________________
ગાંધી જીવી
કે
અ ફેબ્રુઆરી ૨૦૧૫ ૦ પ્રબુદ્ધ જીવન • ગાંધી જીવનનો અંતિમ અધ્યાય વિશેષાંક ૯ પૃષ્ઠ ૫૯ અંતિમ
5 hષાંક ક
ગાંધી ગાંધી જીવનનો અંતિમ અધ્યાય વિશેષક 5 ગાંધી જીવનનો અંતિમ અધ્યાય વિશેષાંક 5 ગાંધી જીવનનો અંતિમ અધ્યાય વિશેષાંક 5 ગાંધી જીવનનો અંતિમ અધ્યાય વિશેષાંક 5 ગાંધી જીવતનો અંતિમ અધ્યાયવિશેષાંક 5
હતાં. એ દૃશ્ય અબ્રાહમ લિંકનના મૃતદેહને વૉશિંગ્ટનથી ઈલીનોય ગાંધીજીને મનગમતું ‘પ્રેમળ જ્યોતિ તારો દાખવી મુજ જીવનપંથ 5 હું રાજ્યની રાજધાની સ્કિંગફીલ્ડ લઈ જતી ગાડીનું સ્મરણ કરાવતું ઉજાળ' એ ભજન ગાતા હતા ત્યાં કુંભની ગાડી થોડી વાર હું શું હતું. ફરક એટલો જ કે, લિંકનના દેહની જેમ મહાત્માને ‘ઘેર' લઈ થોભાવવામાં આવી. નદીકાંઠા પર જઈને કુંભને ફૂલોથી સજાવેલા 3 જવામાં આવતા નહોતા. તેમનાં અસ્થિ તો પવિત્ર ગંગા મૈયા પાસે મોટર ખટારામાંથી ઉપાડીને ‘બતક'માં મૂકવામાં આવ્યો. ‘બતક’માં હૈ જે લઈ જવામાં આવતાં હતાં. વળી,
બીજાઓ ઉપરાંત પંડિત નેહરુ છું
વ્યાપક શોક શું લિંકનની ‘એકાકી ગાડી'ના
અને સરદાર પટેલ, સરોજિની શું કાળા રંગવામાં આવેલા સાત ગાંધીજીના મૃત્યુથી આખો દેશ શોકમાં ડૂબી ગયો. પેલી ત્રણ
નાયડુ અને તેમની દીકરી, હૈં ૬ ડબ્બાઓની જેમ એ ગાડીના ગોળીઓ ગાંધીજીનાં દેહને જ નહિ, દેશના કરોડો નરનારીઓના
મૌલાના આઝાદ અને જૈ પણ ડબ્બાઓ કાળા રંગવામાં આવ્યા મર્મને વીંધનારી નીવડી હતી. દુશ્મનોના ઉપર પણ પ્રેમ રાખે,
ગોવિંદવલ્લભ પંત તથા ? નહોતા. હિંદુ ધર્મમાં મરણ | એક નાનાશા જીવની પણ હિંસા કરવાનો વિચાર ન કરે એવા એ
મહાત્માના બે દીકરા રામદાસ છે { જીવનનો અંત યા શોક કરવાનો શાંતિના દૂતના પોતાના જ દેશવાસી અને સહધર્મીની ગોળી પ્રાણ |
અને દેવદાસ હતાં. જળ અને ? $ પ્રસંગ નથી પણ અંતઃખોજ લે એ સાંભળીને જ દેશના ગાત્રો ઠરી ગયાં. આજના યુગના |
સ્થળ ઉભય પર ચાલી શકનારી શું કરવા માટેનો પ્રસંગ છે.
એ નૌકા પ્રવાહની વચ્ચોવચ ૬ ઇતિહાસમાં કોઈ વ્યક્તિને માટે આટલી ઊંડી, આટલી વ્યાપક હું સાગરનું ટીપું સાગર સાથે મળી
જ્યાં ગંગાનાં શ્વેત અને ૬ શોકની લાગણી વ્યક્ત નથી થઈ. @ જઈને તેનું સામર્થ્ય તથા તેનું
જમનાનાં નીલ વારિ એકત્ર મળે : ગૌરવ પ્રાપ્ત કરવાને માટે તેની | ૧૯૪૮ના જાન્યુઆરીની ૩૦મી તારીખ ને શુક્રવારે
છે ત્યાં પહોંચી. થોડે સુધી એ બંને સાથે પાછું વળી જાય છે તે એમનું મૃત્યુ થયું તે દિવસે પણ એ સદાના સામાન્ય માનવી
જળપ્રવાહો સાથે મળી ગયા વિના હું પ્રમાણે ચાલ્યો ગયેલો આત્મા હતા. એમની પાસે ધન ન હતું, સંપત્તિ ન હતી, એ કોઈ
અલગ અલગ વહે છે. એટલે હૈં હું સર્વશક્તિમાન પરમાત્મા સાથે સરકારી પદ પર ન હતા, એમણે એવું ઉચ્ચ કોટિનું શિક્ષણ
બંનેને એકબીજાથી નિરાળા એકરૂપ થવા પહેલાં કેવળ નહોતું મેળવ્યું, નહોતી મેળવી એવી વૈજ્ઞાનિક સિદ્ધિ, નહોતી
સહેલાઈથી જોઈ શકાય છે. હું પોતાનો પુરુષાર્થ પૂરો કરવાને એમનામાં કશી કલાત્મક પ્રતિભા; છતાં શાસનના એ સેનાના |
અગ્નિદાહના બારમા દિવસે હું જ આ દુનિયામાં આવે છે. દોર હાથમાં રાખીને ફરનારા લોકો એ ૭૮ વર્ષના એ
અહીં ગંગા, જમના અને હું અલ્હાબાદથી સાઠ માઈલને લંગોટીધારી આદમીને નિવાપાંજલિ અર્પી.
