________________
૧૮
પ્રબુદ્ધ જીવન
જુલાઈ, ૨૦૧૬
ખ્રિસ્તી ધર્મમાં આત્મદર્શન
[ સંકલન : ડૉ. થોમસ પરમાર
આધ્યાત્મિક વિકાસ માટે આત્મદર્શન કરવું તે ખૂબ જ જરૂરી છે. છું? તેમને માન આપું છું? તેમની સેવા કરું છું? હું પિતા કે માતા મન કાયમ વિવિધ વિચાર કર્યા કરે છે. આપણાંથી થયેલ કર્મો, હોઉં તો મારા બાળકોને કેવી રીતે ઉછેરું છું? તેમના ઉછેરની બોલાયેલા શબ્દો અને વિચાર સારાં હોઈ શકે અને ખરાબ પણ જવાબદારી બરાબર બજાવું છું? સારો નમૂનો ને યોગ્ય સલાહહોઈ શકે. સારાં કર્મો, શબ્દો અને વિચાર આવકાર્ય છે. જ્યારે ખરાબ સૂચનો આપીને તેમના ચારિત્ર્યનું ઘડતર કરું છું? તેઓ સારાં કર્મો, શબ્દો અને વિચાર ત્યાજ્ય છે. દરેક વ્યક્તિએ સમગ્ર દિવસ ઇસુપંથીઓ બની રહે એ માટે હું શું કરું છું? હું પતિ કે પત્ની હોઉં દરમ્યાન પોતાનાથી થયેલાં કર્મો, શબ્દો અને વિચારો સારાં હતા તો મારા જીવનસાથીને હું વફાદાર છું? કે ખોટાં હતા તે રાત્રે સૂતાં પહેલાં અવલોકવા જરૂરી છે. ખોટાં ૬. હું બીજાને મુશ્કેલીમાં મદદ કરું છું? જેની પાસે ઓછું કે કાંઈ કર્મો, શબ્દો અને વિચાર સાથે મનથી પસ્તાવો કરીને ફરીથી તે નથી તેવા લોકો સાથે મારો વ્યવહાર કેવો છે? હું તેમને મારી ચીજખોટાં કર્મો, વિચારોનું, શબ્દોનું પુનરાવર્તન ન થાય તેવો સંકલ્પ વસ્તુઓમાંથી કાંઈ આપું છું? નબળાં લોકોની પડખે રહું છું? એથી કરીને આત્મદર્શન કરવું જોઈએ. કેટલાક સાધકો આ અંગેની ડાયરી ઉલટું, નબળાં, ગરીબ, અસહાય, અજાણ્યાં કે વૃદ્ધોની ઉપેક્ષા કરું પણ રાખે છે અને આત્માની સાક્ષીએ એ કર્મો, શબ્દો અને વિચારોને છું? તેમાં ટપકાવે છે. આ ડાયરીના પૃષ્ઠો ક્યારેક ક્યારેક ઉથલાવતાં ૭. મારી નોકરી કે મારો ધંધો હું કેવી રીતે કરું છું? હું પ્રામાણિક ભૂતકાળમાં લીધેલાં સંકલ્પોની યાદ અપાવે છે અને આત્મવિકાસના કે ન્યાયી માણસ છું? બધાનું ભલું થાય એ દૃષ્ટિએ હું મારું કામ કરું માર્ગે આગળ વધવામાં સહાયક નીવડે છે. ખ્રિસ્તી ધર્મમાં પણ છું? કે પછી પગાર કે નફા પર જ મારી નજર હોય છે? જો હું આત્મદર્શન કે આત્મ નિરીક્ષણ પર ભાર મૂકવામાં આવ્યો છે. પાપના માલિક હોઉં તો મારા હાથ નીચેનાં માણસો સાથે હું કેવી રીતે વર્તે પશ્ચાતાપ દ્વારા નીચે પ્રમાણે આત્મનિરીક્ષણ કરવામાં આવે છે. છું? તેમને પૂરતો પગાર આપું છું? મારાં શબ્દો, વચનો કે કરાર પશ્ચાતાપ દ્વારા આત્મદર્શન
હું પાળું છું? જો હું નોકરી કરતો હોઉં તો મારું કામ હું નિષ્ઠાથી ૧. હું ઈશ્વરને મારું સર્વસ્વ ગણું છું? કે પછી ધન, સત્તા, મોટાઈ, અને ખંતથી કરું છું? હું કામચોરી કરું છું? મારી ફરજો પ્રત્યે બેદરકાર ભોગવિલાસ વગેરે દુન્યવી વસ્તુઓને જ મારા દેવ ગણીને ચાલુ રહું છું? હું છેતરપિંડી કરું છું? લાંચ લઉ છું?
