________________
ગાંધી જીવી
અ પૃષ્ઠ ૪૦ ૦ પ્રબુદ્ધ જીવન ગાંધી જીવનનો અંતિમ અધ્યાય વિશેષાંક ૯ ફેબ્રુઆરી ૨૦૧૫ અંતિમ
* hષાંક 5
* ગાંધી જીવનનો અંતિમ અધ્યાયવિશેષાંક 4 ગાંધી જીવનનો અંતિમ અધ્યાય વિશેષુક F ગાંધી જીવનનો અંતિમ અધ્યાય વિશેષક F Iધી જીવનનો અંતિમ અધ્યાય વિશેષાંક ૬ ગાંધીજીવનનો અંતિમ અધ્યાય વિશેષાંક ગાંધી
૪ અને એ દ્વારા સમગ્ર દુનિયા પરનું તેનું પ્રભુત્વ ઝપાટાબંધ લુપ્ત માટે ઉમદા મુક્તિરૂપ બનશે. દુનિયામાં પ્રચલિત છે એ બધા ધર્મો પાળનારા હું થતું જાય છે. આ ઉપવાસને નિમિત્તે આપણી આંખ ઊઘડશે તો એ લોકોને સમાન દરજ્જો તથા જીવન અને માલમિલ્કતની સલામતીની રે બધું પાછું લાધશે. હું એમ માનું છું કે, હિંદ પોતાનો આત્મા ખોશે ખોળાધરી પાકિસ્તાન ન આપે અને હિંદનો રાજ્યસંઘ પણ તેનું અનુકરણ 5 હું તો, તોફાનોથી અથડાતી-કુટાતી, વેદનાગ્રસ્ત અને ભૂખી દુનિયાની કરે તો એ વિનાશ ચોક્કસ છે. તો ઈસ્લામનો તો હિંદ અને પાકિસ્તાનમાં ? શું આશાનું કિરણ લુપ્ત થશે.
નાશ થશે, બાકીની દુનિયામાં નહીં પણ હિંદુ ધર્મ અને શીખ ધર્મ તો કોઈ મિત્ર, અથવા કોઈ દુશ્મન હોય તો દુશ્મન, મારા પર હિદના બહાર છે જ નહી = ક્રોધ ન કરે. કેટલાયે એવા મિત્રો છે, જેઓ મનુષ્યના દિલને શુદ્ધ નિવેદનને અંતે આ પ્રમાણે વિનવણી અને અપીલ કરવામાં આવી
કરવા માટે ઉપવાસની પદ્ધતિમાં નથી માનતા. તેઓ મને નભાવી “જેઓ મારાથી જુદા વિચારો ધરાવે છે તેઓ મારો જેટલો સખત તે
લે અને જે સ્વતંત્રતા પોતાને માટે ચાહે છે તે મને પણ આપે. મારો વિરોધ કરશે તેટલો હું તેમનો આદર કરીશ. મારા ઉપવાસ લોકોના ? હું એકમાત્ર સલાહકાર ઈશ્વર છે. મને લાગ્યું કે બીજા કોઈની પણ અંતરાત્માને ઢંઢોળીને જાગ્રત કરવા માટે છે, તેને જડ કરવા માટે હું $ સલાહ વિના આ નિર્ણય કરવો જોઈએ. એમાં મેં ભૂલ કરી છે એમ નહીં. જરા વિચાર તો કરો કે આપણા વહાલા હિંદુસ્તાનની કેટલી રં મને જણાશે તો, સૌની આગળ હું મારી
બધી અવનતિ થઈ છે! એવે વખતે કે - ભૂલનો ખુલ્લંખુલ્લી રીતે એકરાર કરીશ શતાબ્દીનો જલસો.
તેનો એક નમ્ર પુત્ર એ અવનતિ દૂર છે છું અને મારું ખોટું પગલું ખેંચી લઈશ.
કરવાને આવું ઉચિત પગલું ભરવા હું ; પરંતુ એવો સંભવ બહુ ઓછો છે.આ રે ઝાંખપ છે આંખે, પસીનો પગે છે!
માટે જોઈતી શક્તિ અને સંભવત: ક સંબંધમાં મારી સાથે બિલકુલ દલીલ શતાબ્દીનો જલસો, જુવો ઝગઝગે છે !
એટલી પવિત્રતા પણ ધરાવે છે, એ ક કરવામાં નહીં આવે અને અનિવાર્ય એવા પડ્યા બંધને બાપુનાં પુણ્ય-જ્વાબો :
જોઈને તમે આનંદ માણજો. એ શક્તિ ? આ પગલામાં મને સાથ આપવામાં આવે થયાં મુક્ત શેતાનરંગી શરાબો.
