________________
૭૬
પ્રબુદ્ધ જીવન
ડરે તો જરાય ન ગમે.’ અને પછી બા બાપુજીની વાતોએ ચડયા. રમણભાઈની સમયમર્યાદા કયારની વીતી ગઈ હતી પણ તેઓ જરાય અકળાયા નહિ. ધીરજપૂર્વક અને રસપૂર્વક સાંભળતા રહ્યા. એકાદ સવાલ પૂછીને વાતને પોતાની મનગમતી દિશામાં વાળી શે. બીજે દિવ પણ એ જ પ્રમાણે સિફતથી અને કુનેહપૂર્વક જે જાવું હતું તે જાણી લીધું, બાને જરાય દુઃખ ન થાય તેવી રીતે !! હું અને કંચન છક્ક થઈ ગયાં. બાપુજીની જીવનકથા રમણભાઈએ સ-રસ લખી આપી. માનવસ્વભાવની તેમની સૂઝ સમય જોઈને અમે તેમને મનોમન સલામ કરી!
મેં પહેલા કહ્યું તેમ, બાપુજીના ક્રાવોને પુસ્તહમાં ાન ન આપવું એવો મારો મત હતી. રમાભાઈ અને કહે “ઓલીવરભાઈ, તમને નથી ગમતા તે હું જાણું છું.'' હું સાવધ થયો. ‘મને તેમાં કયાંય કાવ્ય
આદરણીય ડૉ. રમણભાઈ ભાઈ ઝવેરી
[]
પ્રબુદ્ધ ડૉ. ભાભાઈનો પર પરિચય 'પ્રબુદ્ધ જીવનમાં પ્રકાશિત એમના અગ્રલેખો દ્વારા થયો હતો. આગમ રૂપી અર્ણવમાંથી નાના નાના સૂબો રૂપી ખેતીઓ ચૂંટી ઘૂંટી એની સરળ ભાષામાં કરેલી છણાવટ અને એની જીવન વ્યવહારિક ઉપર્યાગિતા દર્શાવતી રીલીધી વિસરશીપ બની રહ્યાં છે. મહાત્માઓના જીવનચરિત્રો, સાંપ્રત પ્રવાહના લેખો, ‘પોકીમાન‘ જેવા અત્યાપુનિક વિષર્યો સાથે તત્ત્વાન અને દર્શનના ગહન વિષ પરના એમના અધોખો સંહ છે. મારા જેવા અપને પણ એક-બે લેખ લખવા પ્રેરણા આપી હતી અને પ્રકાશિત કર્યા હતાં.
૧૬ જાન્યુઆરી, ૨૦૦૬
નથી જણાતું'' મેં કહ્યું ‘‘પેલું સ્મિત એમના હોઠ પર રમતું થયું, કદાચ તમારી વાતને સાચી માની લઈએ તો પણ એમા ટી.જી. શાહ તો સ્પષ્ટ દેખાય છે.'' તેમની વાતમાં તથ્ય હતું. અમે ગુજરાતી ભાષાના શ્રેષ્ઠ કાર્યોનું સંકલન નહોતા કરતા -ી.જી. શાહની સ્મૃતિ જાળવવાનો પ્રયત્ન કરતા હતા.
આવા તો અનેક પ્રસંગો બન્યા.‘‘જીવન-દર્પણ’' એક સુંદર પુસ્તક બન્યું. જેણે જોયું તેને ગમ્યું, જેણે વાંચ્યુ તેમણે મ્હાણ્યું – કાવ્યો સહિત !
અંત સુધી તેઓ મારા મિત્ર રહ્યા, તેને હું મારું સદ્ભાગ્ધ માનું છું. જ્યારે સહારાની જરૂર પડે ત્યારે પડખે ઊભા જ હોય, પ્રેમ કરવાની અજબની શક્તિ હતી તૈયનામાં, જીવનના શેષ વર્ષોમાં તેમના સંસ્મરણો વાગોળવાનું ખૂબ ખૂબ ગમશે મને!
