Prabuddha Jivan 2013 04

SR No.: 526055
Original Sutra Author: N/A
Author: Dhanvant Shah
Publisher: Mumbai Jain Yuvak Sangh
Publication Year: 2013
Total Pages: 84
Language: Gujarati
Classification: Magazine, India_Prabuddha Jivan, & India
File Size: 4 MB

Page 30

૩૦
પ્રબુદ્ધ જીવન : મહાવીર સ્તવન વિશેષાંક
એપ્રિલ, ૨૦૧૩
કવિ પરિચય: કવિશ્રી રામવિજયજીએ આ સ્તવનનના કળશમાં પોતાનો પરિચય આપ્યો છે તે પ્રમાણે તેઓ શ્રી વિમલવિજયજીના શિષ્ય હતા. તેમનો સમય લગભગ વિક્રમની અઢારમી સદીના ઉત્તરાર્ધ છે.તેમણે ‘રત્નસૂરિ રાસ ચોવીશી’ અને ‘વીરજિન પંચકલ્યાણક સ્તવન' આદિ કૃતિઓની રચના કરી છે. તેમના વિશે બીજી વિગતો ઉપલબ્ધ નથી.
પંચકલ્યાણક સ્તવન : વિવેચન
ચ્યવન કલ્યાણક: જૈન દર્શનમાં તીર્થંકર નામકર્મના યોગે પાંચ વિશિષ્ટ પ્રસંગોનો ભરતક્ષેત્રમાં માહણ કુંડ ગામમાં ઋષભદત્ત બ્રાહ્મણ અને દેવાનંદા દેવો-માનવો દ્વારા ઉજવાતો મહોત્સવ તે જગતના જીવો માટે નામે તેની નારી છે. અષાઢ સુદી છઠ્ઠ પ્રભુ પુષ્પોતર વિમાનથી કલ્યાણકારી છે. તીર્થકર નામકર્મની પુણ્યતિશય હોવાથી કલ્યાણકો ઉત્તરાફાલ્યુની નક્ષત્રમાં ચ્યવયા. અવધિજ્ઞાનથી ઈન્દ્ર જાણ્યું કે પ્રભુ તીર્થકરના જ હોય.
નીચ ગોત્રમાં ચ્યવન પામ્યા. તીર્થકર હંમેશાં ઉચ્ચ ગોત્રમાં જન્મ લે | ઉત્સર્પિણીના ચોથા આરાના ૮૯ પખવાડિયા ગયા બાદ ચોવીશમાં આથી ઈન્દ્ર હરિણગમેલી દેવને આદેશ કરે છે અને ગર્ભને દેવાનંદાની તીર્થકરનો જન્મ થાય.
કુક્ષીમાંથી ત્રિશલા માતાની કુશીમાં સ્થાપન કરે છે. અવસર્પિણીની ચોથા આરાના ૭૨ વર્ષ ૮૯ પખવાડિયા બાકી હવે ગર્ભકાળ દરમ્યાન પ્રભુ એકવાર હલનચલન બંધ કરે છે ત્યારે રહે ત્યારે ચોવીસમા તીર્થકરનો જન્મ થાય.
ત્રિશલામાતા ગભરાઈ જાય છે અને અનેક પ્રશ્નો એમને સતાવે છે કે દરેક તીર્થકરની ચ્યવન રાશિ નક્ષત્ર હોય તે જ જન્મ, દીક્ષા ને મારો ગર્ભ ગળી ગયો કે શું? ત્યારે પ્રભુ હલન કરે છે અને માતા કેવળજ્ઞાન રાશિ નક્ષત્ર હોય છે.
ખુશીને પામે છે ત્યારે પ્રભુ નિશ્ચય કરે છે કે માતા-પિતા જ્યાં સુધી આ પંચકલ્યાણક ઢાળમાં રામવિજયજી પ્રથમ વીર પ્રભુને નમસ્કાર હયાત હશે ત્યાં સુધી દીક્ષા ગ્રહણ નહીં કરું. પ્રભુ ગર્ભમાં જ ત્રણ કરે છે. ત્યાર બાદ વીર પ્રભુના જીવન ચરિત્રનું વર્ણન કરે છે. ત્રણે જ્ઞાનના ધણી હતા. ઢાળ દેશી રાગમાં છે. ઢાળનો રચના કાળ ૧૭૭૩ ને ભાદરવા માસમાં પ્રભુના ચ્યવન પછી તેના પ્રભાવથી ધર્મભાવ આદિની વૃદ્ધિ થવાથી થયેલ છે.
