________________
હૃદય ઉપર બાંધવામાં આવ્યું. પારોનું કિચું મંદિર તેના ડાબા પગ તરફની છે. કિચું મંદિરથી ઢોળાવમાં આગળ તાસિંગ મંદિરનું ઉપર બાંધવામાં આવ્યું હતું. તે ચાર મંદિરો પૈકીનું એક છે જેને સંકુલ જમણી બાજુ સમુદ્રની સપાટીથી ૨૯૫૦ મી.મી. ઊંચાઈ સરહદની આગળના વિસ્તારોને કબજે કરવાની શ્રેણીમાં વર્ગીકૃત પર આવેલું છે. તાસિંગ સંકુલ સમગ્ર હિમાલયના પર્વતીય કરવામાં આવે છે. આ મંદિરના શરૂઆતના બાંધકામ પછી ગુરૂ વિસ્તારમાં સૌથી પવિત્ર યાત્રાધામ માનવામાં આવે છે. જેની અંદર રિપૉચે (Guru Rinpoche) સાધના માટે પારોમાં આવ્યા હતા. તેર પવિત્ર સ્થાનકો આવેલાં છે. પરંતુ મોટા ભાગના લોકો તે
૧૩મી સદીની શરૂઆત સુધી કિચનો ઇતિહાસ સ્પષ્ટ નથી. પૈકી એકની જ મુલાકાત લે છે તાસંગ ખેલકૂગ, જ્યાં ગુરૂ તે સમયે બૌદ્ધધર્મના (લાહપા) લાપા (Chapa) સંપ્રદાયની દેખરેખ રિપૉચેએ સાધના કરી હતી. નીચે હતું. પણ ૧૩મી સદીમાં હુકપાસ (Drukpas) સંપ્રદાયે લ્હાપા જે લોકો પર્વતીય હવામાનથી ટેવાયેલા ન હોય એમને મંદિર સંપ્રદાયને હરાવીને મંદિરનો કબજો મેળવ્યો. ઇ.સ. ૧૮૩૯માં સુધી પગપાળા પહોંચતા ત્રણ ક્લાક લાગે છે. અમે વચ્ચે આવરી શરાબ ગૅલફૅન (Sherab Gyelsen)ના આદેશથી મંદિરનો નદી પસાર કરી. ત્યાંથી જંગલની શરૂઆત થઈ. વચ્ચે એક નાનું જીર્ણોદ્ધાર કરવામાં આવ્યો હતો. તેમણે હજા૨ હાથ અને હજા૨ ગામ પણ આવ્યું. લોકો પ્રવાસી-ગાડીઓથી ટેવાઈ ગયા છે. રમતાં આંખોવાળા અવલોકિતેશ્વરની પ્રતિમા મંદિરને દાનમાં આપી, જે બાળકોએ હાથ ઊંચા કરીને અભિવાદન કર્યું. ત્યાં પાસે જ એક આજે પણ ગર્ભગૃહમાં જોવા મળે છે.
અદ્ભુત દૃશ્ય જોવા મળ્યું. પર્વતોમાંથી આવતું અકળ ઝરણું છે, ઇ.સ. ૧૯૬૮માં ભુતાનનાં રાજમાતા અશી કેસંગે આ જ જ્યાં તે પ્રગટે છે, ત્યાં ધર્મચક્રને એ રીતે ગોઠવ્યું છે કે, એ પાણીના મંદિરની બાજુમાં તેવી જ શૈલીમાં બીજું મંદિર બંધાવ્યું. મંદિરમાં પ્રવાહથી પ્રાર્થનાની ઘંટડીઓ ફર્યા જ કરે છે અને એનો મધુર દાખલ થતાંની સાથે જ એક નાની કોટડી છે, જ્યાં ભક્તો માખણના અવાજ હવામાં ફેલાયા કરે છે. આગળ જતાં ઘાસનાં મેદાનો આવે દીવડા ચડાવે છે. અમે અંદર દાખલ થયા ત્યારે એક સંત હારબંધ છે. ઘાસની લીલાશના બદલે ભૂખરાશ વર્તાતી હતી. ડાંગરાં ખેતરો અનેક દવાઓનું પ્રગટીકરણ કરી રહ્યા હતા. સામેની બાજુએ બારી પણ ખરાં અને નાના નાના ઘઉં પણ ફરફરતા હતા. એ પછી ઑકનાં પાસે ધર્મગુરૂને બેસવાનું આસન હતું. દીવાલો પર ચાર દિકપાલ, જંગલમાંથી ખરું ચઢાણ શરૂ થાય છે. એક જળ દેવતા અને લાલ ઘોડા ઉપર સવાર બૌદ્ધધર્મના રક્ષક ચઢાણનો પ્રથમ તબક્કો પસાર કર્યા પછી એક સપાટ મેદાન સ્થાનિક પર્વતીય દેવતા ગેનીયન દોરજે ડ્રાફલમાં ચિત્રોથી આવે છે, જ્યાં ધર્મ-ધજાઓ જોવા મળે છે. ઊંચા ઊંચા લાકડાના સુશોભિત છે. મંદિરના પ્રાંગણમાં એક સંતરાનું ઝાડ છે, જેના થાંભલાઓમાં બાંધેલી ધર્મ ધજાઓ પવનમાં ફરફરી રહી હતી. ઉપર સંતરાં લટકતાં હતાં. અમે એના ફોટા પણ પાડ્યા. એનો અવાજ આપણને લલચાવે એવો હતો. ત્યાંથી ૧૦૦ મી.
