Page Text
________________
એપ્રિલ, ૨૦૧૩
પ્રબુદ્ધ જીવન : મહાવીર સ્તવન વિશેષાંક દેવ વિમાન એ બારમે દીઠું, રણઝણ ઘંટા વાજતાં એ...૪. ૨જું સ્વપ્ન કેસરી સિંહ ૩જું ગુણ સ્થાન-મિશ્ર ગુણસ્થાનક રત્નનો રાશિ તે તેરમે દીઠો, અગ્નિ શિખા દીઠી ચૌદમે...એ;
ક્યારે મારે, ક્યારે ના મારે-વિચલિત ભાવ. ચૌદ સુપન લઈ રાણીજી આવ્યા, રાણીએ રાયને જગાડિયા એ..૫. સિંહ મિશ્ર મનોવૃત્તિ ધરાવે છે. જ્યારે એ ભૂખ્યો હોય ત્યારે શિકારે ઉઠો-ઉઠો સ્વામી મને સોણલાં લાદ્યાં, એરે સુપન ફળ શાહશે; નીકળે અને જે જીવ સામે આવે એનું ભક્ષણ કરી લે, પરંતુ જ્યારે એ રાય સિદ્ધારર્થે પંડિત તેડ્યા, કહો રે પંડિત ફળ એમનું એ...૬. ભૂખ્યો ન હોય ત્યારે કોઈ પણ જીવને મારતો નથી. આમ ક્યારેક અમ કુળમંડળ, તુમ કુળ દીવો, ધન રે મહાવીર પ્રભુ અવતર્યા એ,
મારવાની' અને ક્યારેક ન મારવાની’ મિશ્ર મનોસ્થિતિ હોય છે. એ જે નર ગાવે તે સુખ પાવે, આનંદ રંગ વધામણાં એ..૭.
પ્રમાણે ૩જા ગુણસ્થાનકે જીવની મિશ્ર ભાવવાળી સ્થિતિ છે. અહીં ત્રિશલા માતાને આવેલ ચૌદ સ્વપ્ન
શ્રદ્ધા પણ નથી અને અશ્રદ્ધા પણ નથી. અર્ધ મિથ્યાત્વી અને અર્ધ સાત કડીના આ કાવ્યમાં અજ્ઞાત કવિએ પ્રભુ મહાવીર જ્યારે ત્રિશલા સમ્યકત્વ સહિત જીવ હોય છે. માતાની કક્ષિમાં આવ્યા તે સમયે ત્રિશલા માતાએ ચંદ સ્વપ્નના દર્શન ૪ થં સ્વપ્ન : લમી (શ્રીદેવી). ૪ થું ગુણસ્થાનક અવિરત કર્યા તેનું નિરૂપણ કર્યું છે.
વિદ્યા
સમ્ય-દષ્ટિ ગુણ સ્થાનક પ્રથમ પાંચે કડીમાં કવિએ ચૌદ સ્વપ્નના નામોની યાદી વર્ણવી
૪થા ગુણસ્થાનક-વિશેષતા...અવિદ્યાનો અભાવ. છે-છઠ્ઠી કડીમાં રાણી ત્રિશલા સિદ્ધાર્થ રાજાને નિદ્રામાંથી જગાડી પોતાને જ્યાં સુધી જીવ ૪થા ગુણસ્થાનકે નથી આવતો ત્યાંસુધી એનું સ્વપ્ન આવ્યા તેનું ફળ જાણવાની ઈચ્છા દર્શાવે છે. સિદ્ધાર્થ રાજાએ અજ્ઞાન હોય છે. ૪થા ગુણસ્થાનકમાં સમ્યક આવે છે. સંસાર અત્યારે પંડિત બોલાવ્યા અને પંડિતે સ્વપ્નાનું ફળ કહ્યું, સાતમી કડીમાં પંડિત સુધી સમુદ્ર લાગતો, પણ હવે સરળ બની ગયો છે. ભેદજ્ઞાનની શરૂઆત કહ્યું, “હે રાજા, તમારા કુળને અજવાળનાર પનોતા પુત્રનો જન્મ થશે. ૪થા ગુણસ્થાનકેથી થાય છે. સત્યને સત્ય માને, અસત્યને અસત્ય કવિ અંતની પંક્તિમાં કહે છે–પુત્રના જન્મથી સમગ્ર વિશ્વમાં આનંદ માને. અહીં આત્મા સ્વમાં આવશે. પ્રવર્તશે અને પ્રભુ મહાવીરના નામથી દરેક વ્યક્તિ સુખનો અનુભવ વ્યવહારમાં લક્ષ્મી એટલે ધન-સંપત્તિ મળે એટલે મનુષ્ય લોકમાં કરશે. તાત્ત્વિક દૃષ્ટિએ ચૌદ સ્વપ્નનો અર્થ ચૌદ ગુણસ્થાનક સાથે પૂજાય છે...ગુણ વિનાનો પણ ગુણવાન લાગે છે...સંપત્તિ આવ્યા પછી સંકળાયેલ છે. તેની સમજ નીચે પ્રમાણે આપી છે.