તેમનું નામ વર્ધમાન રાખવામાં આવ્યું. પ્રથમ ઢાળમાં પ્રભુના અવનનું તેમજ દશઆછેરાના વર્ણન છે. જન્મ કલ્યાણક : બીજી ઢાળમાં નીચ ગોત્રકર્મ ત્રીજા ભવમાં બાંધ્યું, તેનું ફળ ભોગવ્યું પ્રભુ વીરનો જન્મ ચૈત્ર સુદ ૧૩ ના શુભ દિને થાય છે. મતિ, શ્રુત એ તેમ જ ત્રિશલા માતાએ જોયેલ ચૌદ સ્વપ્નનું વર્ણન છે. ત્રિશલા અને અવધિજ્ઞાન સહિત પ્રભુ જન્મ લે છે. ઈન્દ્રો ક્ષીર સમુદ્રના પાણીથી માતા ગર્ભકાળ દરમ્યાન પ્રભુ નિશ્ચલ થવાથી જે વિલાપ કરે છે તેનું એક ક્રોડ સાઠ લાખ કળશ ભરી પ્રભુનો અભિષેક કરે છે. ઈન્દ્રને શંકા વર્ણન છે તેમજ પ્રભુ જે નિશ્ચય કરે છે તે, તેઓશ્રીના જન્મ તેમ જ થાય છે કે પ્રભુ કેમ સહન કરશે? ત્યારે પ્રભુ અંગૂઠાથી મેરુ પર્વત ઈન્દ્રો દ્વારા થયેલ જન્મોત્સવનું વર્ણન છે.
ડોલાવે છે. આમ, પ્રભુના અનંતબળને જાણી ઈન્દ્ર ખમાવે છે અને ત્રીજી ઢાળમાં પ્રભુ બાલ્યકાળથી નિર્વાણ સુધીમાં જે જે ચાર વૃષભના રૂપ કરી જળથી અભિષેક કરે છે. અવસ્થાઓમાંથી પાર ઉતરે છે તેમજ તેમને થયેલ ઉપસર્ગો આદિનું આ જન્મકલ્યાણક મહોત્સવ ઉજવતા કેટલાક દેવો સમકિતને પામ્યા. વર્ણન છે. તેમનો શિષ્ય પરિવાર, તેમનું આયુષ્ય આદિ સર્વનું વર્ણન આપણે પણ પ્રભુના આ કલ્યાણક ઉજવીએ તો સમકિત નિર્મળ કરી તેમાં છે.
શકીશું. અને મળેલ મનુષ્યભવને સફળ કરીએ. આમ કવિ રામજવિયજીએ સુંદર રીતે પ્રભુના પાંચ કલ્યાણકોનું જ્યારે તીર્થંકરનો જન્મ થાય ત્યારે તેમના પ્રભાવને કારણે માતાને વર્ણન કરતાં સમગ્ર જીવન ચરિત્રને વર્ણવ્યું છે.
પ્રસવ પીડા થતી નથી. અંતે હે તીર્થનાથ, અમારા કલ્યાણ માટે આપના પાંચે કલ્યાણકો તીર્થકરના જન્મ વખતે ત્રણ ભુવનમાં પ્રકાશ ઉત્પન્ન થાય અને પૂજનિક હોવાથી પંચકલ્યાણક સ્તવન પૂજા ભક્તિ રૂપ પદ્યમાં ભક્તિરૂપે ક્ષણવાર નારકીના જીવોને સુખ ઉત્પન્ન થાય. આલેખ્યું છે. ઈન્દ્રાદિ, દેવ-દેવીઓ, ગણધરાદિ મુનિઓ અને આર્યાઓ તીર્થકરો સ્તનપાન કરતા નથી. રાજા-રાણી આદિ નર-નારીઓ અનેક પશુ-પક્ષી આપના ચારિત્ર સાથે પ્રભુવીરનો ગર્ભકાળ : નવ મહિના અને સાડા સાત દિવસ સંકળાયેલ છે.
દીક્ષા કલ્યાણક : હે તીર્થપતિ, આપનું જીવન ચરિત્ર, અમારે મોક્ષમાર્ગ આરાધના પ્રભુ જ્યારે ગર્ભમાં હતા ત્યારે જ તેમણે નિશ્ચય લીધો હતો કે માટે આપના વિયોગમાં અંધકારમાં પ્રકાશરૂપ હોવાથી અમે સ્તવના માતા-પિતા હયાત હશે ત્યાં સુધી સંયમ નહીં લઉં. પ્રભુ જ્યારે અઠ્ઠાવીસ કરીએ છીએ.
વર્ષના થયા ત્યારે તેમના માતા-પિતા નિર્વાણ પામ્યા. બે વરસ ભાઈના હે દિનાનાથ! અમે પામર શું કરી શકીએ? આપનું યોગબળ અમારું આગ્રહથી ઘરવાસે રહ્યા. એકવાર લોકાંતિક દેવો આવી પ્રભુને ધર્મ કલ્યાણ કરો.
પંથ દેખાડવાનું કહે છે અને દીક્ષા લેવાના એક વર્ષ અગાઉથી પ્રભુ