________________
ગાંધી જીવ
અથ પૃષ્ઠ૭૪ ૦ પ્રબુદ્ધ જીવન ગાંધી જીવનનો અંતિમ અધ્યાય વિશેષાંક ૯ ફેબ્રુઆરી ૨૦૧૫ અંતિમ
ષાંક 5
ગાંધીજીને જગવંદના |સંકલન : નીલમ પરીખ
ગધી જીવનનો અંતિમ અધ્યાય વિશેષાંક ૬ ગાંધી
કે ગોપાલકૃષ્ણ ગોખલે આદરપૂર્વક કહેતા:
બાપુએ અંતિમ સમયે ‘રામનામ' લીધું એ કરોડોના કંઠમાંથી ફૂ ‘ગાંધીજી વિષે એમ કહી શકાય કે, તે મનુષ્યોમાં ઉત્તમ અને નીકળતું. ભારતનો એકેએક સામાન્ય નાગરિક, અભણ કે દીનદલિત હૈ ૬ દેશભક્તોના પણ એક આગેવાન દેશભક્ત છે. હિન્દુસ્તાનની કે પતિત જે નામનો આશ્રય લે છે એ નામ પર એમણે શ્રદ્ધા રાખી. હું ૐ માનવતા એમનામાં ઉચ્ચ કોટિએ પહોંચી છે.”
એ નામના જેટલા ઉન્નત અર્થ કરવા હોય એટલા કરી શકાય. બાપુએ રે ગાંધીજીએ બીજા કોઈના કરતાં અધિક અંશે અર્વાચીન પણ એ નામને જ પોતાના જીવનનો આધાર માન્યો. એમને કોઈ ; * ઇતિહાસને તેજસ્વી બનાવ્યો છે. પોતાના દેશભાઈઓને જગાડ્યા પૂછતા કે “રામ” કોણ છે? તો તેઓ કહી દેતા, “અંતર્યામી.” *
છે. બ્રિટિશ સામ્રાજ્યને હચમચાવ્યું છે, ને જગતે ન જોયેલી એવી પ્રભુએ પોતે કહ્યું છે, ‘વિભૂતિયુક્ત સર્વ જ્યાં, ત્યાં ત્યાં અંશ ૨ 3 અતિ પ્રચંડ હિલચાલ માનવી રાજકારણમાં પ્રવર્તાવી છે. તેમને હશે મારો અને મારું જ તત્ત્વ ત્યાં.” બાપુની પ્રતિભામાં તે દેખાયું. હું રે સમર્પણ થનારા અભિનંદનો, અંજલિઓ અને અર્થમાં મને થોડીક સત્યનો પૂજારી સત્યના લોકમાં ગયો. સત્ય ને સ્નેહની એ મૂર્તિ છે હું લીટીઓ લખવાની તક મળી છે અને મારું સદ્ભાગ્ય ગણું છું. દેશને માટે અંતિમ ક્ષણ સુધી જીવી. એમનું જીવન-મૃત્યુ ધન્ય થયાં. ૬ મોટે ભાગે ઈશ્વરની શોધ કરનારા મહાપુરુષો એકાંતમાં ધ્યાન દિવ્ય લોકની જ્યોતિ દિવ્ય લોકમાં ભળી ગઈ!! ૐ વગેરે કરતા. તેમનો સામાન્ય સમાજ સાથે સંપર્ક ન રહેતો. પણ આલ્બર્ટ આઈન્સ્ટાઈને કહ્યું છે કે: “ભવિષ્યની પેઢી તો કદાચ છે બાપુ તો સમાજની વચ્ચે સામાન્ય સંસારીની જેમ રહીને કામ કરતા માનશે પણ નહીં કે આવો એક આદમી પૃથ્વી પર પાક્યો હશે.” 5 કરતા કહેતાઃ “ધ્યાન તો આપણાં દરેક કાર્યમાં હોવું જોઈએ. અને સમસ્ત વિશ્વે અંજલિ અર્પી ભક્તિથી, પ્રેમથી પ્રણામ ગાંધી
જનસેવામાં જ એકાંતનો અનુભવ કરવો, મારી પૂરી જીવનસાધના. મહાત્મા તને... S સત્યાગ્રહ વગેરે કામો પરમેશ્વરની ખોજ માટેના જ છે.”
“ભારતના ગરીબોના રાજા'ને દેશ-વિદેશના મહાનુભાવોએ હું રે પ્રચંડ શસ્ત્રશક્તિ સામે, આત્મશક્તિથી ઝઝૂમનાર અને આપેલી ભવ્ય અંજલિઓનું ભાવસ્મરણ કરીએ તથા બાપુને અને જે હૈં માટીમાંથી માનવી સર્જનાર સામે લગભગ અડધા દાયકા સુધી દુનિયા એમની અક્ષર વિભૂતિને હૃદયથી પ્રણમીએ. ૨ મીટ માંડી રહી હતી અને આશ્ચર્ય સાથે જેને નીરખી રહી હતી એવા શ્રી રાજગોપાલાચારી : મેં એ મુઠ્ઠીભર હાડકાંના મહામાનવી મોહનદાસ કરમચંદ ગાંધીએ મહાત્મા ગાંધી જેવું ભવ્ય મૃત્યુ કોઈને મળી શક્યું ન હોય. હું હું જગતની સામે ભારતને દીપાવ્યું.
