________________
૨ ૨.
પ્રબુદ્ધ જીવન
ફેબ્રુઆરી, ૨૦૧૩
ધર્મ એક – સંવત્સરી એક ( આ અભિયાનમાં પ્રસ્તુત છે – નિનામ ઑક્ટોબરમાં પ્રકાશિત થયેલો હિંદી ભાષી લેખ : ઉપરાંત બે પત્રો )
ઇસ વર્ષ જૈનોં કી સંવત્સરી અલગ-અલગ દિન પૉચ બાર મનાઈ રમજાન સભી ત્યૌહાર સુનિશ્ચિત દિન કો હી મનાયે જાતે હૈં. હોલી, ગઈ. સ્થાનકવાસી સમાજ કી દો બાર, મન્દિરમાર્ગી સમાજ કી દો દીપાવલી, રક્ષાબંધન, અક્ષય તૃતિયા જૈસે ત્યોહાર હમ એક હી દિન બાર, દિગમ્બર કા દશલક્ષણ પર્વ. ઇતના છોટા સા જૈન સમાજ હોને મના સકતે હૈ, તો જૈનીયોં કા સર્વપ્રિય, મહત્ત્વપૂર્ણ, ગરિમામય, કે બાવજુદ ભી હમમેં એકતા નહીં હૈ ઔર હમ (યાને કી હમારે ધર્મગુરુ) આત્મ-કલ્યાણક, પવિત્ર પર્વ કો ટુકડોં મેં ક્યોં બાંટ રહે હૈં? દૂસરી અપની હી બાત પર અડકર, અલગ-અલગ સંવત્સરી મનાને કે કારણ, કૌમ વ સરકાર કે સામને આંખેં નીચી કરની પડે, એસા કામ ક્યોં કર સારે વિશ્વ મેં હંસી કે પાત્ર બન રહે હૈ. સંવત્સરી કે દિન હમારી ગવર્નમેંટ રહે હૈં? હમેં શરમિંદગી મહસૂસ હોતી હૈ, મજાક બનકર રહ જાતે હૈ, કcખાને બંદ૨ખતી હૈ લેકિન અલગ-અલગ સંવત્સરી હોને કે કારણ હમારી હાલત બદત્તર હો રહી હૈ. ધર્મ કે કુછ ઠેકેદારોં કે કારણ હમ ઇસ સાલ કcખાને ભી બંદ નહીં રખે ગએ ઔર જીવોં કી હિંસા બઢ ઉપહાસ કે પાત્ર બન ગયે હૈ જિન્હોંને ઠાન રખી હૈ કિ કટ જાયેંગે, ગઈ. જીવોં કી હિંસા બચાને કે લિએ હી સહી, હમારા સભી ધર્મગુરુઓ બિખર જાયેંગે, લેકિન જિદ પર અડિગ રહેંગે, કભી એક મંચ પર નહીં સે અનુરોધ હૈ કિ વે ભવિષ્ય મેં એક સંવત્સરી મનાને કા આદેશ દેને આયેંગે ઔર સંવત્સરી એક દિન મનાને મેં સહયોગી નહીં બનેંગે. કી કૃપા કરે.
ગહરે ચિન્તન-મનન કે બાદ મહસૂસ કિયા ગયા કિ ઇસ દુવિધા સે માનવતા કે મસીહા ભગવાન મહાવીર મન સે, તન સે ઔર કાયા બાહર નિકલને કે તીન વિકલ્પ હૈ. સે સમતામય થે. યહી સમતા બીજ વે જન-જન કે હૃદય મેં બોના ચાહતે પહેલા વિકલ્પ-હમ જૈનિયોં કે જ્યાદા સે જ્યાદા પચ્ચાસ પ્રમુખ થે. મહાવીરને એક સંગઠિત એવં સક્રિય ધર્મ કી સ્થાપના કર, એકતા કા આચાર્ય હોંગે. અગર યે સભી આચાર્ય એક મંચ પર વિરાજિત હોકર સંદેશ' દિયા થા. ૧૦૮ મોતિયોં કો એક ધાગે મેં પિરોકર ઉપદેશ ઉદાર હૃદય સે એક વિચારધારા બનાકર કિસી એક તિથિ કી આરાધના દિયા કી ચતુર્વિધ સંઘ, સંગઠિત રહકર ધર્મ કી દલાલી કરેં. આજ મેં સુનિશ્ચિત કરે તો ઇસ સમસ્યા કા સરલતમાં સમાધાન સંભવ છે. અગર બડે કઠોર શબ્દોં મેં કહના ચાહતા હૂં કિ હમને ધર્મ કી દલાલી કે કિસી કારણવશ વિચારોં મેં સહમતિ નહીં બનતી હૈ તો ‘લૉટરી સિસ્ટમ” બજાય સંગઠિત માલા કે મોતિયોં કો ધાગે સે નિકાલકર ૧૦૮ ટુકડૉ સે નિષ્પક્ષ ઉચિત નિર્ણય અવશ્ય લે સકતે હૈં. ભગવાન મહાવીર કે મેં બિખેર દિયે, જિન્હેં વાપસ જોડના મુશ્કિલ હી નહીં નામુમકિન હો પદચિન્હોં પર ચલનેવાલે હમારે પ્રતિભાવાન આચાર્યો કો સંઘ એકતા રહા હૈ.
