Prabuddha Jivan 2016 08 Bar Bhavna Visheshank

SR No.: 526097
Original Sutra Author: N/A
Author: Sejal Shah
Publisher: Mumbai Jain Yuvak Sangh
Publication Year: 2016
Total Pages: 148
Language: Gujarati
Classification: Magazine, India_Prabuddha Jivan, & India
File Size: 5 MB

Page 78

પ્રબુદ્ધ જીવની : બાર ભાવતા વિશેષાંક પૃષ્ઠ ૭૮
૬ પ્રબુદ્ધ જીવન : બાર ભાવના વિશેષાંક થા ઓગસ્ટ ૨૦૧૬ નર ભાવતા વિશેષાંક BN પ્રબુદ્ધ જીવત :
૬ સામાન્ય રીતે જીવ માત્રમાં અનાદિ કાળથી ઈર્ષ્યા- જેવો જ બીજાનો આત્મા છે. મને જે ગમે તે બીજાને પણ ગમે છે ;
અદેખાઈનો દુર્ગુણ હોય છે. આ દુર્ગુણ દૂર કરી તેના સ્થાને અન્યના અને મને જે નથી ગમતું તે બીજાને પણ નથી ગમતું. દા.ત. મને છે હું સગુણ, સુખ, આનંદ અને ઐહિક તેમજ આત્મિક ઉન્નતિ જોઈ જીવવું ગમે છે તેમ દરેક જીવને જીવવું ગમે છે. જેમ મને દુઃખ
ખુશ થવું બહુ જ અઘરું છે. આમ છતાં અનાદિ કાળના એ નથી ગમતું તેમ બીજાને પણ દુઃખ નથી ગમતું. મને જેમ સુખ હૈ કુસંસ્કારો ભવિતવ્યતા, તથાભવ્યત્વનો પરિપાક, સદ્ગુરુના ગમે છે તેમ સૌને સુખ ગમે છે. આ રીતે તેને અન્ય જીવો પ્રત્યે હૈં ૬ સંયોગ અને તેમની પ્રેરણા વગેરે અનેક નિમિત્તો દ્વારા દૂર થઈ કરુણા પેદા થાય છે. આ કરુણા શરૂઆતમાં પોતાના સ્વજન ૐ શકે છે. આ પ્રકારનો ગુણ ધરાવનાર વ્યક્તિ સંસ્કૃત સાહિત્યમાં સંબંધી અંગે પેદા થાય છે અને ત્યાર બાદ તેનો વિસ્તાર થતાં હૈ 8 બતાવ્યા પ્રમાણે મનસિ વસિ વાયે, પુથપીયૂષપૂર્ણા પ૨ ગુણપરમાપૂન, દરેક મનુષ્ય પ્રત્યે કરુણા પેદા થાય છે. છેવટે મનુષ્યતર અન્ય 8 દુ પર્વતીનિત્ય નિગરિ વિસન્તા સન્તિ સન્તા ક્રિષ્ના મન, વચન પ્રાણીઓ જેવાં કે બેઈન્દ્રિય, તેઈન્દ્રિય, ચઉરિન્દ્રિય અને પંચેન્દ્રિય છે અને કાયા ત્રણેમાં એકવાક્યતા હોય, જેવું વિચારે તેવું જ બોલે પશુ-પક્ષી વગેરે તથા નરકના જીવો અને તેથીય આગળ વધીને ૨ છે અને જેવું બોલે તેવું જ કરે. તેવા મહાપુરુષોને સંસ્કૃત સાહિત્યમાં સ્થાવર જીવો વનસ્પતિ, પૃથ્વીકાય, અષ્કાય, તેઉકાય અને ? સંત અર્થાત્ સજ્જન કહે છે. આવા સજ્જન મહાપુરુષોના મનમાં વાયુકાયના જીવો પ્રત્યે પણ કરુણા પેદા થાય છે. તો ક્યારેક તું શુભભાવ ભર્યા હોય છે. તે અન્યનું ખરાબ કરવાની તો વાત દૂર કોઈક જીવમાં ઉચ્ચ કક્ષાની કરુણાનો પાદુર્ભાવ થાય તો તેનાથી હું ૬ રહી પણ કોઈનું ખરાબ વિચારી શકતા પણ નથી. આવા સંતો તીર્થકર નામકર્મ બંધાય છે. આવી ઉચ્ચ કક્ષાની કરુણામાં તે શું હું હંમેશા અન્યના નાનાશા ગુણને પણ પર્વત જેવા મોટા કરી વર્ણવે જીવ દરેક જીવને મોક્ષ પ્રાપ્ત કરાવવાની ભાવના ભાવે છે. હું કે છે. સર્વ જીવો પ્રત્યે મૈત્રીભાવનો સારી રીતે વિકાસ થયો હોય પંડિતશ્રી રૂપવિજયજીએ સ્નાત્રપૂજામાં કહ્યું છે કે[ તો જ પ્રમોદ ભાવના આવી શકે છે.
