________________
શું તમે તમારી બેગ તૈયાર રાખી છે?
જાદવજી કાનજી વોરા
ચુનીલાલભાઈ અમારા ગામના એક સજ્જન માણસ, ઉંમર ક્યાંક બે-ચાર દિવસ માટે પણ બહારગામ જતા હોઈએ ત્યારે ૬૫ આસપાસ, તેમના સંપ્રદાયના સક્રિય કાર્યકર હોવાથી કેટલી તૈયારીઓ કરતા હોઈએ છીએ. કદાચ પંદર દિવસ માટે કે સંપ્રદાયના જ કામકાજ માટે કચ્છમાં ગયા હતા. રાતના દશેક એકાદ મહિના માટે જતું હોય ત્યારે તો કેટલી બધી પૂર્વ તૈયારીઓ વાગ્યા સુધી તો સંઘના અન્ય કાર્યકર્તાઓ સાથે સંઘ બાબત ચર્ચાઓ કરવી પડતી હોય છે. આપણે વિદેશ જતા હોઈએ ત્યારે કેટલાય કરતા હતા. રાતના બે વાગ્યે ઓચિંતો છાતીમાં દુ:ખાવો ઉપડ્યો. મહિનાઓ અગાઉ પાસપોર્ટ, વીઝા, ટિકિટો તથા લઈ જવાના ઘરગથ્થુ ઉપચારો કર્યા. વહેલી સવારના પાંચેક વાગ્યે દુઃખાવો માલસામાનની બેગો ભરીને તેયાર રાખીએ છીએ. શું આપણે વધતાં ડૉક્ટરને બોલાવવામાં આવ્યા. ડૉક્ટરે ગંભીરતા પારખી ક્યારેય એવું વિચાર્યું છે ખરું કે જ્યારે આપણને હંમેશને માટે જઈને તરત જ ભુજ ખસેડવાની સલાહ આપી. પણ તે ભુજ પહોંચે લાંબી યાત્રાએ જવાનો વારો આવશે ત્યારે એ માટે આપણે કોઈ તે પહેલાં જ રસ્તામાં અનંતની યાત્રાએ ઉપડી ગયા. એકવડિયો બેગ ભરીને તૈયાર રાખી છે ખરી? બહારગામ કે વિદેશ જવા માટે બાંધો, ખાવાપીવામાં અત્યંત ચોક્કસ. સિદ્ધાંતભર્યું જીવન અને તો તારીખ લગભગ અગાઉથી જ નક્કી કરી રાખેલી હોય છે પરંતુ, ડહાપણભર્યું વ્યક્તિત્વ હોવાથી કુટુંબમાં કે સંઘમાં હંમેશા બધાય અનંતની યાત્રા માટેનો તો કોઈ સમય કે તારીખ કે ઘડી પણ તેમની જ સલાહ લે.
આપણને ક્યાં ખબર હોય છે? ચુનીલાલભાઈના ઓચિંતા અવસાન વિશે અમારા ગામના અનંતની યાત્રાએ જતાં પહેલાં આપણે શું કોઈ બેગ તૈયાર મારા અન્ય એક મિત્ર શ્રી હરખચંદભાઈ સાથે વાત થતી હતી ત્યારે કરી શકીએ ખરા? રોજ રાત્રે સૂતાં પહેલાં આપણે આપણા વાતવાતમાં તેમણે કહ્યું કે એ દિવસે તેમને આવા ત્રણેક માઠા ઈષ્ટદેવનું સ્મરણ કરીએ. દિવસ દરમ્યાન આપણે કોઈ પણ જીવને સમાચારના ફોન મળ્યા હતા. એક તો ચુનીલાલભાઈના, બીજા દુ:ખ કે હાનિ પહોંચાડી હોય કે કોઈનું પણ બૂરું ઈચ્છયું હોય તો અન્ય એક વલ્લભજીભાઈ નામક સજ્જન લોનાવલા ગયા હતા, તેમને યાદ કરીને તેમની ક્ષમાયાચના કરીએ. સૃષ્ટિના તમામ જીવોનું ત્યાં ઓચિંતા જ તેમને હાર્ટ એટેક આવ્યો, ત્યાં જ હોસ્પિટલમાં મંગલ વાંછીએ. જેમણે સિદ્ધત્વ પ્રાપ્ત કર્યું હોય કે પછી આપણા દાખલ કરવામાં આવ્યા. કોઈક જરૂરી ઈજેક્શન ત્યાં