________________
ગાંધી જીવું
all glaserJe oops allc dy mee #j!e G3ll nd) etle )!e olly lele H]!e tops [3]ic ઢણું સરોe H]!e [ppyG ||3]lc *
મુસલમાનો અહીં અને અહીં રહી શકે છે. એમણે મને એ પણ કહ્યું કે ગઈ કાલ સુધી જે મુસલમાનો લીગના અનુયાયી હતા અને હિંદુ તથા શિખોને પોતાના દુશ્મન ગણતા હતા તે રાતોરાત બદલાઈ જાય અને દોસ્ત બની જવાની વાત કરે તેનો વિશ્વાસ એ નહીં કરી શકે. ધારો કે આજે પણ અહીં લીંગ હોય તો એ કોને વફાદાર રહેશે, પાકિસ્તાનને કે અહીંની સરકારને ? લીગ એની એ વાતને વળગી રહે તો એની તરફ શંકાનો ભાવ રહેવાનો જ. સરદાર કહે છે કે
એમને લીગી મુસ્લિમોની વફાદારી ૫૨ ભરોસો નથી, એમના ૫૨ એ વિશ્વાસ મૂકી ન શકે. એક વાર એમને વિશ્વાસને પાત્ર બનવા દો, ત્યારબાદ જ હું હિંદુ અને શિખોને કહી શકું. “આ બહેનોએ જે ગીત ગાયું
તે ગુરુદેવનું રચેલું છે. નોઆખલીના પ્રવાસમાં અમે એ ગાતા. એક માણસ બીજાઓને એની સાથે જોડાવા સાદ પાડે છે, પણ ધારો કે કોઈ એ સાદ સુધી
નથી આવતું અને અંધારી રાત
ઘેરાય છે તો કવિ કહે છે કે એ યાત્રિક એકલા જ ચાલી નીકળવું જોઈએ કારણ કે એની સાથે બીજું કોઈ હો ન હો, ભગવાન તો ક્યારનો એની સાથે છે જ. હિંદુ
અને શિખો જો ખરેખર પોતાના
માનતા હોય તો એમણે આ
ધર્મમાં
અર્થ પૃષ્ઠ ૪૨૦ પ્રબુદ્ધ જીવન • ગાંધી જીવનનો અંતિમ અધ્યાય વિશેષાંક ૭ ફેબ્રુઆરી ૨૦૧૫ અંતિમ
રીત અપનાવવી જોઇએ.
મુસ્લિમોને પાકિસ્તાન ભાગવું પડે
તેવું ભયનું વાતાવરણ એમણે પેદા
લોકો
एकला चलो रे
यदि तोर हाक सुने केउ ना आसे तबे एकला चलो रे एकला चलो, एकला चलो, एकला चलो रे।
ગાંધી જીવનનો અંતિમ અધ્યાય વિશેષ
'‘દિલ્હીમાં શાંતિ સ્થપાશે ત્યારે જ હું ઉપવાસ છોડીશ. દિલ્હીમાં શાંતિ સ્થપાશે તો એની અસર આખા દેશ પર થશે એટલું જ નહીં, પાકિસ્તાન ૫૨ પણ થશે. આવું થશે અને કોઈ પણ મુસલમાન એકો એક શહેરમાં આમથી તેમ આવ જા કરી શકશે ત્યારે હું મારા ઉપવાસ છોડીશ. દિલ્હી ભારતની રાજધાની છે, અને એ સદા ભારતની રાજધાની રહ્યું છે એટલે દિલ્હીમાં સામાન્ય સ્થિતિ ન સ્થપાય ત્યાં સુધી ભારત કે પાકિસ્તાન ક્યાંય સ્થિતિ સામાન્ય નહીં બને. આજે સુહરાવર્દીને અહીં લાવી શકતો નથી કારણ કે કોઈ એમનું અપમાન કરી બેસે. એ આજે દિલ્હીની શેરીઓમાં છૂટા કરી શકતા નથી, ફરવા જાય તો એમના પર હુમલો થાય એમ છે. એ રાતના અંધારામાં પણ નિર્ભય રીતે આમ તેમ જોઈ શકે એવી સ્થિતિ માટે જોઈએ છે. કલકત્તામાં જ્યારે મુસ્લિમો સપડાયા ત્યારે એ ધારત તો પરિસ્થિતિને વધારે વાસાવી શક્યા હોત, પણ એમને એમ નહોતું કરવું. જે મકાનોનો મુસ્લિમોએ
કબજો લીધો હતો તે વાસ્તવમાં હિંદુ અને શિખોનાં હતાં, છતાં એ ખાલી રાવવાની ર” એમણે બજાવી દિલ્હીમાં શાંતિ સ્થપાતાં એક મહિનો બાગી જાય તો મને વાંધો નથી ખાત્રી મારા ઉપવાસ છોડાવવા સારું થઈને જ જનતાએ કઈ કરવાની જરૂર નથી.
.
यदि कोठ कथा न कोय, ओरे, ओरे ओ अभागा, यदि सबाई थाके मुख फिराये, सबाई करे भयतबे परान खुले
ओ तुई मुख फूटे तोर मनेर कथा एकला बोलो रे ।
यदि सबाई फिरे जाय, ओरे, ओरे ओ अभागा, यदि गहन पथे जाबार काले केउ फिरे ना जायतबे पर कांटा
ओ, तुई रक्त माखा चरण तले एकला चलो रे।
यदि आलो ना धरे ओरे, ओरे ओ अभागायदि झड़ बादल आंधार राते दुआर देय धरेतबे बज्रानले
જોઈએ કે પાકિસ્તાનમાંના તમામ હિંદુઓને મારી નાખવામાં આવે
તો પણ ભારતમાં એની વસૂલાત કરવામાં નહીં આવે. આપણા પાકિસ્તાનની નકલ કરે એ જોવા મારે જીવવું નથી. આપણે
બહાદુર બનવાનું છે, કાયર નહીં
आपन बुकेर पांजर ज्यालिए निये एकला चलो रे । →गुरुदेव रवीन्द्रनाथ ठाकुर
ન કરવું જોઈએ. હિંદુ અને શિખોએ બહાદુર બની દેખાડી આપવું હોય. આમ બનશે તો જ ભારત પ્રગતિ કરી શકશે.’’
hષાંક
“એટલે હું ઈચ્છું છું કે હિંદુ, શિખ,
પારસી, ઈસાઈ અને મુસલમાનો અને જે લોકો ભારતમાં છે તે ભારતમાં જ
રહે અને ભારત એવો દેશ બને કે જેમાં
તમામ લોકોના જાનમાલ સલામત
(કલેક્ટેડ વર્ક્સ ઑફ મહાત્મા ગાંધી, ગ્રંથ ૯૦, પાન ૪૧૩)
ઈશ તેને કરનારને જ બાઈ જાય છે.
વનનો અંતિમ અધ્યાય વિશેષાંક
- ગાંધી જીવનનો અંતિમ અધ્યાય વિશેષાંક ગાંધી જીવતતો અંતિમ અધ્યાય વિશેષાંક ગાંધી જીવનનો અંતિમ અધ્યાય વિશેષાંક ગાંધી જીવનનો અંતિમ અધ્યાય વિશેષાંક ગાંધી જીવતતો અંતિમ અધ્યાય વિશેષાંક ગાંધી