જો હોતે મુજ શક્તિ ઈસી, સવિ જીવ કરુ શાસનરસી/ ; બાકી સામાન્ય મનુષ્ય પોતાની આત્મશ્લાઘા, આ કરુણા ભાવના જ જિનશાસનનું હાર્દ છે. તે માટે શ્રી ; તે આત્મપ્રશંસામાંથી જ ઊંચા આવતા નથી ત્યાં અન્યના ગુણોથી ચિત્રભાનુજીએ કહ્યું છે કેશુ ખુશ થવાની વાત જ વિચારી શકાય એમ નથી. અરે! અન્યના દીન, કૂર ને ધર્મવિહોણા, દેખી દિલમાં દર્દ રહે. હું ગુણોની પ્રશંસાને પણ તે સહન કરી શકતા નથી. આ અંગે શ્રી કરુણાભીની આંખોમાંથી અશ્રુનો સ્રોત વહેTT. ૬ ચિત્રભાનુજીએ કહ્યું છે કે
માધ્યસ્થ ભાવના ગુણથી ભરેલા ગુણીજન દેખી, હૈયું મારું નૃત્ય કરી
ચોથા ક્રમે માધ્યસ્થ ભાવના આવે છે. માધ્યસ્થ એટલે ? એ સંતોના ચરણકમળમાં મુજ જીવનનું અર્થ રહેTT તટસ્થતા અર્થાત્ સમતા. આ ભાવનામાં રાગ અને દ્વેષ બંને ? કરુણા ભાવના
સમપ્રમાણમાં હોય છે અથવા ન તો રાગ વધુ હોય છે કે દ્વેષ વધુ હૈ - ત્રીજા ક્રમે કરુણા ભાવના આવે છે. કરુણા માટે સંસ્કૃત હોય છે. આ ભાવનાને ઉપેક્ષા ભાવના પણ કહેવામાં આવે છે. હું : સાહિત્યમાં કહ્યું છે કે પરોષવિનાશિની તથા ફT અન્યના દોષોને સંસ્કૃત સાહિત્યમાં કહ્યું છે કે પરોષોપેક્ષi રૂપેક્ષા | અન્યના દોષોની હુ દૂર કરવા રૂપ કરુણા અર્થાત્ જીવદયા એ જૈન દર્શનનો પાયાનો ઉપેક્ષા કરવી, તેને મહત્ત્વ ન આપવું, તો શાંતસુધારસમાં કહ્યું છે ? & મુખ્ય સિદ્ધાંત છે. તો શાંતસુધારસમાં કહ્યું છે કે મારુખ્યમતffફનાં કે ઉપેક્ષ કુધિયામુપેક્ષા/ અર્થાત્ અન્યના ધનની ચોરી કરનાર, ઉં
નિરીષ તિા અર્થાત્ વિવિધ પ્રકારના દુ:ખોથી દુ:ખી થયેલ અને પરસ્ત્રીનું સેવન કરનાર, હિંસા અને અન્યાયનું આચરણ કરનાર છે રોગી, સુખભંગ થયેલ, ધનહાનિ થયેલ હોય તથા ધર્મવિહીન એવા દુષ્ટ બુદ્ધિવાળાની ઉપેક્ષા કરવી કારણ કે આવા લોકો ? હોય તેવા જીવો પ્રત્યે દયા રાખવી તે કરુણા. કોઈ પણ દુઃખી ઉપદેશને યોગ્ય નથી. જો વ્યક્તિમાં ઉદાસીનતા અર્થાત્ હૈં જીવ પ્રત્યે મનમાંથી દર્દનો ભાવ ઉત્પન્ન થવો તે કરુણા કહેવાય ઓદાસીન્ય ભાવ હોય તો માધ્યસ્થ ભાવના તેના માટે સહજ હૈં
