Prabuddha Jivan 2016 07

SR No.: 526096
Original Sutra Author: N/A
Author: Sejal Shah
Publisher: Mumbai Jain Yuvak Sangh
Publication Year: 2016
Total Pages: 44
Language: Gujarati
Classification: Magazine, India_Prabuddha Jivan, & India
File Size: 2 MB

Page 21

જુલાઈ, ૨૦૧૬
પ્રબુદ્ધ જીવન
| સાંપ્રત વૈશ્વિક વાતાવરણમાં જૈન ધર્મ વિશેષતાઓ અને પડકારો ?
|| પદ્મશ્રી ડૉ. ફુમારપાળ દેસાઈ
ટૅકનૉલૉજીની હરણફાળને કારણે સાંપ્રત સમયે વિશ્વના દેશો સૂક્ષ્મતા અને મહાત્મા ગાંધીજી સહિત અનેક વ્યક્તિઓમાં થયેલા પરસ્પરની અત્યંત નિકટ આવવાથી સમગ્ર વિશ્વ એક “ગ્લોબલ એના પ્રાગટ્યનો ઇતિહાસ આપ્યો. નોઆખલીના કોમી દાવાનળ વિલેજ' બની ગયું છે. એક દાયકા પૂર્વે માત્ર બે મિનિટમાં વિશ્વના વખતે જે કામ લશ્કરી સૈનિકોની ટુકડી કરી શકે નહીં, તે નિઃશસ્ત્ર મહત્ત્વના સમાચાર આખી દુનિયામાં ફરી વળતા હતા. આજે એક અહિંસક ગાંધીજીની યાત્રાએ કર્યું હતું. ચપટી વગાડીએ એટલા સમયમાં તો આખી દુનિયામાં આ સમાચારો અહિંસાની યાત્રા વિશેનું આ વ્યાખ્યાન પૂર્ણ થતાં કાર્યક્રમના ફરી વળે છે. માનવીની શક્તિમર્યાદાને પાર જવા માટે બાયો- અંતે એક ખ્રિસ્તી પાદરીએ આવીને વિનંતીપૂર્વક કહ્યું, “આ વિનાશક ટેકનૉલૉજી અને જિનેટિક એન્જિનિયરિંગ એક એકથી ચડિયાતાં વાતાવરણમાં જીવતા અમને માનવઅસ્તિત્વને ઉગારવા માટે એક સંશોધનો કરી રહ્યાં છે અને સમય એવો આવી ચૂક્યો છે કે હવે મહાવીર આપો ને?' મશીન અને માનવીની સ્પર્ધા એટલી તીવ્ર અને સ્પર્ધાત્મક બની છે મને લાગ્યું કે સામે એક હિંસાનું તાંડવનૃત્ય ખેલાઈ રહ્યું હતું કે માનવીને નોકરીમાંથી બેકાર કરીને મશીન એનું સ્થાન ઝડપી રહ્યું એવા સ્થળે એક ધર્મોપદેશકને જગતમાં અહિંસાનું ઉલ્લાસનૃત્ય છે.
જોવાની કેવી તીવ્ર અભિલાષા છે ! જેમ ફટાકડો ફૂટે અને એનો બીજી બાજુ પરમાણુશસ્ત્રોની દોડ એટલી બધી વધી ગઈ છે કે અવાજ કેવો થાય છે, એ સાંભળવાની બાળકને જિજ્ઞાસા હોય, તેમ માનવ અસ્તિત્વ પર પ્રતિક્ષણ એક ખતરો ઝળુંબે છે અને એના સત્તાશોખીનોને બૉમ્બનો અવાજ કર્ણપ્રિય લાગે છે. આજે ૧૪ આવતીકાલના અસ્તિત્વ પર અહર્નિશ પ્રશ્નાર્થ મુકાઈ ચૂક્યો છે. દેશોમાં જુદાં જુદાં સ્થળોએ સોળ હજાર અણુશસ્ત્રો રહેલાં છે. આથી પરમાણુ બોમ્બ ધરાવતા અમેરિકા, રશિયા, બ્રિટન, ફ્રાન્સ, ચીન, તો ૧૯૪પની છઠ્ઠી ઑગસ્ટે અમેરિકાએ “લિટલ બૉય' (નામ પણ ભારત, પાકિસ્તાન અને ઉત્તર કોરિયા જેવા કોઈ દેશની સર્વોચ્ચ કેવું !) બૉમ્બ નાખ્યો, ત્રણ દિવસ પછી “ફેટમેન' નામનો બોમ્બ નેતા પોતાના ગુસ્સા પર કાબૂ રાખી શકે નહીં અને અન્ય દેશ પર નાગાસાકી પર નાખ્યો. વિનાશનો અનુભવ કરી ચૂકેલા હિરોશિમામાં મહાવિનાશક બૉમ્બ ફેંકે, તો આગ, વિસ્ફોટ અને રેડિયેશનને કારણે એક સ્મારકમાં ભલે એવો લેખ કંડારવામાં આવ્યો હોય કે “હવે પછી માનવ અસ્તિત્વનું નામનિશાન ભૂંસાઈ જાય.
માનવજાત અણુબૉમ્બ ફેંકવાની મૂર્ખાઈ નહીં કરે? પરંતુ હકીકત તો એક અર્થમાં કહીએ તો આજે હિંસાનું તાંડવનૃત્ય ખેલાય છે અને એ છે કે માનવજાતે એ પછી વારંવાર બૉમ્બ ફેંક્યા છે અને આખાય પરમાણુ શસ્ત્રોથી માંડીને સામાજિક સંબંધો અને અંગત માનવીય વિશ્વયુદ્ધમાં જેટલા બોમ્બ ફેંકાયા હતા એટલા ઇરાક પર માત્ર પ્રથમ સંબંધો સુધી હિંસાએ પ્રભુત્વ જમાવ્યું છે. આથી તો ૨૦૦૨ની વીસમી ચાર કલાકમાં વીંઝાયા હતા. એપ્રિલ અને ગુરુવારે આતંકવાદીઓએ અમેરિકાને અને સમગ્ર વિશ્વને આજે અફઘાનિસ્તાન, સીરિયા કે ગાઝા પટ્ટીનું જનજીવન આતંકિત કરતો ન્યૂયોર્કના વર્લ્ડ ટ્રેડ સેન્ટર પર હુમલો કર્યો બોમ્બથી કેવી દુર્દશાને પામ્યું છે, એ તો આપણી કલ્પના બહારની હતો, તેની સાવ નજીક આવેલા યુનાઇટેડ નેશન્સના ચેપલમાં ‘A વાત છે. યુદ્ધ હવે ભૂમિને બદલે આકાશમાં ખેલાશે, ક્યાંક ઝેરી Journey of Ahimsa : From Bhagwan Mahavir to Ma- વાયુ ફેલાવીને પ્રજાના માનસને મૂછિત કે બહેરું કરી નાખવામાં hatma Gandhi' એ વિષય પર મેં વક્તવ્ય આપ્યું, ત્યારે તેમાં આવશે. ચોતરફ મનુષ્યજાતિ પોતાના સ્વનાશ તરફ ધસી રહી છે, ભગવાન મહાવીરના અહિંસાના ઉપદેશની સૂક્ષ્મતા અને સમગ્ર ત્યારે જૈન ધર્મની સામે મોટામાં મોટો પડકાર એ એના સૌથી સૃષ્ટિની ખેવના કરતા જૈનદર્શનનો ખ્યાલ આપ્યો. કહ્યું કે હિંસા મહત્ત્વના અહિંસા-સિદ્ધાંતને જગતવ્યાપી બનાવીને વૈશ્વિક પહેલાં મનમાં જન્મે છે અને મનમાંથી જ કઈ રીતે કટુભાવને સમાપ્ત અસ્તિત્વને બચાવવાનો છે. કરવો, એની રીત જૈનદર્શને દર્શાવી છે. અમેરિકાના પ્રમુખ જ્યોર્જ આપણે જૈનદર્શનની અહિંસાની સૂક્ષ્મતાની અભૂતપૂર્વ ખેવના બુશ અને ઇરાકના સદ્દામ હુસેન કટુભાવ છોડીને વર્તે, તો પછી સાથે આચરણ કરીએ છીએ, પણ હવે જગતમાં વ્યાપકપણે પ્રવર્તતી યુદ્ધની શક્યતા ક્યાંથી રહે? એ પછી જૈનતત્ત્વદર્શનની અહિંસાની હિંસાને માટે કારગત ઉપાયો યોજવાના છે. રસોઈઘર સુધી