Prabuddha Jivan 2015 08 Jain Dharm ane Anya Dhrmni Aavashyak Kriyao Visheshank

SR No.: 526085
Original Sutra Author: N/A
Author: Dhanvant Shah
Publisher: Mumbai Jain Yuvak Sangh
Publication Year: 2015
Total Pages: 172
Language: Gujarati
Classification: Magazine, India_Prabuddha Jivan, & India
File Size: 3 MB

Page 65

ઓગસ્ટ-સપ્ટેમ્બર ૨૦૧૫ પ્રબુદ્ધ જીવન જૈન ધર્મ અને અન્ય ધર્મની આવશ્યક ક્રિયાઓ વિશેષાંક પ્રષ્ઠ ૬૫
સાધક જીવન અને આવશ્યક ક્રિયાઓ
|| સુનંદાબેન વોહોરા [ દેશ-વિદેશમાં સ્વાધ્યાય આપનાર અને જૈન ધર્મના અનેક પુસ્તકો લખનાર શ્રી સુનંદાબેન વોહોરા એક ધર્મ વિચારક અને ચિંતક હૈં તરીકે આગવી પ્રતિભા ધરાવે છે. વિકલાંગ લોકો માટે તેમ જ અન્ય સમાજકલ્યાણના કાર્યોમાં એમનું યોગદાન વિશિષ્ટ રહ્યું છે.] ?
સાધકજીવન એટલે જેની પાસે માનવ જીવનની સાર્થકતાનું લક્ષ્ય- “સામાયિક સમતા ભાવનું રસાયણ છે, મોક્ષનું પ્રધાન અંગ છે ? $ સાધ્ય છે. આહારાદિ સંજ્ઞાઓ ત્યજી મુક્તિ પ્રત્યે જવાનું ધ્યેય છે. તેમ સર્વશે કહ્યું છે. તાત્ત્વિક સામાયિક વાસી ચંદન કલ્પ મહાત્માઓને $ ચિત્તશુદ્ધિ અને વ્યવહારશુદ્ધિ યુક્ત જેનું જીવન છે, તે સાધક છે. હોય છે. અર્થાત્ વાંસલા વડે કોઈ દેહને છેદે, અર્થાત્ દ્વેષભાવથી ?
આવશ્યક ક્રિયાઓઃ (અવશ્ય કરણીય) જૈનદર્શનના સર્વજ્ઞ કોઈ નિંદા કે પ્રહાર કરે, કે અન્ય પ્રકારનો ઉપદ્રવ કરે તો મુનિ ૬ 8 તીર્થકર ભગવાને ઉપદેશેલા બોધનો જેમાં સંગ્રહ થયો તે આગમો મહાત્મા નાખુશ ન થાય અને સ્તુતિ કરે તો ખુશ ન થાય. સમતા હું દ્વારા પ્રકાશિત થયેલા ધર્મમાં આવશ્યક ક્રિયાઓનું સ્થાન મહત્ત્વનું સ્વરૂપ સામાયિકનો આ પરિણામ છે.” શું છે. મન, વચન, કાયા અને ઉપયોગ વડે થતી આ ક્રિયાઓ જૈનદર્શનમાં બતાવેલી સામાયિક ધર્મની આગવી સાધના રે
મોક્ષમાર્ગને પ્રયોજનભૂત છે. અર્થાત્ જે ક્રિયાઓથી સાધકનું ચરમ સામાયિક સ્વીકારની પ્રતિજ્ઞાના “કરેમિ ભંતે' સૂત્રમાં સર્વ સાવદ્ય ૐ ધ્યેય સિદ્ધ ન થાય તે અનાવશ્યક ક્રિયાઓ છે. તેનું લોકમાનસ પર પ્રવૃત્તિઓનો ત્યાગ અને શુભ પ્રવૃત્તિઓનું સેવન કરવામાં આવે શું કું ગમે તેટલું પ્રભુત્વ હોય તો પણ તે અનાવશ્યક ક્રિયાઓ છે. અરે! છે; કારણ કે સર્વ પ્રકારના યોગો અને આધ્યાત્મિક પ્રક્રિયાઓનો ; શું બાહ્યાડંબરથી થતી ધર્મક્રિયાઓ જૈન કે જૈનેતરમાં જે સંસારવૃદ્ધિ સામાયિકમાં સમાવેશ થઈ જાય છે. કરનારી છે, તે પણ અનાવશ્યક છે.
सामायिकं गुणनाधारः खमिय सर्वभावानाम। ૩ સાધકજીવનમાં જિનપૂજા, અહિંસા, વ્રત, તપ, દાનાદિ, न हि सामायिक हीना ज्वरणादि गुणान्विता येन ।। જ8 સામાયિક, ધ્યાન, મંત્ર, ધર્મ સાધનાના અનેક પ્રકારો છે. તેમાં