અહીં જે પ્રાચીન મંદિર છે તે ભક્તોની આસ્થાનું કેન્દ્ર છે. આગળ જઈએ ત્યારે અહીંની સરકારે પ્રવાસીઓ માટે ટી-હાઉસ મંદિરની દીવાલો ઉપર બુદ્ધના અવતારો અને જીવન પ્રસંગોનું અને ફ્રેશરૂમની સગવડ કરેલી છે. ત્યાં ઊભા રહીને મંદિરનો ભવ્ય આલેખન છે. ગર્ભગૃહોની બારીની ડાબી બાજુ ત્રણ વ્યક્તિઓનાં નજારો જોવા મળે છે. ત્યાં ટિકિટ બારી પણ છે. તમે ટિકિટ લઈને ચિત્ર છે. સૌથી ઉપર ગુરૂ રિપૉચે, તેની નીચે ભુતાનના પ્રથમ આગળ જાઓ એટલે પ્રવાસીઓને ઊભા રહેવા માટે લોખંડની ધર્મરાજા સબડુ ગવા– નાન્ગલ (shabdruna Ngawang પાઈપ લાઈન બનાવવામાં આવી છે. ત્યાંથી તમે અંદર પ્રવેશો Namyel) ચિત્ર છે. તેની નીચે મંદિરનો જીર્ણોધ્ધાર કરાવનાર એટલે રસ્તાની બંને બાજુએ સિમેન્ટથી ઊંચો પથારો બનાવીને શરાબ ગ્યાલસેનનું ચિત્ર છે. મંદિરની બારીની જમણી બાજુએ ત્યાં લોકો ભુતાનની પારંપારિક ઘરેણાં - વસ્તુઓનું વેચાણ કરે બુદ્ધનું ચિત્ર છે અને સોળ અહતનાં ચિત્રો છે. દીવાલના ખૂણા છે. મેં એનો વિડીયો લેવાની શરૂઆત કરી, તો એ લોકોએ વિરોધ ઉપર સફેદ સિંહ પર બિરાજમાન પર્વતીય દેવી શેરીમાં કર્યો. ફોટા પણ પાડવા દેતા નથી. છતાંય એ બધું જ અમે કર્યું. (Tsheringma) નું ચિત્ર છે. અને તેની નીચે લાલ ઘોડા ઉપર અહીંથી તાસંગ તરફ જવાનો માર્ગ શરૂ થાય છે. ત્યાં ઘોડાની ગેનીયન દોરજે દ્રાલ (Genyen Dorje Dradul) નું ચિત્ર છે. પણ વ્યવસ્થા હતી. અહીં ઑકનાં વૃક્ષોની ઊંચાઈ અને એનો નજારો
મંદિરનું ગર્ભગૃહ બંધ રહે છે. પણ બારીમાંથી પગથિયાં પર આપણને હળવા ફૂલ બનાવી દે છે. આ વૃક્ષો એટલાં ગાઢ છે કે ઉપર ઊભા રહીને જોતાં આઠ બોધિસત્વની પ્રતિમા જોવા મળે છે. નીચે વહેતું પાણી પણ ઠંડુ જ રહે છે. એમાં શેવાળ બાજી ગઈ છે ભુતાનની સૌથી પવિત્ર પ્રતિમા એટલે કે આઠ વર્ષની ઉંમરના અને સડી પણ ગયાં છે, એમાંથી આવતી દુર્ગધ આપણને ગમે રાજકુમાર બુદ્ધની પ્રતિમાનાં દર્શન થાય છે. આધુનિક મંદિર ગુરૂ તેવી નથી. રિપીંચને સમર્પિત છે અને તેમાં તેમની વિશાળ પ્રતિમા આવેલી બીજા તબક્કામાં ફરી સપાટ મેદાન આવે છે અને ત્યાં પણ
ધર્મ-ધજાઓ જોવા મળે છે. આ પ્રદેશ તાસિંગ મંદિરના ઉપરના હવે અમારી સવારી તાસિંગ લાખંગ (Taksang Lhakhang) ભાગમાં આવેલો છે. અહીંથી મંદિર સુધી પહોંચવા ઢોળાવ ઉતરીને (૪૦) પ્રબુદ્ધ જીવન
જૂન - ૨૦૧૮ |