Prabuddha Jivan 2014 Year 62 Ank 01 to 12

SR No.: 525999
Original Sutra Author: N/A
Author: Dhanvant Shah
Publisher: Mumbai Jain Yuvak Sangh
Publication Year: 2014
Total Pages: 700
Language: Gujarati
Classification: Magazine, India_Prabuddha Jivan, & India
File Size: 19 MB

Page 521

જૈવત
જૈન તીર્થ વંદના અને શિલ્પ સ્થાપત્ય વિશેષાંક જૈન તીર્થ વંદના અને શિલ્પ સ્થાપત્ય વિશેષાંક જૈન તીર્થ વંદના અને શિલ્પ સ્થાપત્ય વિશેષાંક જૈન તીર્થ વંદના અને શિલા સ્થાપત્ય વિશેષાંક ૬ ૬ જૈન તીર્થ વંદના અને શિલ્પ
ઑકટોબર ૨૦૧૪ | પ્રબુદ્ધ જીવન ♦ જૈન તીર્થ વંદના અને શિલ્પ સ્થાપત્ય વિશેષાંક૰ પૃષ્ટ ૨૧
કરાવેલા ‘વિમલવસહી મંદિર'માં અનેક લાવણ્યસભર સુંદર શિલ્પ રચનાઓ જોવા મળે. તેની પ્રસિદ્ધ શક્તિશાળામાં હાથીના અનેક સુંદર શિલ્પો જોવા મળે. ત્યાંથી આગળ વધી, ત્યાં પ્રત્યેક દેરીની
કમાનમાં પણ અનેક અવનવિત રચનાઓ જોવા મળે. કમાનમાંના કમળફૂલની રચના જોઈ મનમાં પ્રશ્ન જન્મે કે સરોવર વિના આવા સુંદર કમળફૂલ કેવી રીતે ખીલ્યા હશે ? વળી, બીજી બાજુએ આવેલ કાલિયદમનની રચના પણ શું આ જૈન શ્રાવકે ઉદાર દૃષ્ટિબિંદુથી કરી હશે કે પછી કાલિયદમનથી કામદમનનો સંદર્ભ એના મનમાં હશે, એવો પ્રશ્ન થાય. વચ્ચેનો ભવ્ય ગૂઢમંડપ તો અનેરી શોભા ધારણ કરે છે. સુશિંગવસહી મંદિરની રચના પણ અનોખી છે. વસ્તુપાલ-તેજપાલની આ અપૂર્વ મંદિરચનામાં નેમિનાથના ત્રણ કલ્યાણકો-દીક્ષા-દેવળજ્ઞાન-નિર્વાણ અવસ્થાને સૂચવતી મુર્તિયની રચના ધ્યાન ખેંચે છે. આ મંદિરના મધ્યભાગમાં આવેલા દેરાણીજેઠાણીના ગોખલાઓ તો વિશ્વપ્રસિદ્ધ છે. અહીં વસ્તુપાલતેજપાલની પત્નીઓની ઉદારતાને પરિણામે શિલ્પમાં અત્યંત સૂક્ષ્મતા અને સૂચારુતાનું પ્રાગટ્ય શક્ય થયું છે.
આબુની બાજુમાં આવેલા કુંભારિયા (આરાસણ) તીર્થ પણ તેની શિલ્પકળા માટે પ્રસિદ્ધ છે. તેના મંદિરોની કોતરણી આબુદેલવાડાના જિનમંદિરોની યાદ અપાવે એવી સમૃદ્ધ છે. રાણકપુર તીર્થ એની માંડણી (એના સ્થાપત્ય) માટે સુપ્રસિદ્ધ છે. એમ છતાં એના ભવ્ય મંડીમાં કરાયેલી થયેલી અને અન્ય કોતરણીઓ પણ ખાસી આકર્ષક
છે. તેની બહાર આવેલું નેમિનાથ
મંદિર તેના કામક્રીડાના શિલ્પો માટે પ્રસિદ્ધ છે. જૈનમંદિરોમાં સામાન્ય રીતે આવા શિલ્પો પ્રયોજાતા નથી, પણ ખજુરાહોની શિલ્પસૃષ્ટિનો પ્રભાવ અહીં તહીં ફેલાયો હોય. ખજુરાહોના મંદિરસમૂહમાં પણ કેટલીક આવી તંત્રસંબંધિત શિલ્પસૃષ્ટિ જોવા મળે
છે.
મધ્યપ્રદેશમાં ગ્વાલિયર પાસે આવેલા ગોપાચલ પર્વતમાં પહાડો કોતરીને બનાવેલા વિશાળકાય
દિગંબર મંદિરો તેમજ જિનમૂર્તિઓ એની ભવ્યતા માટે જાણીતા છે. તોમર વંશના આ
ગાંક
n hold ove imp jelpin
