકે તે “સ છે’ એ હેતુ એ હેતુ સર્વમાં રહેલો છે, એટલે તેની પણ ધમતા સિદ્ધ થઈ; જેજે, સત છે તે તે ક્ષણિક છે, જેમકે વિજલી વિગેરે, એ પક્ષ સત્વ થયુ, જે ક્ષણિક નથી તે સતૂ પણ નથી, જેમકે આકાશ પુપએ વાતે ક્ષણિકનું
For Private And Personal Use Only
