Page Text
________________
૨૯
* * * *
ઓગસ્ટ-સપ્ટેમ્બર, ૨૦૧૩
પ્રબુદ્ધ જીવન: ગણધરવાદ વિશેષાંક * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * 'ત્રીજા ગણધર શ્રી વાયુભૂતિ ગૌતમ
| ડૉ. પ્રવીણભાઈ સી. શાહ
|[ વિદ્વાન લેખકે અમેરિકામાં એમ.બી.એ. અને ગણિતશાસ્ત્રની માસ્ટર ડિગ્રી પ્રાપ્ત કરી, જૈન ધર્મના અભ્યાસ અને પ્રચાર માટે
ભારત અમદાવાદમાં સ્થાયી થયા છે. જૈનદર્શનમાં પીએચ.ડી.ની ડીગ્રી પ્રાપ્ત કરી છે. લેખક પ્રભાવક વક્તા અને જેનદર્શન ઉપરના પુસ્તકોના કર્તા છે. ]
* * * * * * * * * * * *
* * * * *
* * * * *
* આપ્યો.
ઈન્દ્રભૂતિ અને અગ્નિભૂતિ એ બંનેને દીક્ષિત થયેલા સાંભળી જીવ છે જ એમ નિર્ણય છે. પરંતુ શરીરથી ભિન્ન એવો જીવ નથી. ત્રીજા વાયુભૂતિ ઉપાધ્યાયે મનમાં એમ વિચાર્યું કે હું જાઉં, વંદન અર્થાત્ જે શરીર છે તે જ જીવ છે. આવો સંશય છે. આ પ્રમાણે જ કરી પર્યુપાસના કરું, એમ વિચારી તે ભગવાન ભણી જવા નીકળે છે. બન્નેના સંશયનો ભેદ જાણવો. * વળી તેને એ પણ વિચાર આવ્યો કે ઈન્દ્રભૂતિ અને અગ્નિભૂતિ ભગવાન : જેમ મદ્યના અંગોમાં એક-એક અંગમાં મદશક્તિ* * હમણાં જ જેના શિષ્ય થયા છે તે ત્રણ લોકોથી વંદિત એવા ન દેખાવા છતાં તે મદશક્તિ સમુદાયમાં દેખાય છે તેમ એક
મહાભાગ ભગવાન તો ચાલીને સામે જવા જ યોગ્ય છે. એક ભૂતમાં ન જોવાયેલી એવી પણ ચેતનાશક્તિ પૃથ્વી આદિ, * તેથી તેમની સન્મુખ જઈ, તેમની વંદના, ઉપાસના આદિ ભૂતોના સમુદાયમાં ઉત્પન્ન થયેલી છે આવી તમારા મનમાં શંકા * દ્વારા હું નિષ્પાપ થાઉં અને તેમને મારો સંશય કહી હું નિઃસંશય છે. જેમ મદિરાના એક-એક અંગમાં મદશક્તિ ન દેખાતી હોવા 3 થાઉ, આ પ્રમાણે વિચારતો તે વાયુભૂતિ ભગવાનની સમીપ છતાં પણ સમુદાયમાં ઉત્પન્ન થઈને કાલાન્તરે તે નાશ પામે છે : : જઈ પહોંચ્યો.
તેમ ભૂતોના સમુદાયમાં ચેતના પણ ઉત્પન્ન થઈને નાશ પામનારી જ તેને આવેલો જોઈને ભગવાને પોતે સર્વજ્ઞ અને સર્વદર્શી જાણવી. * હોવાથી તેને વાયુભૂતિ ગૌતમ! એ પ્રકારે નામ અને ગોત્રથી આવકાર વાયુભૂતિ : આ ચેતનાશક્તિ પૃથ્વી આદિ એક-એક ભૂતમાં જ
હોતી નથી, તો પણ સમુદાયમાં આવે છે. જેમ કે મદિરા જેમાંથી કે મારા બે ભાઈ મહાવિદ્વાન, ગજરાજ જેવા, કોઈના ગાંજ્યા બનાવાય છે તેને મદિરાના અંગો એટલે કે મદ્યાંગ કહેવાય છે.