(અનુયોગદ્વાર સૂત્ર ટીકા) 9 નિત્ય કરવા યોગ્ય છે આવશ્યક ક્રિયાની વિશેષતા છે. સંસારની જેમ આકાશ એ સર્વ પદાર્થોનો આધાર છે તેમ સામાયિક એ છે હું આરંભ સમારંભયુક્ત ક્રિયાઓથી, પાપજનિત કર્મબંધયુક્ત જ્ઞાનાદિ સર્વ ગુણોનો આધાર છે. કારણ કે સામાયિક વિનાના હું કું અનાવશ્યક ક્રિયાઓથી વિરમવા માટે છ આવશ્યક ક્રિયાઓનું જીવો કદી પણ ચારિત્ર ગુણો પ્રાપ્ત કરી શકતા નથી. તેથી જ જિનેશ્વર હું પ્રયોજન જ્ઞાનીઓએ વિશદતાથી નિરૂપ્યું છે. જેમાં સાધક જીવનની દેવોએ શારીરિક, માનસિક સર્વ દુઃખોના નાશરૂપ મોક્ષના અનન્ય છે & ઘણી ચર્ચાનો સમાવેશ થાય છે. અનંત પ્રકારનાં કર્મોનો સંક્ષેપ સાધન તરીકે સામાયિક ધર્મને ગણાવ્યો છે. રે આઠ પ્રકારની પ્રકૃતિમાં કર્યો છે, તેમ અનેક પ્રકારની ક્રિયાઓનો આ. શ્રી કલાપૂર્ણવિજયજી સર્વજ્ઞ કથિત પરમ સામાયિક ધર્મના ? કે સમાવેશ છ આવશ્યક ક્રિયાઓમાં કર્યો છે. અત્રે તે આધારે રજૂઆત ગ્રંથમાં જણાવે છે કે-“સામાયિક સિવાયના શેષ પાંચે આવશ્યકોનું રે
વિધાન એ સામાયિકને જ પુષ્ટ કરે છે તે સામાયિક લેવાના ‘કરેમિ છે કે છ અવશ્યક ક્રિયાઓઃ
ભંતે' સૂત્રમાં પ્રગટ થાય છે. “કરેમિ ભંતે સામાઈય' આ શબ્દો ; ૧. સામાયિક, ૨. ચઉવિસત્થો (ચતુર્વિશતિસ્તવ, લોગસ્સ સૂત્ર) સામાયિક અને ચઉવિસત્થો (ભંતે)નું સૂચક છે. “સાવજ્જ જોગ * ૩. વંદન, (૪) પ્રતિક્રમણ, ૫. કાઉસગ્ગ, ૬. પચ્ચકખાણ. પાંચે પચ્ચકખામિ’ આ પદો પ્રત્યાખ્યાનને જણાવે છે. ‘તસ્મ ભંતે' આ ૐ પ્રતિક્રમણમાં આ છ આવશ્યક સમાય છે. તેમાં સાધના તરીકે તેના શબ્દો ગુરુવંદનને સૂચવે છે. “પડિક્કમામિ, નિંદામિ, ગરિહામિ’ ૬ અલગ સ્થાન પણ છે, જે સાધક અને સાધુને થોડાક ફેરફારથી આ પદો પ્રતિક્રમણના બોધક છે. “અખાણ વોસિરામિ' આ પદ હિં કરવાના હોય છે.
કાયોત્સર્ગને સૂચવે છે. આથી સામાયિક જૈન શાસનનું મૂળ છે. સામાયિક પ્રતિક્રમણના પ્રારંભની વિધિ છે.
દ્વાદશાંગીનું રહસ્ય છે, ભક્તિયોગ, જ્ઞાનયોગ, કર્મયોગ, ૧. સામાયિક : પ્રથમ આવશ્યક ક્રિયા.
ચારિત્રયોગ, ધ્યાનયોગ, અષ્ટાંગયોગ સર્વ યોગ સાધનાનો તેમાં કૅ સામયિક સામાયિક. શાસ્ત્રકારોએ સામાયિક ખલુ આત્મા કહ્યો સમાવેશ થાય છે.' શું છે. સૂરિ પુરંદર હરિભદ્ર મહારાજે હારિભાદ્રિય અષ્ટકમાં કહ્યું છે: સાધકના પરિણામની દૃષ્ટિએ સામાયિકનાં ત્રણ મુખ્ય પ્રકાર सामायिकं च मोक्षांगं परं सर्वज्ञ भाषितम् ।
છે. ૧. સામ-સામાયિક મધુર પરિણામરૂપ છે જેમાંથી જીવમૈત્રી છું बासी चंदन कल्पना मुक्त मैतन्म हो त्मनाम् ।।
ફલિત થાય છે. પ્રભુ ભક્તિથી ભાવિત થયેલ આત્મા અપૂર્વ માધુર્યનો 3 જૈન ધર્મ અને અન્ય ધર્મની આવશ્યક ક્રિયાઓ વિશેષાંક 5 જૈન ધર્મ અને અન્ય ધર્મની આવશ્યક ક્રિયાઓ વિશેષાંક જૈન ધર્મ અને અન્ય ધર્મની આવશ્યક ક્રિયાઓ વિશેષાંક 5 જૈન
અને અન્ય ધર્મની આવશ્યક ક્રિયાઓ વિશેષાંક જૈન ધર્મ અને અન્ય ધર્મની આવશ્યકકિયાઓ વિશેષાંક ક જૈન ધર્મ અને અન્ય ધર્મની આવશ્યકકિયાઓ વિશેષાંક ક જૈન ધર્મ અને અન્ય ધર્મની અવશ્યકકિયાઓ વિશેષાંક
કે જૈન ધર્મ અને અન્ય ધર્મની આવશ્યક ક્રિયાઓ વિશેષક 9 જૈન ધર્મ અને અન્ય ધર્મની આવશ્યક ક્રિયાઓ વિશેષાંક ક જૈન ધર્મ અને અન્ય ધર્મની આવશ્યક ક્રિયાઓ વિશેષાંક ક જૈન ધર્મ અને અન્ય ધર્મની આવશ્યક ક્રિયાઓ વિશેષાંક
છે કરી છે.