છે. કરુણાને અનુકંપા પણ કહે છે અને સમ્યક્તના પાંચ લક્ષણો સાધ્ય બની જાય છે. શા પૈકી અનુકંપા ચોથું લક્ષણ છે. તેથી બાર ભાવનાની સમાજમાં સજ્જન મનુષ્યો કરતાં દુર્જન મનુષ્યોની સંખ્યા વધારે છે ગ્ર પૂર્વભૂમિકારૂપ ચાર ભાવનામાં કરુણાને સ્થાન આપવામાં છે. તે કારણે દુર્જનોના હિતની ચિંતા સર્જન મહાપુરુષો તેના ? હું આવ્યું છે. આજના કાળમાં મનુષ્ય સંવેદનાહીન બની ગયો છે. માટે વધારે પ્રયત્ન કરે છે ત્યારે કોઈક જ તે પ્રયત્નોને હકારાત્મક હું હું પરિણામે તેનામાં કરુણા અર્થાત્ જીવદયા - અનુકંપા રહી નથી. રીતે ગ્રહણ કરે છે. બાકી બહુધા તે દુર્જનોને સજ્જન પુરુષો દ્વારા છે જો મનુષ્ય દરેક જીવમાં આત્મભાવ અનુભવે તો કરુણા કરવામાં આવેલ પરોપકારમાં પણ સ્વાર્થની ગંધ આવે છે અને તે છે ? આપોઆપ પ્રગટ થયા વિના રહે નહિ.
દુર્જનો એમ જ માને છે કે જગતમાં કોઈ નિઃસ્વાર્થભાવે કાર્ય કરતું ? હૈં શ્રી દશવૈકાલિક સૂત્રમાં કહ્યું છે કે સળંપૂયUપૂવેષ તો નથી. આ પરિસ્થતિમાં સજ્જનો તે દુર્જનોને સુધારવા માટે ગમે હૈં ફેં ભગવદ્ગીતામાં કહ્યું છે કે માત્મવત્ સર્વપૂતેષુ - પોતાના આત્મા તેટલા પ્રયત્ન કરે તો પણ તે જીવની ભવિતવ્યતા જે એવા પ્રકારની પ્રબુદ્ધ જીવત : બાર ભાવતા વિશેષાંક જ પ્રબુદ્ધ જીવત : બાર ભાવતા વિશેષાંક : પ્રબુદ્ધ જીવતઃ બાર ભાવતા વિશેષાંક 3 પ્રબુદ્ધ જીવત : બાર ભાવતા વિશેષાંક પ્રબુદ્ધ જીવન :
# પ્રબુદ્ધ જીવત : બીર ભીવતા
6 પ્રબુદ્ધ જીવત : બાર ભાવના વિરોષક જ પ્રબુદ્ધ જીવન બાર ભાવતા વિશેષાંક BN પ્રબુદ્ધ જીવત: બાર ભાવના વિશેષાંક શક્ય પ્રબુદ્ધ જીવન બાર ભાવતા વિશેષાંક 8 પ્રબુદ્ધ જીવન બાર ભાવતા વિશેષાંક & પ્રબુદ્ધ જીવતઃ બાર