________________
૨૨
પ્રબુદ્ધ જીવન : ગાંધી સ્મૃતિ ચિંતન વિશેષાંક
જાન્યુઆરી, ૨૦૧૩
મુજબના છે. વાસ્તવિકતા એ છે કે ગાંધીજીએ તો જવાહરલાલને એક ગાંધીજી પ્રથમ વખતે અભ્યાસ અર્થે વિલાયત ગયા ત્યારે એમની જ વખત વડાપ્રધાન બનાવ્યા પણ દેશની જનતાએ પ્રથમ ત્રણ-ત્રણ સાથે સફરમાં જૂનાગઢના વકીલ સંબકરાય મજમુદાર હતા. જે ચૂંટણીમાં મત આપીને વડાપ્રધાન બનાવ્યા. એ વખતે, ત્રણેય ચૂંટણીમાં બેરિસ્ટરનું ભણવા વિલાયત જઈ રહ્યા હતા. એ વખતે ગાંધીજી કરતાં ગાંધીજી જવાહરલાલનો પ્રચાર કરવા સ્વર્ગમાંથી નહોતા આવ્યા. પૂરા સિનિયર હતા. એમણે પછી લખ્યું છે: “અમે સાથે ઈંગ્લેન્ડ ગયા. હું તો સત્તર વર્ષ સુધી જવાહરલાલનો વિકલ્પ શોધી ન શકનારા ખાઈને બેસી રહું છું. અને એ તો ઉપર ચયે જ ગયો. અત્યારે હું જવાહરલાલના વડાપ્રધાન પદ વિશે ગાંધીજીની ગેરવાજબી ટીકા કરે એના પગ આગળ બેસવાને લાયક નથી. એના પગનો સ્પર્શ કરવામાં છે. ગાંધીજીએ સરદારને આખો દેશ અને જવાહર એમ બન્ને સોંપ્યા અભિમાન લઉં છું. જે અત્યારે એને પૂજતા નથી તે લાઈફ ગુમાવે છે. હતા. ગાંધી-સરદાર-જવાહર-એ ત્રણેય સ્વરાજ ત્રિપુટી હતા. ગાંધી એના આપણે સમકાલીન છીએ એ પણ મોટું ભાગ્ય માનવાનું છે. પોતે વડાપ્રધાન ન બન્યા એ ત્યાગ આપણે વીસરી જઈએ છીએ. પોતાની એનું મૃત્યુ કોઈક અને તે હિંદીના ઘાથી જ થવાનું છે. બધા પ્રોફેટ્સ સોસાયટીના યોગ્ય ચેરમેન શોધી ન શકતા હોય એવા લોકો કોને (પયગંબર) એમ જ મૂઆ છે. આપણો જ કોઈક માણસ એને શૂટ વડાપ્રધાન બનાવવા જોઈએ એની ચર્ચા કરતા હોય છે. કાશ્મીર કે કરશે અને તેમાંથી જ નવું હિંદ ઉત્પન્ન થશે.” ચીન જેવા પ્રશ્ન જવાહરલાલની રાજકીય અનિર્ણાયકતાની મહાત્મા ગાંધીજીની હત્યાના ત્રણ દાયકા પૂર્વે યંબકલાલ મજમુદારે આ પહેલેથી ખબર નહતી. ગાંધીજી તથા ગાંધીયુગના તમામ નેતાઓ, (ઝીણાના વાત લખેલી. માનવજાતનું પાચનતંત્ર નબળું છે. સત્ય પચતું નથી. અપવાદ સિવાય) રાજકીય મહત્ત્વાકાંક્ષાવાળા ન હતા. રાષ્ટ્રના સેવકો
સોક્રેટિસથી લઈ મહાત્મા ગાંધી સુધીના એકલવીર-પયગંબરનો એક હતા. સરદારે ક્યારેય પોતાના હોદ્દા અંગે અસંતોષ વ્યક્ત નથી કર્યો.
મસતાષ વ્યક્ત નથી કર્યા. સરખો અંજામ લાવી મનુષ્યજાત સમગ્ર સૃષ્ટિ સાથે દ્રોહ કરે છે. ૩૦મી સરદારને ગાંધીજીએ અન્યાય કર્યો છે એમ માનવું કે પ્રચાર કરવો એ જાન્યુ. ૧૯૪૮ સત્યનો નિર્વાણ દિન બની ગયો. સરદારની ગાંધીનિષ્ઠા કે દેશસેવાનું
આપણા દેશમાં આ પ્રશ્ન વિશેષ અપમાન છે.