ન મળતાં, વર્તમાન ગુરૂજનો કે જેમણે આપણને શુદ્ધ ધર્મની સમજણ આપી પુનાથી મંગાવવાની વ્યવસ્થા કરવામાં આવી. ઈજેશન આવ્યું છે તેમના શરણાંઓ સ્વીકારીએ, સૃષ્ટિના કેટલાય જીવોના આપણી અને અપાયું પણ ખરું, પણ, તેમનું પણ આયુષ્ય ખૂટ્યું અને ઉપર અનંત ઉપકારો છે તેમના પ્રત્યે આભારની લાગણી વ્યક્ત વલ્લભભાઈ ત્યાં જ અવસાન પામ્યા. ઉપરાંત, ત્રીજા બનાવમાં કરીએ. શુભષ્ય શીધ્રમ. આપણા કોઈ પણ શુભ કાર્યો કરવાના અન્ય એક ઓળખીતા નિઃસંતાન વયસ્ક સજ્જનનો ફોન આવ્યો ક્યારેય પણ બાકી ના રાખીએ. આપણી ગેરહાજરીમાં આપણા હતો. તેમની પત્નીને થયેલા કેન્સરના અંતિમ તબક્કાની વાત હતી. વારસદારો વચ્ચે અરાજકતા ના ફેલાય અને લાયક વ્યક્તિને યોગ્ય આ વડીલની પત્ની છેલ્લા એકાદ મહિનાથી હોસ્પિટલમાં છે. હવે ન્યાય મળી રહે એ માટે વીલ બનાવી રાખીએ. આર્થિક વ્યવહારોમાં તેમની ઘડીઓ ગણાઈ રહી હોવાથી આ વડીલ ભવિષ્યમાં નિર્માણ અંધાધુંધી ન સર્જાય એ માટે જીવનસાથી કે સંતાનોને અંગત થનારી એકલતાના ભયથી અમંગળ કલ્પનાઓ કરતા કરતા સાવ લેવડદેવડની યાદીની નોંધ કરાવીને અવગત રાખીએ. કોઈના પણ પડી ભાંગ્યા છે.
આપણી ઉપર ઉપકારો હોય તો બને ત્યાં સુધી વહેલામાં વહેલા હરખચંદભાઈએ વાતવાતમાં કહ્યું કે, “જાદવજીભાઈ, આપણે તેમનો પાછો બદલો ચૂકવીએ. કોઈ પણ જીવ પ્રત્યે આપણે ક્યારેય કેટલા નિશ્ચિત થઈને બેઠા છીએ ! જાણે કે આપણને કંઈ થવાનું જ પણ ધૃણા, તિરસ્કાર, અનાદર, ધિક્કાર, ફિટકાર, દ્વેષ, વેરઝેર, નથી! સમાજમાં આપણે રોજ આવા અનેક આકસ્મિક બનાવો ક્રોધ કે નકારાત્મકતાની લાગીઓ ના રાખીએ. તમામ જીવો પ્રત્યે બનતા નિહાળતા હોઈએ છીએ. એ વખતે આપણને ભલે ત્યારે આપણે આદર, પ્રેમ, હેત, પ્રીતિ, સન્માન કે અહોભાવની પૂરતો અફસોસ વ્યક્ત કરી લેતા હોઈએ પણ ક્યારેક આમાં લાગણીઓ રાખીએ. આ બધા શુભ ભાવો ભાવવા માટે આપણે આપણો પણ નંબર લાગશે એમ આપણને કેમ નથી થતું? શું કોઈ જ મૂરત જોવાનો હોતો નથી. આ તો એક રોજબરોજની એવું પણ બની શકે કે કદાચ કોઈક કમનશીબ દિવસે આમાં આપણો પ્રક્રિયા છે. આપણું જીવન જ આપણે એવી રીથે કંડારવાનું છે કે, પણ નંબર લાગ્યો હોય અને લોકો આપણા ગયા પછી અફસોસ ક્યારેય પણ, કોઈ પણ ઘડીએ આપણને હાકલ આવે ત્યારે આપણી વ્યક્ત કરતા હોય?'
સદ્ભાવનાઓની બેગ તૈયાર ભરેલી જ પડી હોય. શું આપણે મને ઓચિંતો એક વિચાર આવી ગયો કે આપણે ક્યારેક આવી કોઈ બે ગ તૈયાર રાખી છે ખરી? ચોર્યાસી લાખ
(જાન્યુઆરી - ૨૦૧૮
પ્રબુદ્ધ જીવન