૮. બીજાં લોકો સાથે મારો વ્યવહાર કેવો છે? હું જૂઠું બોલીને ૨. પરમેશ્વર ઈસરૂપે પ્રગટ થયા છે એવું દઢ શ્રદ્ધાથી માનું છું? બીજાં લોકોને છેતરું છું? નિંદા કે કૂથલી કરું છું? બીજાંઓની ખાનગી મારી શ્રદ્ધા ન જોખમાય તેની હું કાળજી રાખું છું? ધર્મવિરોધી વાચન વાતો જાહેર કરું છું? કે વાર્તાલાપોથી હું દૂર રહું છું? જાહેરમાં મારી શ્રદ્ધા કબૂલ કરતાં ૯. બીજાંઓને મેં શારીરિક ઈજા પહોંચાડી છે? કોઈની આબરૂ હું શરમાઉં છું?
પર મેં હાથ નાખ્યો છે? પૈસાની લેવડ-દેવડમાં મેં દગો કર્યો છે? ૩. પ્રાર્થના કરું છું? હું કેવી રીતે પ્રાર્થના કરું છું? હું પ્રાર્થનાના બીજાનું મેં કાંઈ પડાવી લીધું છે? શબ્દો બોલી જાઉં છું? હું કુટુંબમાં વડીલ હોઉં તો કુટુંબમાં પ્રાર્થના ૧૦. બીજાં લોકોનું કૂંડું કે ભાંગતું હું બોલ્યો છું? બીજાંઓ વિશે થાય, ને કટુંબના સભ્યો રવિવારની પરમ પૂજામાં ભાગ લે (દેવળમાં મેં ખોટી વાતો ફેલાવી છે? કોઈનું ચારિત્ર્ય ખંડન કર્યું છે? જાય) એની તકેદારી રાખું છું?
૧૧. શું હું ઝઘડાખોર માણસ ગણાઉં છું? મેં કોઈનું અપમાન ૪. હું મારા પાડોશી પર ખરેખર પ્રેમ રાખું છું? એના પ્રત્યે કર્યું છે? કોઈને ગાળો આપી છે? બેપરવા રહું છું? હું બીજી વ્યક્તિનો ખોટો ઉપયોગ કરું છું? હું ૧૨. હું બદલો લેવાની કે વેર વાળવાની ભાવના રાખું છું? હું મારા સ્વાર્થ માટે કોઈનું અહિત કરું છું? મારાં વાણી-વર્તન દ્વારા બીજાને માફી આપું છું? ખાસ કરીને કોઈ માફી માગે ત્યારે ખુશીથી હું ખોટો દાખલો બેસાડું છું? એ રીતે કોઈને હું પાપ કરવા પ્રેરું છું? માફી આપું છું ને બધું ભૂલી જાઉં છું ? કે પછી જીદ્દી વલણ અપનાવું
૫. હું મારા કુટુંબને ને આજુબાજુના લોકોને આનંદ આપું છું? છું? મારે કોઈની સાથે દુશ્મનાવટ છે? મારા ગામમાં કે આડોશી તેમના પ્રત્યે પ્રેમ રાખું છું? મારા મા-બાપ સાથે હું કેવી રીતે વર્તે પાડોશીઓમાં હું ભાગલા કે તડ પડાવું છું? લોકોને એકબીજા વિરુદ્ધ