Page Text
________________
; પ્રબુદ્ધ જીવન : ભારતીય ગરુ પરંપરા વિશેષાંક :
નથી.
પ્રબુદ્ધ જીવન : ભારતીય ગુરુપરંપચ વિશેષાંક પ્રબુદ્ધ જીવન : ભારતીય ગુરુ પરંપચ વિશેષાંક છે પ્રબુદ્ધ જીવન : ભારતીય ગુરુ પરંપચ વિશેષાંક પ્રબુદ્ધ જીવન ભારતીય ગુરુપરંપરા વિશીષાંક પ્રબુદ્ધ જીવન : ભારતીય ગુરુ પરંપચ વિશેષાંક
ગુરુ સર્વત્ર પુજ્યતે
| ડૉ રમજાન હસણિયા (ારતીય સંસ્કૃતિના પાયારૂપ કેટલીક અત્યંત મહત્ત્વપૂર્ણ પૂછીને પછી જ જવાબ આપે છે. ગુરુનો વિનય કઈ રીતે થાય ? બાબતોમાંની એક છે ગુરુ-શિષ્ય પરંપરા. ગુરુ તત્ત્વ વિશે તેનું શ્રેષ્ઠતમ ઉદાહરણ ગૌતમસ્વામી પૂરું પાડે છે. ગુરુ પ્રત્યે ૬ ૪ ગ્રંથો લખાય તો પણ તેનું અસ્તિત્વ હાથમાં ન આવે તેટલો અનહદ સ્નેહ ધરાવતા ગૌતમને પ્રભુ મહાવીર પ્રત્યે રાગ થઈ ?
બહોળો તેનો વિસ્તાર છે. ગુરુ કે જેનો અર્થ જ “મોટો” થાય જાય છે. એમની પાસે દીક્ષા લેનાર કેવળજ્ઞાનને વરે છે ને છે રે છે એવા અમાપના વ્યાપને શબ્દોમાં બાંધવાનું સામર્થ્ય મારામાં સ્વયમ તેનાથી બાકાત રહે છે. પોતાના શિષ્યના કલ્યાણ અર્થે
તો નથી જ એવી સ્પષ્ટ સમજ હોવા છતાં ગુરુ તત્ત્વ કરેલા ક્યારેક ગુરુએ આકરા પગલા પણ લેવા પડે છે. પોતાના જ સંસ્પર્શના અહેસાસને વાચા આપ્યા વિના રહી શકતો પણ રાગથી મુક્ત ન થતાં ગૌતમને પ્રભુ મહાવીરે પોતાના અંતિમ
સમયે સ્વયંથી દૂર મોકલી દીધા છે. સાચો ગુરુ એ છે કે જે મારે મન ગુરુ એ કોઈ વ્યક્તિ નહિ પણ અધ્યાત્મ માર્ગે શિષ્યને પોતાના બંધનથી પણ મુક્ત કરે. ભગવાન મહાવીરે છે ૨ ચાલતા પથિક માટે કુદરતે ઊભી કરેલી એક વ્યવસ્થા છે. જીવને આ અંતિમ ગુરુકૃત્ય કરીને વિદાય લીધી છે. અધ્યાત્મના ૪
ઉપર ઉઠાવવાની એક ઉત્તમ વ્યવસ્થા. અગમની અગમ્ય કેડી માર્ગમાં અંતે ગુરુનો રાગ પણ છોડવાનો છે. આવા વિશિષ્ટ કે જેમણે કંડારી છે તે ગુરુ તત્ત્વ છે. જેને પણ આ માર્ગે આગળ સ્નેહાનું બંધનું નામ છે ગુરુ-શિષ્ય સંબંધ. gિ વધવું છે, એની રાહ જોઈ આ તત્ત્વ ઊભું છે.
ગુરુ એ બહુ મોટું આશ્વાસન છે. ગુરુ એવી ધરપત આપે ! & લગભગ બધા ધર્મ-સંપ્રદાયોમાં ગુરુ પ્રધાનપદે છે કે જો હું પહોંચ્યો તો તે પણ પહોંચીશ. ઈશ્વર દર્શનની હૈ # બિરાજમાન છે. શા માટે ગુરુની પૂજા કરાય છે? એવું શું છે તડપથી ભટકતા નાનકડા નરેન્દ્રની તૃષા રામકૃષ્ણ પરમહંસ ?
આ તત્ત્વ પાસે? કોઈએ કહ્યું “ગુરુ બિન કૌન બતાવે બાટ?' જે આત્મવિશ્વાસથી સંતોષે છે, તે આત્મવિશ્વાસ આત્મપ્રતીતિ તો કોઈએ “ગુરુ બિન જ્ઞાન ન ઉપજે...' કહી તેનો મહિમા પછી આવેલો વિશ્વાસ છે. ઈશ્વરને જોઈ શકવાની અને તેને રૅ
ગાયો છે. પ્રશ્ન થાય કે એવું શું એમણે અર્જિત કર્યું છે? આ દેખાડી શકવાની ક્ષમતાનું સામર્થ્ય રામકૃષ્ણએ અર્જિત કર્યું ? કે બધા કેમ તેમને આટલી મહત્તા આપે છે? આવા પ્રશ્નો ગુરુ છે. આવા ગુરુ મળતા તેમનો લાભ લઈ લે એવો શિષ્ય નરેન્દ્ર $ ૐ તત્ત્વના અડકવા માત્રથી ઓગળી જાય છે. જેને આ તત્ત્વ લાધે પણ નથી. પોતાના કહેવાથી ઈશ્વર ક્યારે સાક્ષાત થશે? એવા શું છે છે તે જ તેના સ્વરૂપને પામી શકે છે.