કોઈ મર્યાદા કે બંધનો નડતાં નથી. એ જ પ્રમાણે ચોથા ગુણસ્થાનકે XXX
જીવને સમ્યજ્ઞાન રૂપી લક્ષ્મીની પ્રાપ્તિ થાય છે. અહીંથી જ સમકિત ૧૪ સ્વપ્ન અને ૧૪ ગુણ સ્થાનક :
રૂપી દીવો પ્રગટે છે બધા દોષો ગુણરૂપે પ્રગટ થાય છે. હજુ જીવ આપણાં શાસ્ત્રોમાં ૧૪ના આંકની ખૂબ મહત્તા છે. જેમકે, ૧૪ અવિરતિમાં છે, એટલે પચ્ચકખાણ ન કરી શકે.. ૪ થા ગુણસ્થાનકે રાજલોક, ૧૪ જીવસ્થાનક, ૧૪ માર્ગણા, ૧૪ પૂર્વ, ૧૪ ગુણસ્થાનક, જીવને દેવગતિ પ્રાયોગ્ય બંધ થાય છે. રંગરાગવૃત્તિ વધારે-ત્યાગવૃત્તિ ૧૪ સ્વપ્ન.
ઓછી હોય. તીર્થકરની માતાને પ્રભુ ગર્ભમાં આવે ત્યારે ૧૪ સ્વપ્નો દેખાય ૫મું સ્વપ્ન: ફૂલની માળા ૫ મું ગુ.સ્થા. દેશવિરતિ ગુણસ્થાનક છે. આ ૧૪ સ્વપ્નો ૧૪ ગુણસ્થાનકો સાથે ક્રમિક રીતે સંકળાયેલા વિવેકભાવ-કુલોની બે માળા. છે. અર્થાત્ એ ૧૪ સ્વપ્નો જીવનાં ૧૪ ગુણસ્થાનકોનાં પ્રતીકરૂપ છે. પમાં ગુણસ્થાનકે આવેલો, જીવ પચ્ચકખાણમાં આવે...વિવેક
૧૪ સ્વપ્નોમાં પહેલાં ૩ સ્વપ્નો પશુના છે, ચોથા સ્વપ્નથી દેવ આવે...સ્વમાં વિચારે કે હું ક્યાં છું. ૧૨ પ્રકારની વિરતિમાંથી ૧લી વગેરેની શરૂઆત થાય છે.
વિરતિમાં આવ્યો છે. ૧૧ બાકી છે. દ્રવ્યહિંસા પણ ના થાય. ત્રણ આવું કેમ? કારણ કે, પહેલાં ત્રણ ગુણસ્થાનકે સમ્યકજ્ઞાન નથી. જીવની હિંસા પોતાનાથી ના થાય અને ભાવ હિંસા પણ ના થાય. એવું મિથ્યાત્વ છે તેથી ત્યાં સુધી જીવ અજ્ઞાની કહેવાય. ચોથે ગુણસ્થાનકે વિચારે. ૫ મે ગુણસ્થાનકે શ્રાવક ૧૨ વ્રતો ઉચ્ચારીને દેશવિરત બને છે. સમ્યકજ્ઞાનની પ્રાપ્તિ થાય ત્યારે જીવ જ્ઞાની કહેવાય. અજ્ઞાની કે જ્ઞાન
આ ૧૨ વ્રતોમાં મૂળ ગુણ અને ઉત્તરગુણ હોય એમ બે ફૂલોની વિનાના જીવો પશુ સમાન છે. માટે પહેલાં ૩ વખોમાં હાથી, વૃષભ, માળા સુવાસ ફેલાવે છે અને મનને શાંતિ આપે છે. સિંહ એમ ત્રણે પશુના સ્વપ્નો છે.
૬ઠ્ઠું સ્વપ્ન: ચંદ્ર
૬ઠું ગુ.સ્થા. પ્રમત્ત સંયત્ ૧૪ સ્વપ્ન અને ૧૪ ગુણ સ્થાનક
વિનય-નમ્રતા
(સર્વ વિરતિગુ.સ્થા.) ૧લું સ્વપ્ન-હાથી ૧લું ગુણસ્થાનક-મિથ્યાત્વગુ.સ્થા.
ગુણ...ભાવ.
સંયત-સાધુ ભગવંત સત્ય-અસત્ય...અસત્યને સત્ય માને. વિપર્યા. ભાવ.
ભાવથી ચારિત્ર ઉદયમાં આવી ગયું છે. જીવનમાંથી માન-કષાય હાથીનો રંગ કાળો છે. શરીર ભારે-કદાવર છે. એ જ પ્રમાણે ૧લા નીકળી જાય ત્યારે વિનય આવે. ગુણસ્થાનકે રહેલો જીવ મિથ્યાત્વી કાળાકર્મી છે, ભારે કર્મી છે.
અહીં ૬ઠું સ્વપ્ન ચંદ્ર છે, અને સાતમું સ્વપ્ન સૂર્ય છે. ચંદ્ર અને સૂર્ય
| SR No. | 526055 |
| Book Title | Prabuddha Jivan 2013 04 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Dhanvant Shah |
| Publisher | Mumbai Jain Yuvak Sangh |
| Publication Year | 2013 |
| Total Pages | 84 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Magazine, India_Prabuddha Jivan, & India |
| File Size | 4 MB |