કે લિએ છોટા-સા ત્યાગ કરના પડે તો ઉન્હેં પીછે નહીં હઠના ચાહિએ સંગઠન શક્તિ કે અભાવ કે કારણ બારબાર સંવત્સરી મહાપર્વ કો જબ કિ ત્યાગી કા નામ જૈન ઇતિહાસ મેં ‘સ્વર્ણ અક્ષર’ અંકિત મનાને કો લેકર હમ અનેકતા કે જંજાલ મેં ફેંસ રહે હૈં. તિથિયોં કે હોતા હૈ. હમારે ગુરુ ભગવન્તો કે હાથ મેં ‘માસ્તર કી' હૈ જો સમસ્યા ઝગડાં ને જૈન ધર્મ કો ભારી નુકસાન પહુંચાયા હૈ. ઝુઠી પ્રતિસ્પર્ધા, કે હર તાલે કો સહજતા સે ખોલ સકતે હૈં, વે ‘પાવર હાઉસ' હૈ. અહંકાર ને સમાજ મેં ઈર્ષા, વૈમનસ્ય ઔર મૂલ્ય હીનતા પૈદા કર દી અગર વે ઇસ જ્વલંત સમસ્યા કા હલ નિકાલને મેં કામયાબ નહીં હોતે હૈ. નિયોં કો ઇતના છેદા ગયા હૈ કિ ઉનકા શરીર તો શાશ્વત હૈ, હું તો મેં સમઝતા હૂં કિ ઉન્હેં પ્રવચનોં મેં “એકતા” કા સંદેશ નહીં દેના મગર પ્રાણ નહીં બચે હૈ,
ચાહિએ. મત છેદો, મત ભેદો, અબ ઓર ન સહ પાયેંગે હમ.
દૂસરા વિકલ્પ - અગર પહલે વિકલ્પ મેં અસફલતા મિલતી હૈ તો બિખર ચુકે હૈ ટુકડોં મેં, ટૂટ ગઈ છે કમર હમારી. શ્રાવક-શ્રાવિકા કો અગવાની કરવી પડેગી. અપને ગચ્છ, પંથ ઔર
યહ સબ દેખકર મેં સોચને પર મજબૂર હોતા હૂં કિ “સચ્ચા જૈનિ સમ્પ્રદાયવાદ સે ઉપર ઉઠકર ધર્મ કે ભવિષ્ય કી રક્ષા હેતુ ઠોસ કદમ કૌન હૈ ?' વો જો સંવત્સરી ચૌથ યા પાંચમ કો માનતા હૈ યા ચતુર્દશી ઉઠાતે હુએ કિસી એક તિથિ પર મોહર લગાની પડેગી. ૯૫ પ્રતિશત કો. વિષમ પરિસ્થિતિ બનતી જા રહી હૈ. ઉલઝન હૈ કિ કિસકી બાત જૈનિયોં કો કોઈ એતરાજ નહીં હૈ કિ સંવત્સરી ચૌથ કી હો યા પાંચમ માને, કૌન સહી હૈ ઔર કૌન ગલત હૈ, કિસકા અનુસરણ કરે ? દિશાહીન કી, પહલે શ્રાવણ | ભાદ્રપદ મેં હો યા દૂસરે મેં યા ફિર ચાતુર્માસ હો ગયે હૈ, દૂષિત હવા કે સાથ બહ રહે હૈં.
પ્રારમ્ભ કે પચાસર્વે દિન હો યા ચાતુર્માસ કે પીછે કે સત્તર દિન રહને મતભેદ હર ધર્મ મેં હૈ ફિર ભી ઈસાઈ સમુદાય વાલે ક્રિસમસ એક પર. બસ હમ તો યહી ચાહતે હૈં કિ સમાજ કા સર્વોચ્ચ, સર્વમાન્ય એવ નિશ્ચિત તારીખ કો મનાતે હૈ. કૃષ્ણ જન્માષ્ટમી, ગણેશ ચતુર્થી, દશહરા, સર્વપ્રમુખ ધાર્મિક પર્વ ‘સંવત્સરી પર્વ' એક દિન હો ઔર જૈન સમાજ