અને એ પવિત્રતા તેનામાં ન હોત તો, હું છું એવી મારી વિનંતી છે. આખા હિંદુસ્તાન ને સૂરતી ને સુસ્તી ને સત્તાપરસ્તીની
પૃથ્વી પર તે બોજારૂપ છે એટલે જેટલો ? હૈ પર, અથવા કંઈ નહીં તો દિલ્હી પર મસ્તીમાં અવળા પડ્યા ઈન્કિલાબો !
વહેલો તે પૃથ્વી પરથી ઊઠી જાય અને હૈ આની સાચી અસર થશે તો ઉપવાસ ઈમારત જુઓ, પાયાથી ડગમગે છે !
એ બોજામાંથી હિંદને મુકત કરે, એટલું જલ્દી છૂટી શકશે. શતાબ્દીનો જલસો, જુવો ઝગઝગે છે!
તેને માટે અને લાગતાવળગતા સૌને ? પરંતુ એ વહેલો છૂટે કે મોડો,
માટે સારું જ છે. નવાઈ નથી કંઈ, સદા આવું ચાલે ! અથવા એ છૂટે કે કદીયે ન છૂટે, પણ
મારી મિત્રોને નમ્ર અપીલ છે કે ક મવાલી જ મુફલીસી પે ફૂલેફાલે : હું આવે કટોકટીને પ્રસંગે કોઈએ નબળાઈ
બધા બિરલા હાઉસ દોડી ન આવશો, જે પરંતુ ઉઠાવી છે ગાંધીને નામે બતાવવી જોઈએ નહીં. શુદ્ધ ઉપવાસ,
મને સમજાવવાનો પ્રયત્ન ન કરશો આવી ઘોર આંધી, તે આત્માને સાલે ! કે ધર્મપાલનની પેઠે, સ્વતઃ બદલારૂપ છે.
અને મારા માટે ચિંતામાં પણ ન પડશો. કવિ-ઉર રોષે, તેથી ધગધગે છે ! ૬ કશું પરિણામ લાવવા ખાતર હું ઉપવાસ
હું ભગવાનના હાથોમાં છું. મિત્રોએ હું શતાબ્દીનો જલસો, જુવો ઝગઝગે છે ! હું નથી કરતો. મારે ઉપવાસ કર્યો જ છૂટકો,
તો પોતાનાં દિલોમાં ખોળ કરવી ૬ છે એમ મને લાગે છે એટલે હું એ કરું છું.
નથી બળતાં મંદિર, નથી બળતી મસ્જિદ : જોઈએ. કારણ, આ આપણા સૌના હૈં નથી રડતો મુલ્લાં, નથી રડતો પંડિતઃ
માટે કસોટીની ઘડી છે. સૌ પોત એટલે, શાંત ચિત્તે અને તટસ્થતાપૂર્વક બધે એક ઈન્સાનિયત રડતી, સૂરત
પોતાને ઠેકાણે રહીને આજ સુધી કરતા કે 3 ઉપવાસ વિષે વિચાર કરવાની અને મારે અરે, એક કિરતારની થાતી ખંડિત.
આવ્યા છે તેથી પણ વધારે ચૂસ્તીથી હું મરવાનું જ હોય તો, શાંતિથી મને મરવા
ધસે લાવા જલતો જેની રગરગે છે ! પોતાની ફરજ બજાવશે તો તેનાથી મને 5 છે દેવાની મારી સૌને પ્રાર્થના છે. શાંતિ તો
શતાબ્દીનો જલસો, જુવો ઝગઝગે છે ! અને આના ઉદ્દેશને વધારે મદદ થશે. આ હું મને મળવાની જ છે એની મને ખાતરી છે.
ઉપવાસ આત્મ-શુદ્ધિની પ્રક્રિયા છે.” ૬ હિંદના, હિંદુ ધર્મના અને ઈસ્લામના
| કરસનદાસ માણેક
(મહાત્મા ગાંધી : પૂર્ણાહુતિ, શું ૐ વિનાશનો સાક્ષી બનવા કરતાં મૃત્યુ મારે
(‘જન્મભૂમિ' દૈનિક:૧૯૬૯)
ગ્રંથ ૪, પાન ૩૬૨-૩૬૪) શું ગાંધી જીવનનો અંતિમ અધ્યાય વિશેષ છે 'મૌન અમોઘ શક્તિ છે. દરેક તેનો ઉપયોગ કરી શકે.
વતનો અંતિમ અધ્યાય વિશેષાંક ક
* ગાંધી જીવનનો અંતિમ અધ્યાય વિશેષાંક 5 ગાંધી જીવનનો અંતિમ અધ્યાય વિશેષાંક ગાંધી જીવનનો અંતિમ અધ્યાય વિશેષક ૬ ગાંધી જીવનનો અંતિમ અધ્યાય વિશેષાંક 4 ગાંધી જીવનનો અંતિમ અધ્યાય વિશેષાંક 5 ગાંધી