પ્રશ્નમાં ઝળહળે છે નરેન્દ્રનું ઉત્તમ શિષ્યત્વ, જે તેને નરેન્દ્રમાંથી મેં સાદી સીધી સમજ પ્રમાણે કહું તો “જેના શરણમાં આવતા વિવેકાનંદ બનાવે છે. આવા ગુરુ-શિષ્યના યુગ્મને પામીને રે
સમાધાન સાંપડે તે ગુરુ'. પ્રશ્નોનો ઉકેલ મળે એમ નહિ પણ ભારતની ધરા ખરે જ ધન્ય થઈ છે. 9 પ્રશ્નો જ શમી જાય એ ખરો ગુરુ પ્રતાપ. દેવોને ભગવાન ગુરુ હોય ત્યાં એક જાતની નિશ્ચિતતા આવી જાય છે. જે મહાવીરના સમવસરણમાં જતાં જોઈ ક્રોધે ભરાયેલા ઈન્દ્રભૂતિ ગુરુ શિષ્યની અધુરાશોને પોતાના અગાધ અસ્તિત્વથી ભરી ૩ ગૌતમ પ્રભુના શરણમાં આવતા જ તેમના દ્વારા સહજ રીતે દે છે. શિષ્યના મનની ગૂંચોને ગુરુ ભારે કુનેહપૂર્વક ઉકેલી દે,
જીતાઈ ગયા છે. પોતાનાથી મોટો કોઈ જ્ઞાની પુરૂષ હોઈ ન છે. વળી, ગુરુ ક્યારે કયા રૂપે મળે તે પણ એક રહસ્ય જ છે! જ શકે એવા ગૌતમના ઘમંડને પ્રભુ મહાવીરે તેમના મહાભારતના યુદ્ધને આરંભે મુંજાયેલા અર્જુનના પરમ સખા છે કે વણપૂછાયેલા પ્રશ્નોના જવાબ આપીને હરી લીધો છે. ગૌતમની શ્રી કૃષ્ણ તેના ગુરુના રૂપમાં આવી શ્રીમદ્ ભાગવતગીતા કે પણ હાર પણ નથી થઈ ને મહાવીર જીતી ગયા છે. શિષ્ય સાથે કહી તેના પ્રશ્નોનું સમાધાન કરે છે. “ગીતા” એ ગુરુ-શિષ્ય જી
વાદ-વિવાદ કરી તેને હરાવીને જીતે તો મહાવીર શાના? સંવાદનું એક ઉત્તમ ઉદાહરણ છે, જેનાથી જગતના કેટલાય & ૐ મહાવીર તો ભારે નજાકતથી કામ લઈ ઈન્દ્રભૂતિ ગૌતમને આત્માર્થીઓનું કલ્યાણ થયું છે. એજ રીતે તોરલ ધોડી, તોડી ? છે. ગૌતમસ્વામીમાં રૂપાંતરિત કરી દે છે.
તલવાર અને સતી તોરલને લઈને પાછા ફરતા દરિયાના છે, રેં સાચા ગુરુની પ્રાપ્તિ બાદ ગૌતમનું શિષ્યત્વ પણ તેટલું તોફાનમાં ફસાયેલા જેસલને મધદરિયે તોરલ ગુરુના રૂપમાં ૐ ૪ જ ઉત્તમ રીતે ઝળક્યું છે. કોઈ પણ જિજ્ઞાસુના પ્રશ્નનો ઉત્તર પ્રાપ્ત થાય છે. તોફાને ચડેલા દરિયે જેસલ પોતાના પાપોને
પોતે જાણતા હોવા છતાં ગૌતમસ્વામી વિનમ્રભાવે ગુરુને પોકારી પ્રતિક્રમણ કરે છે. જેસલના પાપોનું પ્રાયશ્ચિત કરાવી
પ્રબુદ્ધ જીવન ભારતીય ગુરુપરંપરા વિશેષાંક જ પ્રબુદ્ધ જીવન : ભારતીય ગુરુપરંપચ વિશેષાંક જ પ્રબુદ્ધ જીવન ભારતીય ગુરુપરંપચ વિશેષાંક જ પ્રબુદ્ધ જીવન : ભારતીય ગુરુ પરંપચ વિશેષાંક જ પ્રબુદ્ધ જીવનઃ ભારતીય ગુરુ પરંપચ વિશેષાંક
ઓગસ્ટ- ૨૦૧૭
.
11 પ્રબુદ્ધ જીવન : ભારતીય ગરુ પરંપરા વિશેષાંક ના
| SR No. | 526109 |
| Book Title | Prabuddha Jivan 2017 08 Bhartiya Guru Parampara Visheshank |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Sejal Shah |
| Publisher | Mumbai Jain Yuvak Sangh |
| Publication Year | 2017 |
| Total Pages | 136 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Magazine, India_Prabuddha Jivan, & India |
| File Size | 11 MB |