________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
પરદર્શનનું કમિશને.
પાચવિષય)”૬ શબ્દ, ૭ રૂપ, ૪ ગધ૮ રસ, ૧૦ સ્પર્શ, ૧૧ મર્સ, અને ૧૨ ધર્મયતન, આ બાર આયતનમાં અગીઆરમું માનસ એટલે ચિત્ત જેનું બીજું નામ શબદયતન પણ કહેવાય છે, બારમું ધર્મયતન. ધર્મ એટલે સુખદુઃખાદિ તેનું આયતન એટલે સ્થાન અર્થાત શરીર એ દ્વાદશ આયતન એટલે તે નામના બાર તે કહેવાય છે. આ બાર આયતન સત્ છે. જે સત્ હેાય તે બદ્ધ દર્શનમાં ક્ષણિક કહેવાય છે. તેથી તે બધાનું ક્ષણિકત્વ સિદ્ધ થાય છે.
મારા મતમાં પ્રત્યક્ષ અને અનુમાન એ બે પ્રમાણ જ માનેલા છે. બાકીના ચાર્વાક તથા સાંખ્ય વિગેરે જે પ્રમાણે માને છે, તે મારે સંમત નથી. આ બે પ્રમાણ માનવાનું કારણ એટલું જ કે, એ બે પ્રમાણેથીજ અવિસંવાદિ (ન ફરે તેવું) જ્ઞાન થઈ શકે છે. બીજા પ્રમાણેથી થઈ શકતું નથી. જેમકે પ્રત્યક્ષ વિષયથી જે જ તે બધુ પરાક્ષ વિષયમાં આવી શકે છે, એથી કરીને વિષયના બે પ્રકાર થાયે, જયારે વિષયના બે પ્રકાર થાય એટલે જ્ઞાનપણ બે પ્રકારનું જ થાય, ન્યૂનાધિક થાય નહી. જે પરોક્ષ વિષયનું પ્રમાણભૂત થાય છે તે પિતાથી સાધવાને જે ધમાં તેની સાથે સંબંધ ધરાવનાર અન્યધમીંથી સામાન્ય આકારે કરીને થાય છે અને એથી પરોક્ષ અર્થનું ભાન કરાવે છે, એથી કરીને એ જ્ઞાન અનુમાનમાં સમાય છે, એટલે પ્રત્યક્ષ અને અનુમાન-એ બેજ પ્રમાણ છે, એમ સિદ્ધ થાય છે.
વળી જાઓ, જે પરોક્ષ છે તે સાક્ષાત પ્રત્યક્ષ પ્રમાણથી ગ્રહણ થતું નથી, જે એમ થાયતે પછી તે પક્ષ કહેવાય
For Private And Personal Use Only
