________________
મહીમાં 5
ફેબ્રુઆરી ૨૦૧૬ % પ્રબુદ્ધ જીવનઃ મહાત્મા ગાંધીજીના સહયાત્રીઓ વિશેષાંક % પૃષ્ઠ ૯ |
BE જિંદગીને હોડમાં મૂકીને જે શાંત વિજય ગાંધીજીએ તાજો મેળવ્યો જે સચરાચર સૃષ્ટિના પાયામાં પડેલા મૂલગત શ્રેય અને માંગલ્યરૂપી
હતો, તેણે એમની અહિંસક પ્રતિકાર-પ્રણાલીની શક્તિનું નવું દર્શન શિવની અતૂટ બેલડી અને સંસાર સમસ્તની ધાત્રી કલ્યાણી છે; ૬ યુવકોને કરાવ્યું હતું.
ભયંકરી નહિ પણ શુભંકરી છે; જેને બળે ને આધારે ઘાવાપૃથ્વી ગાંધીજીનો અવિરત કર્મયોગ '૩૩ પછીનાં વર્ષો દરમ્યાન અખંડ સહિત વિશ્વનાં સમસ્ત બળો પોતપોતાને સ્થાને જથાતથ ટકી રહ્યાં છે | ગતિએ ચાલી રહ્યો હતો. તમામ જમાતો અને ફિરકાઓના ક્રાંતિકરો છે.
પ્રત્યેની ગાંધીજીની મમતા, આશા, એ બધા જોડેની એમની બિરાદરી ? અને ભેરુબંધી, પોતાની ભૂમિકા પર અટલ રહીને તેમને હૂંફ અને સત્યનિષ્ઠા અને નીતિનિયમો પ્રત્યે આવી વફાદારીની હાંસી ? કે સાથ આપવાની અગર તો પોતાનો સાધનમાર્ગ તેમને સમજાવવાની ઉડાવનારાઓનો વગ પણ તેમની વચ્ચે હતો. ‘દેશની મુક્તિનો ? - ગાંધીજીની હરહંમેશ ઇંતેજારી, તેમના દુ :ખે દુઃખી અને સુખે સુખી પાવન ધર્મ આચરવા જતાં હિંસાઅહિંસા કે સત્યાસત્યના છે હું થવા સારુ ચાહે તે હદ સુધી અંગત ભોગ આપવાની, અથવા તો ચોખલિયાવેડા ન ચાલે.' એવી એમની વિચારસરણી જાણીતી છે. જે
હજાર કામ પડ્યાં મેલીને તેમના કામ પાછળ બેસી જવાની ને આવા લોકો ચાહે તેવા અગ્રણી હોવા છતાં પોતે માનેલા દેશહિતની
પોતાનું તમામ નૈતિક વજન ખરચી નાખવાની એમની તેયારી – ગણતરીએ સત્યને અવગણવા જતાં, રાગદ્વેષનાં માર્યા અંતે કેવી શું આ બધું છેક અંદામાનના ઉપવાસી ક્રાંતિકરો સુધી પહોંચી ગયું ને બેહૂદી ભૂમિકા ઉપર જઈને ઊભે છે એનો આબેહૂબ ચિતાર, જે ૬ હું દેશ બધામાં ફેલાયું, તે આ જ કાળમાં.
અનેક કોમીવાદીઓ, સામ્યવાદીઓ, તકવાદીઓ આ અરસામાં ક્રાંતિકરોની આલમમાં સુદ્ધાં ગાંધીજીના સાધનમાર્ગ પ્રત્યે ફાટી નીકળ્યા તેમણે પૂરો પાડ્યો. વખત જતે આ વર્ગો કેવા બેફામ કે ઉપહાસ આથમી, તેની જગા જાયેઅજાણ્યે આદર અને શ્રદ્ધાએ બનવાના હતા. ફાટી વકરીને ધુમાડે જવાના હતા. નૈતિક કે
લેવા માંડી હતી. ઉપવાસી અંદામાનવાસી રાજદ્વારીઓ સારુ તેમ અદ્ય:પતનને કયે તબક્કે પૂગીને પ્રજાસમસ્તની નફરતને પાત્ર ? હું જ સમસ્ત બંગાળના નજરકેદીઓને સારુ ગાંધીજીએ મધ્યસ્થી કરી થવાના હતા, એની કલ્પના તો તે કાળે એમને બેશક નહોતી. પણ જે ટું અને બિનકૉંગ્રેસી-બલ્ક કોંગ્રેસ વિરોધી-મંત્રીમંડળ વાળી સરકાર નરી વેરવૃતિથી શત્રુની શતાનિયતનું જ રાતદિવસ કરેલું ચિંતવન, જૈ હૈ પાસેથી પણ પોતાની અજબ સમાજવટશક્તિ તથા અજાતશત્રુત્વને તેવું ચિંતવન કરનારા જ અંતરમાં નરી શતાનિયતને કેવી સિક્તથી રે 5 બળે લગભગ આખા ક્રાંતિકર વગનો એમણે છૂટકારો મેળવ્યો. આયાત કરે છે, એની પ્રતીતિ આપણા કાર્યકરોને એ લોકોની વિવિધ $ મેં આ બધી ઘટનાઓની અસર પેલા સફાઈ, શિક્ષણ અને કારવાઈઓમાંથી થઈ.
