Prabuddha Jivan 2013 08 Gandharwad Visheshank

SR No.: 526059
Original Sutra Author: N/A
Author: Dhanvant Shah
Publisher: Mumbai Jain Yuvak Sangh
Publication Year: 2013
Total Pages: 84
Language: Gujarati
Classification: Magazine, India_Prabuddha Jivan, & India
File Size: 3 MB

Page 52

૫ ૨
પ્રબુદ્ધ જીવન: ગણધરવાદ વિશેષાંક
ઓગસ્ટ-સપ્ટેમ્બર, ૨૦૧૩
'દસમા ગણધર - શ્રી મેતાર્ય પંડિત
1 ડૉ. કલા શાહ
* * * * * * * * * * * * * * *
જ [ વિદુષી શ્રાવિકા ડૉ. કલાબેન જૈનતત્ત્વના અભ્યાસી, ચિંતક અને લગભગ દશેક ગ્રંથોના કર્તા છે. મુંબઈની મહર્ષિ દયાનંદ
કૉલેજમાં ગુજરાતીના પ્રાધ્યાપિકા તરીકે એઓશ્રીએ દીર્ઘ સેવા આપી છે. મુંબઈ યુનિવર્સિટીના માન્ય પીએચ.ડી. માર્ગદર્શક છે અને અત્યાર સુધી લગભગ ૨૦ અભ્યાસીઓએ એમના માર્ગદર્શન હેઠળ પીએચ.ડી.ની પદવી પ્રાપ્ત કરી છે. ] .
* * * * * * * * * * * * * * * * * * * *
* દશમા ગણધરનું નામ હતું મેતાર્ય પંડિત. પરલોક છે કે અને બાસઠ વર્ષનું આયુષ્ય પૂર્ણ કરી તેઓ પરમપદને પામ્યા. * જ નહીં એવા સંશયથી હતા વ્યથિત.
પરલોક ચર્ચા ‘ગણ” એટલે “સમાન વાચના ગ્રહણ કરતા શિષ્યોનો સમૂહ દશમા ગણધર મેતાર્ય પંડિત “પરલોક છે કે નહીં?' એવા જ જ આવા ગણને ધારણ કરનારાને મહાત્મા ગણધર કહેવામાં આવે સંશયથી વ્યથિત હતા. મેતાર્યે વિચાર્યું કે હું પણ ભગવાનની જ છે. ગણધર નામકર્મના ઉદયથી
TAઆત્મા નિષ્ક્રિય નથી કારણ કે તે દેવદત્તની જેમ ભોક્તા આભા તિકિય નથી કારણ કે તે દેવદત્તની જેમ ભોજ
પાસે જાઉં, વેદના કરુ અને સેવા * તેઓ આ પદને પામે છે. પ્રત્યેક છે. માટે તું પણ ઈન્દ્રભૂતિની જેમ આત્માને અનંત
કરું. જાતિ-જરા-મરણથી મુક્ત આ તીર્થકરોના મુખ્ય શિષ્યો અસર્વગત માની લે. આ રીતે આત્મા એક નથી પણ
એવા ભગવાને સર્વજ્ઞદર્શી * ગણધરો હોય છે. આ ભરત | અનંત છે. સર્વવ્યાપી નથી પણ શરીર માત્ર વ્યાપી છે.
હોવાથી તેમણે “મેતાર્ય કૌડિન્ય” * ક્ષેત્રની વર્તમાન ચોવીસીમાં નિષ્ક્રિય નથી પણ સક્રિય છે.
એમ નામ ગોત્રથી આમંત્રણ ૧૪૪૮ ગણધરો થયાની વાત
આપ્યું. જ પ્રસિદ્ધ છે. તેમાં અંતિમ તીર્થપતિ ભગવાન મહાવીરના અગિયાર પ્રભુએ મેતાર્યને કહ્યું, * ગણધરો હતા. પ્રથમ ગણધર શ્રી ગૌતમ સ્વામી હતા. આવશ્યક વિક્ર મને પર તોળો, અસ્થિ સ્થિત્તિ સંસનો તુક્સ | * સૂત્ર, વિવિધ તીર્થ કલ્પ વગેરે ગ્રંથોને આધારે અગિયાર વેચાયાણ ય , ન યાસિ સિમો મળ્યો II (૪૨૧૨).