સરસ્વતીના પવિત્ર સંગમ દિ અંતરે આવેલા રસૂલાબાદ દુનિયાનાં કરોડો લોકોએ પોતાનું જ સ્વજન ગુમાવ્યું હોય| આગળ મહાત્માના પાર્થિવ 9 નામના એક નાનકડા સ્ટેશને | તેમ આંસુ સાર્યા. એમના જમાનાની કોઈ પણ જીવિત વ્યક્તિએ દેહના બાકી રહેલા અવશેષોને ? હું ગાડી ઊભી રહી અને રાતવાસા | મહા બળવાન પ્રતિપક્ષીઓ સામેની લાંબી ને વિકટ લડતમાં પણ પધરાવવામાં આવ્યા. વેદોના 8 શું માટે તેને બાજુના પાટા પર લઈ | સચ્ચાઈ, દયા, ત્યાગ, વિનય, સેવાવૃત્તિને અહિંસાયુક્ત વ્યવહાર મંત્રોચ્ચાર સાથે કુંભમાંના કે જવામાં આવી. બીજે દિવસે | ચલાવવાનો આટલો કઠોર પ્રયત્ન નથી કર્યો, ને તે પણ આટલી અવશેષો નદીના શાન્ત ઉદરમાં 8 ૐ સવારે બરાબર નવને ટકોરે તે સફળતાથી. તેઓ પોતાના દેશ પર પકડ જમાવી બેઠેલા બ્રિટિશ પધરાવવામાં આવ્યા એ વિધિ હું અલ્હાબાદ સ્ટેશને આવી શાસન સામે ને પોતાના જ દેશવાસીઓની ક્ષતિઓ સામે નદીના કાંઠા પરથી લગભગ 3 ક પહોંચી. ત્યાં આગળ વિરાટ | અવિરતપણે લડત આપતા રહ્યા, પરંતુ એ લડતમાંય એમણે ત્રીસ લાખ માણસોએ નિહાળ્યો મેદની જમા થઈ હતી. બહાર એમના ચારિત્ર્ય પર ડાઘ સરખો બેસવા દીધો નહિ.
હતો. તેઓ “નિશાના પડછાયાને તે હું શણગારેલો મોટર ખટારો ઊભો
ઓળંગી ગયા હતા' અને ૨
1 લુઈ ફિશર હૈ હતો. તેમાં કુંભને મૂકવામાં
મૃત્યુમાંથી અમરત્વ પામ્યા હતા. શું આવ્યો. રેલ્વે સ્ટેશનથી નદી સુધી [ અમેરિકન પત્રકાર જેમણે ૧૯૫૦માં મહાત્મા ગાંધીનું જીવનચરિત્ર
નદી સમુદ્રમાં મળી ગઈ. મહાત્મા છું અફાટ માનવમેદની ખટારાની લખ્યું હતું. ૧૯૮૨ની એટિનબરોની ફિલ્મ ‘ગાંધી’ લુઈ ફિશરના
મહતું તત્ત્વ સાથે એકરૂપ થઈ હૈ પાછળ ચાલી. માર્ગમાં એક પુસ્તક પરથી બની હતી. લુઈ ફિશરે લેનિનનું જીવનચરિત્ર પણ લખ્યું
ગયા. શું દેવળમાં પ્રાર્થના કરનારાઓ
છે. ]
ગાંધી જીવનનો અંતિમ અધ્યાય વિશેષાંક ગાંધી જીવનનો અંતિમ અધ્યાય વિશેષાંક કા ગાંધી જીવનનો અંતિમ અધ્યાય વિશેષાંક ગાંધી જીવનનો અંતિમ અધ્યાય વિશેષાંક 4 ગાંધી જીવનનો અંતિમ અધ્યાય વિશેષાંક 5 ગાંધી 4
ગાંધી જીવનનો અંતિમ અધ્યાચ વિશે
| ‘કરું છું' શબ્દો અજ્ઞાનતાની પરિસીમા છે..
વતનો અંતિમ અધ્યાય વિશેષાંક ૬