ન જાય, ક્યાંય હાર ન ખાય, કોઈને પણ એમને એમ નમે નહીં, ધાવડી (નામનું એક વૃક્ષ-વનસ્પતિવિશેષ છે)ના પુષ્પો, જૂનો *તે મારા ભાઈઓ જ્યાં હારી ગયા, દીક્ષિત બન્યા, પરમાત્માના ગોળ અને પાણી વગેરે કેટલાક આવા પદાર્થોને સાથે ઉકાળવાથી * શિષ્ય બન્યા, તો જરૂર આ સાચા સર્વજ્ઞ જ છે. સર્વદર્શી જ છે. જૈનોના તેમાં મદિરાની મદશક્તિ ઉત્પન્ન થતી પ્રત્યક્ષ નજરે દેખાય છે. - ભગવાન શ્રી મહાવીર સ્વામી નામના ચોવીસમા તીર્થંકરપ્રભુ જ છે. એટલે કે ધાવડીના પુષ્પો, જૂનો ગોળ અને પાણી છૂટા છૂટાં . જ ભગવાનઃ જે જીવ છે તે જ શરીર છે (અર્થાત્ ભિન્ન એવો હોય ત્યારે તેમાં મદશક્તિ નથી. પરંતુ સાથે મેળવીને ઉકાળવામાં * જીવ નથી) આવો સંશય તમને છે. જે આ જીવ નામની વસ્તુ આવે છે, એકરસ કરવામાં આવે છે ત્યારે તે સમુદાયમાં મદશક્તિ * જગતમાં લોકો કહે છે તે શરીર જ છે અર્થાત્ જે શરીર છે તે જ પ્રગટપણે સાક્ષાત્ દેખાય છે. તેમ પૃથ્વી-જળ-તેજ અને વાયુ,
જીવ છે. પરંતુ શરીરથી ભિન્ન એવો જીવ નામનો કોઈ સ્વતંત્ર એકલા-એકલા હોય ત્યારે તેમાં ચેતનાશક્તિ હોતી નથી. પરંતુ જ પદાર્થ નથી. આવો સંશય તમારા હૃદયમાં વર્તે છે. લોકમાં જે તે ચારેનો સમુદાય સાથે મળે છે ત્યારે તેમાં ચેતનાશક્તિ પ્રગટ * જીવદ્રવ્ય નામનો એક પદાર્થ વસ્તુ તરીકે પ્રસિદ્ધ છે. તે શરીર જ થાય છે. આ રીતે આ ચેતના એ ભૂતસમુદાયનો ધર્મ એટલે કે દે છે આવો સંશય તમને પરસ્પર વિરૂદ્ધ એવા વેદોનાં પદોને જ્યાં જ્યાં મદ્યના અંગોનો સમુદાય હોય છે ત્યાં ત્યાં જ મદશક્તિ
સાંભળવાના કારણે થયેલો છે. તે વેદપદોનો સાચો અર્થ તમે દેખાય છે. તેવી રીતે જ્યાં જ્યાં ભૂતોનો સમુદાય હોય છે ત્યાં જ જાણતા નથી તેથી સંશય કરો છો. તે વેદપદોનો સાચો ધર્મ ત્યાં જ ચેતનાશક્તિ દેખાય છે. માટે ચેતના એ ભૂતસમુદાયનો * આ પ્રમાણે છે. તે તમે સાવધાન થઈને સાંભળો.
જ ધર્મ છે. ઈન્દ્રભૂતિને જીવ છે કે જીવ નથી આવા પ્રકારનો સંશય હતો આ પ્રમાણે ચેતનાશક્તિ પણ ભૂતસમુદાય માત્રમાં જ દેખાય છે અને આ વાયુભૂતિને જીવ છે કે જીવ નથી આવો સંશય નથી, છે. એક-એક ભૂતમાં જણાતી નથી. એથી તે ચેતનાશક્તિ એક
s
| SR No. | 525998 |
| Book Title | Prabuddha Jivan 2013 Year 61 Ank 01 to 12 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Dhanvant Shah |
| Publisher | Mumbai Jain Yuvak Sangh |
| Publication Year | 2013 |
| Total Pages | 540 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Magazine, India_Prabuddha Jivan, & India |
| File Size | 18 MB |