ગાંધી-ચિંતન
પૂછવામાં આવે છે કે આજે, અત્યારે પાકિસ્તાનને પંચાવન કરોડ
ગાં ધી પ્રસ્તુત છે ? નિરંકુશ આપવાની ગાંધીજીની નૈતિક • આપીને કંઈક મેળવવાની ઈચ્છા રાખીએ તેને દાન ન કહેવાય.
ભોગવાદ, પર્યાવરણનો ખાતમો, અપીલને ગાંધીદોષના માપદંડથી • સાચી હિંમત ગમે તે જોખમ સામે ધસી જવામાં નહિ, પરંતુ વાજબી |
જળ, જમીન, જંગલ પર મનુષ્યનું જો નારા લોકો એમના જ કુળ- | કારણને વળગી રહેવામાં છે.
આક્રમણ, સામાજિક સંબંધોમાં મુળના હજારો-કરોડોના ભ્રષ્ટાચાર • કીમની અધિકતા જ નહિ, પણ અનિયમિતતા જ માણસને મારી
લાગણીશૂન્યતા, સંવેદન બધિરતા, કરે છે ત્યારે એમને છાવરવાનો નાખે છે.
ભ્રષ્ટાચાર, આતંકવાદ, માતૃભાષાની પ્રયત્ન થાય છે. એમના મોવડીઓ
• પુરુષાર્થ પરિસ્થિતિઓને અનુકૂળ બનાવી દે છે. • પ્રાર્થના યાચના નથી, આત્માની ઝંખના છે.
સ્થિતિ જેવી અનેકવિધ સમસ્યાઓનો ચૂપ રહે છે. કરોડોની સંપત્તિમાં • પ્રાર્થનામાં દિલ વગરના શબ્દો હોય એ કરતાં શબ્દો વગરનું
ઉકેલ ગાંધી જીવનમાં પડ્યો છે. “મારું આળોટતા, જાહેર સેવક ગણાતા | દિલ હોય એ વધારે સારું.
જીવન એ જ મારી વાણી’ કહેનાર રાજનેતાઓએ ગાંધી-સરદાર• ઈશ્વરની સાથે જેઓ સોદો કરવા માગે છે, તેમની પ્રાર્થના ઈશ્વર સાંભળતો |
આચાર-વિચારમાં સંપૂર્ણ જવાહરની જીવનગાથાનો અભ્યાસ | નથી.
અભેદવાળો આ માણસ સદાય સર્વદા કરવો જોઈએ.
• ઓછામાં ઓછું કામ કરીને વધુમાં વધુ વળતર મેળવવાની વૃત્તિ સમાજને | પ્રસ્તુત રહેવાનો છે. સ્નેહ, ક્ષમા, પ્રસિદ્ધ સર્જક રોમા રોલાએ પતનના માર્ગે લઈ જશે. જરૂર પૂરતું જ લઈને વધુમાં વધુ મહેનત કરવાની | સભાવ, સમાનતા, સેવા, સાદગી મેડલીન સ્લેડને કહ્યું, ‘તારે જીસસના વૃત્તિ જ સમાજને આગળ વધારશે.
જેવા માનવમૂલ્યોની શાંતિપૂર્ણ દર્શન કરવા હોય તો ભારત જવું હું પાપના પરિણામથી મુક્તિ નથી ઝંખતો, હું તો પાપના વિચારમાંથી સહઅસ્તિત્વ માટે તાકીદની જોઈએ. ભારતમાં મિ. ગાંધી છે એ | જ મુક્તિ ઝંખું છું.
આવશ્યકતા છે તેથી ગાંધીજી સદાય અત્યારના સમયના જીસસ છે.’ | બીજાના ગુણોને જ જોઉં છું, હું પોતે ક્યાં દોષરહિત છું કે કોઈના | પ્રસ્તુત છે. મેડલિન સ્લેડ ભારત આવ્યા અને | દોષ જોવા જાઉં.
* * * બાવીસ વર્ષ સુધી આપણા દેશમાં • સામા પક્ષને ન્યાય કરવાથી આપણને ન્યાય વહેલો મળે છે.
મોબાઈલ:૯ ૭૨ ૫૨ ૭૪૫ ૫૫રહ્યા. ગાંધીજીએ એમને મીરાબહેન • આચરણરહિત (અમલ વગરનો) વિચાર ગમે તેટલો મહાન હોય તો પણ
1 0 નામ આપ્યું. તે ખોટા મોતી સમાન છે.
shaswatgandhikatha@gmail.com