તેઓ પ્રાર્થના માટે જતા હતા, રામની સાથે વાત કરવા. તેઓ ૬ * “પ્રતિ સત્યમ્' એ જ જેમનો જીવનમુદ્રા લેખ હતો. એમનું માંદગીને બિછાને ડૉક્ટરો અને નર્સોની વચ્ચે, તેઓ માંદગીમાં ૬
જીવન એ મહાયજ્ઞ હતો. સ્વર્પણ એમનો રહસ્યમંત્ર. અસિધારા અસંબદ્ધ શબ્દો ગણગણતા મર્યા નથી. તેઓ ઊભા ઊભા, બેઠેલા રે વ્રતના અડગ ઉપાસક, બુદ્ધની કરુણા, મહાવીરની અહિંસા, રામનું પણ નહીં-મર્યા. રામ એમને મળવા માટે એટલા ઉત્સુક હતા કે # સત્ય, કૃષ્ણનો અનુરાગ, શિવની શક્તિ, મહંમદની પયગંબરી, પ્રાર્થના માટે બેસે તે પહેલાં એમને લઈ લીધા. હું ઈશુનું ભોળપણ, આ બધું તેમનામાં સમન્વિત હતું. અંગ્રેજો સામે પંડિત જવાહરલાલ નહેરુ : રે લડત ચલાવી. પણ તેમના પ્રત્યે હૃદયમાં મલિનભાવ નહોતો એ આ દેવી તેજ ધરાવનાર માણસે પોતાના જીવન દરમિયાન કરોડો ? ૐ બધાં પ્રત્યે સુહૃદભાવ હતો.
માણસોના હૈયામાં સ્થાન જમાવ્યું હતું. તેઓ ભારતના ગામડાંઓમાં ફૂ ૬ બાપુ દેશની અને ધર્મની સેવા ભગવાનની પ્રેરણાથી કરતા હતા. ફેલાઈ ગયા, દરેક ઝૂંપડીમાં જ્યાં દલિતો રીબાતા હોય. તેઓ ૬ ક ‘વૈષ્ણવ જન તો તેને કહિયે” એ ભજન સાબરમતી આશ્રમમાં હંમેશાં કરોડોના હૃદયમાં રહે છે અને યુગો સુધી અમર રહેશે.
ગવાતું. તેમાં ‘રામનામ' શું તાળી રે લાગી...' ગાતાં રામનામમાં એવી લાગણી દેશભરમાં છે કે એમના વિના સૌ એકલા અને ૬ તન્મય થઈ જતા! એમના જીવનમાં જાણે કે રામનામની રઢ લાગી અટૂલા પડી ગયા. મને ખબર નથી કે આપણે તેમાંથી ક્યારે બહાર
ગઈ હતી. અંત સમયે એ જ નામ લઈને ગયા. દિલ્હીમાં પ્રાર્થનામાં નીકળી શકીશું. આવી મહાન શક્તિશાળી વ્યક્તિ સાથે અમારી આ હું જે કાંઈ બોલતા તે પ્રવચનો છપાઈ ચૂક્યા છે. એમના છેલ્લા દિવસના પેઢી સંકળાઈ હતી. તેના પગલાં પડ્યાં હોય એવી આ પવિત્ર ભૂમિ હૈ € વ્યાખ્યાનમાં “હે રામ’ એટલું જ છપાયું છે. એમનાં બધાં વ્યાખ્યાનો પર આપણે પણ એને અનુસરીએ, આપણે એને લાયક બનીએ, ૨ હૈં કરતાં આ છેલ્લું વ્યાખ્યાન ઘણું જ વધારે મહાન છે.
આપણે હંમેશાં એમના બનીએ.
* ગાંધી જીવનનો અંતિમ અધ્યાય વિશેષાંક 5 ગાંધી જીવનનો અંતિમ અધ્યાય વિશેષાંક 4 ગાંધી જીવનનો અંતિમ અધ્યાય વિશેષક 5 ગાંધી જીવનનો અંતિમ અધ્યાય વિશેષાંક ૬ ગાંધી જીવનનો અંતિમ અધ્યાય વિશેષાંક 4 ગાંધી ન
ગાંધી જીવનનો અંતિમ અધ્યાય વિશેષ
બલિદાન તે જ આપી શકે જે પવિત્ર, નિર્ભય અને યોગ્ય હોય.
વતનો અંતિમ અધ્યાય વિશેષાંક ૪