ભથ્થ જિનાલોના સર્જન કર્યા છે. વિશાળકાય જિનમૂર્તિઓની વાત આવે તો શ્રવણબેલગોડાની બાહુબલિની મૂર્તિ અવશ્ય સ્મરણે ચઢે. શિલ્પોની વાત કરીએ તો. બદ્રિનાથ જૈન ટેમ્પલ અથવા શીનલનાથ દેરાસર (કલકત્તા)નું સ્મરણ પણ અવશ્ય કરવું પડે. આ મંદિરના વિશાળ સ્થાપત્યમાં મુગલ, રોમન અને ભારતીય શિલ્પકળાના સંઘોજનથી એક અનોખી સુંદરતાનું નિર્માણ કર્યું છે. દિલ્હીમાં ચાંદની ચોકમાં આવેલા સુમતિનાથ જૈન દેરાસરમાં પણ મોગલ ચિત્રકળા અને સુવર્ણરંગી પીંછીકામ અનેરી શોભા ધારણ કરે છે.
કાષ્ટશિલ્પમાં સુરતના શાહપુર વિસ્તારમાં આવેલું ચિંતામશિ પાર્શ્વનાથ ભગવાનનું દેરાસર સુપ્રસિદ્ધ છે. એક જમાનામાં તળ મુંબઈમાં આવેલા અનેક જિનાલો પણ તેના કાશિલ્પો માટે પ્રસિદ્ધ હતા. સમયાંતરે જીર્ણોદ્વારમાં એ મંદિરો હવે આરસપહાણના વિશાળ-સંકુલ શીલ્પકળાથી સમૃદ્ધ બન્યા છે. કાષ્ટના મનોરમ ગૃહજિનાલયો પણ એક કાળે કલાત્મક અને સુંદર બનતા. આવા
જિનાલોમાંના કેટલાક કોબામાં સચવાયા છે. એક ભિલાડ પાસે
બનેલા નંદીગ્રામના જિનાલયમાં સચવાયું છે.
કાળના પટ પર અનેક જૈનાચાર્યો અને યતિઓ તેમજ સાધુસાધ્વીંગોએ શ્રાવકોમાં પરમાત્મ્યભક્તિના સંસ્કાર દઢ બની રહે. એ માટે જિનાલય-નિર્માશની પ્રેરણા આપી છે. આ સાધુ ભગવંતોના પ્રેરણા-પીયૂષ ઝીલી અનેક જૈન શ્રાવકો અને જૈન શ્રાવિકાઓએ ઉદારહદથી મંદિર નિર્માણમાં તનસિધ્ધાચલનો વાસી પ્યારો લાગે મન-ધનથી ભોગ આપ્યો છે. સિધ્ધાચલનો વાસી પ્યારો લાગે, મો૨ા રાજીંદા, ઈણ રે ડુંગરીઆમાં ઝણીઝીણી કો૨ણી,
ઉપર શિખર બિરાજે - મોહ સિ૦ ૧ કાને કુંડળ માથે મુગટ બિરાજે,
બાંહે બાજુબંધ છાજે-મો૦ સિ૦ ૨ ચઉંમુખ બિંબ અનોપમ છાજે,
અદ્ભુત દીઠે દુઃખ ભાંજ-મો૦ સિ૦ ૩ ચુવા ચુવા ચંદન ઔર અરગમ,
કેસર તુલક વિરાજ-મો૦ સિ૦ ૪ ઇશ ગિરિ સાધુ અનેના સિધ્ધા
કહેતા પાર ન આવે મોહ સિંહ ૫ જ્ઞાનવિમલ પ્રભુ એણી પેરે બોલે,
આ ભવ પાર ઉતારો-મો૦ સિ૦ ૬
જૈન તીર્થ વંદના અને શિલ્પ સ્થાપત્ય વિશેષાંક જૈન તીર્થ વંદના અને શિલ્પ સ્થાપત્ય વિશેષાંક - જૈન તીર્થ વંદના અને શિલ્પ સ્થાપત્ય વિશેષાંક જૈન તીર્થ વંદના અને શિલ્પ ર
૩ કર્યુષણુ
એ/૩૧, ગ્લેડહર્સ્ટ,
ફીરોઝશાહ રોડ, સાંતાક્રુઝ (વેસ્ટ), મુંબઈ-૪૦૦ ૦૫૪.
મોબાઈલ : ૦૯૮૯૨૬૭૮૨૭૮.
આકાશ સૂંબતો વિશાળ તીર્થસ્વરૂપ જિનાલયોથી માંડી નાનકડા ગૃહજિનાલયોના નિર્માણમાં તેમ જ તેની સારસંભાળમાં આ ચતુર્વિધ સંઘે મોટું યોગદાન આપ્યું છે. આથી જ વિશ્વના પટ પર આજે જૈન સંસ્કૃતિની.. સુગંધ લઈ આ અનેરા અને અનોખા શિલ્પમંડિત સ્થાપત્યો પોતાનું વિશિષ્ટ સ્થાન ધરાવે છે.
જૈન તીર્થ વંદના અને શિલ્પ સ્થાપત્ય વિશેષંક ૬ જૈન તીર્થ વંદના અને શિલ્પ સ્થાપત્ય વિશેષાંક જૈન તીર્થ વંદના અને શિલ્પ સ્થાપત્ય વિશેષાંક જૈન તીર્થ વંદના અને શિલ્પ સ્થાપત્ય વિશેષાંક