ગણધરોનો પરિચય અને લબ્ધિઓનું રસમય વર્ણન પ્રાપ્ત થાય છે મેતાર્યજી ! ‘તમે મનમાં એમ માનો છો કે શું પરભવ છે , જ છે. અગિયાર ગણધરોના નામ નીચે પ્રમાણે છે.
કે નથી? આવો સંશય તમને છે પણ વેદપદોના અર્થને તમે જ * (૧) શ્રી ગુરુ ગૌતમ (૨) શ્રી અગ્નિભૂતિ (૩) શ્રી વાયુભૂતિ જાણતા નથી. * (૪) શ્રી વ્યક્ત (૫) શ્રી સુધર્મા સ્વામી (૬) શ્રી મંડિત પુત્ર (૭) મન્નસિ ગદ્ થઇ, મiડામJવ મૂયોત્તિા. * શ્રી મૌર્યપુત્ર (૮) શ્રી અકંપિત (૯) શ્રી અચલભ્રાતા (૧૦) શ્રી તો નલ્થિ પર તોડો, તનારે નેણ તનાસા (૨૧૬ ૨) જ મેતાર્ય (૧૧) બાલસંયમી પ્રભાસ ગણધર.
તમે માનો છો કે ચૈતન્ય એ ભૂતોનો ધર્મ હોય તો પરલોક * મેતાર્ય ગણધર : જીવનની સંક્ષિપ્ત રૂપરેખા
નથી જ. કારણ કે ભૂતોના નાશની સાથે જ ચૈતન્યનો નાશ થઈ જ - દશમા શ્રી મેતાર્ય ગણધર-વચ્છેદેશાન્તર્ગત તુંગિક નામના જાય છે. જો ચૈતન્ય એ પૃથ્વી-જલ-વાયુ-તેજ અને આકાશ એ ગામના હતા. તેઓ કૌડિન્ય ગોત્રના, પિતાશ્રી દત્તબ્રાહ્મણ અને પાંચ ભૂતોનો ધર્મ હોય તો ભૂતોના નાશની સાથે તે ચૈતન્યનો , વરુણદેવીના પુત્ર હતા. તેમની જન્મ રાશિ મેષ હતી, જન્મ- પણ નાશ થાય છે એટલે પરલોક નથી. દા. ત. મદિરાના અંગોનો જ જ નક્ષત્ર અશ્વિની હતું. તેઓ સમર્થ પંડિત હતા.
નાશ થયે તેની ધર્મભૂત એવી મદિરા શક્તિનો નાશ થાય છે. * તેઓ ૩૦૦ શિષ્યોના અધ્યાપક-ગુરુ હતા. તેમને “પરલોક અને ચૈતન્ય એ ભૂતોથી ભિન્ન છે તેથી પરલોક નથી. * જ છે કે નહિ?' તે વિશે સંશય હતો. પ્રભુ મહાવીરે તેમના સંશયને अह वि तदत्थंरया, न य निच्चत्तणमओ वि तदवत्थं । જ દૂર કર્યો. તેમણે ૩૭ વર્ષની વયે દીક્ષા લીધી અને ગણધર પદ મનતસ વાગરીકો, મિત્રસ્ત વિનાસધHસ II (૨૨૫ રૂ) જ જ પામ્યા.
આમ ચૈતન્ય એ ભૂત ધર્મ નથી પણ ભૂતોમાંથી ઉત્પન્ન થનારો * તેઓ દસ વર્ષ છઘસ્થપણામાં રહ્યા. સુડતાલીસમા વર્ષની ભિન્ન પદાર્થ છે તેથી ઉત્પત્તિ ધર્મવાળું છે માટે વિનાશ ધર્મવાળું
શરૂઆતમાં કેવળી થયા. તેઓ સોળ વર્ષ કેવળપણે વિચર્યા છે. આ રીતે પાંચ ભૂતોથી ભિન્ન માનેલું એવું ચૈતન્ય અનિત્ય * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * *
* * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * *
* * *
* * *