સંગઠનના કાર્યક્રમો લઈને ગામોગામ બેસી ગયેલા સેવકો પર વેરઝેરના એ માનસમાં દેશહિતની જગા જોતજોતામાં હું ક થયા વગર રહે એ અશક્ય હતું. જુદા વિચારવાળા એક હડહડતા કોમહિતની ને પછી વર્ગહિતની દલીલોએ લીધી. વિદેશી જાલીમ શિ
વિરોધીઓ જોડે પણ વધુમાં વધુ મળતા થવાની, અને તેમને માટે રાજ્યકર્તાઓ સામેના રોશની જગા ધીખતા કોમીવાદે કે ? હું વધુમાં વધુ કરી છૂટવાની, ગાંધીજીની કાર્યપદ્ધતિની તેમના પર વર્ગવિગ્રહના વિચારપ્રચારે લેવા માંડી. રાજ્યકર્તા સલ્તનતનાં હું મેં જબ્બર અસર થઈ; અને તેમના ક્રાંતિવાદને તથા પુરશોરથને ચોક્કસ પ્રજાહિત વિરોધી શડયંત્રોને ફોક કરી મેલવાની કારવાઈઓની જગા જે દિશા મળી ગઈ. આમ આરંભે સાધનની શુદ્ધતા વિશે ખાસ આગ્રહ કોમી ધર્માન્તોને કે ઘરના ગુંડા, શોષક કે ભાડુતી પીડકવર્ગને જેર છે શું ન ધરાવનારા, પણ ભારોભાર પ્રમાણિક અને સ્ફટિક જેવા નિખાલસ કરવાના શડયંત્રોએ લીધી. અને શઠં પ્રતિ શાશ્યને ન્યાયે જુદા હૈ ૐ એવા આ સેવકો ગાંધીજીનાં નૈતિક મૂલ્યાંકનોને અને આગ્રહોને જુદા વાદ અને જુદી જુદી જમાતોનાં ઝનૂનોના જવાબ ઝનૂનથી, 5 અપનાવતાં શીખીને પેલી લપસણી સીડીથી બચવા પામ્યા. આગના બદલા આગથી, અપહરણના બદલા અપહરણથી અને
અને એ જ બીના એમના ચારિત્ર્યના પ્રવાહને જાયે અજાણ્ય, છરાના જવાબ છરાથી વાળવાનાં મેલાં અંતસ્થ ઝેરવેરે પરાધીન હું પણ નિઃશ્રેયસને પંથે આગળ લઈ જવામાં નિમિત્ત રૂપ બની. તેઓ પ્રજાજીવનને પળેપળે બેવડું દોહ્યલું કરી મૂક્યું; ને કુટિલ છે ૬ સત્યપરાયણ પારદર્શી સાધકો હતા; પારોપાર મુક્તિઉપાસક હતા. રાજ્યકર્તાઓને કોઠે ટાઢક વાળી દીધી. હું અહંમન્ય, સ્વયંમન્ય મહત્ત્વાકાંક્ષી એક તકવાદી નહોતા. શક્તિના સ્વામી વિવેકાનદ સંન્યાસને માનવતાનું મેરુપદ કહેતા, અને તે મેં ઉપાસક અલબત્ત હતા, પણ તેમણે જોયું કે એ શક્તિનું એક અવનવું એવા સંન્યાસના સામર્થ્યને લગતો પોતાનો આદર્શ સમજાવવા બળવા દે @ દર્શન તેમને ગાંધીજી પાસેથી મળી રહ્યું છે. આ શક્તિ શિવના કાળના એક મોની બાવાની વાત કરતા, જેણે વાટમાં મળેલા ગોરા કે ? દેહને પગતળે કચડી ખૂંદનારી ઉન્માદિની નથી, પણ એ શક્તિ છે ટૉમીએ ખામોખાં હુલાવી દીધેલ સંગીનનો જવાબ તુંયે નારાયણ'
= મહાત્મા ગાંધીજીના સહયાત્રીઓ વિશેષાંક : મહાત્મા ગાંધીજીના સહયાત્રીઓ વિરોષક : મહાત્મા ગાંધીજીના સહયાત્રીઓ વિશેષાંક : મહાત્મા ગાંધીજીના સહયાત્રીઓ વિરોષક : મહાત્મા ગાંધીજીના સહયાત્રીઓ વિશેષાંકર મહાત્મા
## મહાત્મા ગાંધીજીના સહધ્યાત્રીઓ વિશેષાંક મહાત્મા ગાંધીજીના સહયાત્રીઓ વિશેષક : મહાત્મા ગાંધીજીના સહયાત્રીઓ વિશેષાંક : મહાત્મા ગાંધીજીના સહયાત્રીઓ વિશેષાંક મહાત્મા ગાંધીજીના સહયાત્રીઓ વિશેષાંક = મહાત્મા ##
મહાત્મા ગાંધીજીના સહયાત્ર
• ધીરજ ગુમાવવી એટલે લડાઈ પૂરી થતા પહેલા જ હાર કબૂલી દેવી.
| સહયાત્રીઓ વિશેષાંક કw