!
પૂજ્ય રમાકાકા હવે આપણી વચ્ચે રહ્યાં નથી. પરંતુ એમની કૃત્તિઓથી આપશી વચ્ચે વંત છે.
એઓથી એમને ફાળે આવેલું નિશિકાર્ય પૂરેપૂરી નિષ્ઠાપૂર્વક પ્રામાણિકપણે નિભાવી ગયાં. જીવન જીવી નહિ ગયાં બલ્કે જીવન જીતી ગયાં. પ્રાપ્ત મન વચન કાર્યોઅને યથાર્થ રીતે સાર્થક કરી ગયા, સાથે સાથે અગણિત વ્યક્તિઓને જીવન આદર્શ પૂર્વ પાડી જીવન જીવવાની કળા શીખવી ગયા.
મુંબઈ વિદ્યાપીઠના આચાર્ય તરીકે અનેક વિદ્યાર્થીઓના સંસ્કાર ઘડતર કરવા સાથે 'પ્રબુદ્ધ જીવન પાઠકોનું પણ ઘડતર સુંદર લેખનકાર્ય દ્વારા કરતા ગયા, તે એમનું સમાજને આગવું યોગદાન છે. પૂર્વ પુણ્યોદયે એઓશ્રીને સંસ્કાર ઘડતરનો નિર્દોષ નિષ્પાપ પુણ્યવસાય સાંપડ્યો હતો તે તેમના અહોભાગ્ય હતા અને પરા ધનભાગ્ય હતાં કે એમને મેળવવા ભાગ્યશાળી થયા.
માંની પારખુ પૂજ્ય રમણકાકા T સૂર્યવદન જવેરી
જૈન તત્ત્વદર્શનના લેખો દ્વારા શ્રષણ સંસ્થાને પણ ‘પ્રબુદ્ધ જીવન’ પ્રતિ આકર્ષી એના પાઠક બનાવવાનું શ્રેય એમના ફાળે જાય છે,
ઘણા બધાં ગ્રંથોનું દોહન કરીને જૈન તત્ત્વજ્ઞાનનું દુગ્ધપાન સ્વયં કરાવતા જ રહ્યાં પરંતુ સાથે સાથે જૈન સંઘની આગવી પ્રતિભાઓને ખોળી કાઢી એ પ્રતિભાશાળી વ્યક્તિઓને પટ્ટા 'પ્રબુદ્ધ જીવન'ના માધ્યમથી પ્રકાશમાં લાવવાનું પૂનિત કાર્ય એઓથી દ્વારા થયું છે. તે એટલે સુધી કે જૈનાચાર્પોને પણ ‘પ્રબુદ્ધ જીવન’ સામયિક માટે લેખો લખાવવા એઓશ્રી યશસ્વી રહ્યાં.
છેલ્લાં ૬/૭ વર્ષથી 'ડી મુંબઈ જૈન વર્ક સંઘ'ની વ્યાખ્યાનમાળામાં પ્રવચન આપવા માટે હંમેશાં ઉત્સાહિત કરતા. પ્રવચનના વિષય માટે પણ સલાહ અને માર્ગદર્શન આપતા. મારા જેવા અનેકોને વ્યાખ્યાન આપતા ક૨વા માટે એમનું યોગદાન અહિંનીય છે.
ત્યાગ, તપસ્યા. અને જ્ઞાન માટે એમને અત્યંત આદર હતો. મારા સ્વ. પિતાશ્રી પૂ. જેઠાભાઈ સાકરચંદ ઝવેરીએ ૧૯૯૩માં સંથારો કર્યો હતો ત્યારે એમને મળવા પૂ. તારાબેન સાથે ત્રણ માળા ચડીને આવ્યા હતા અને જ્ઞાનગોષ્ઠી કરી હતી.
દ્રવ્યાનુયોગના પહિતી પનાલાલ જે. ગાંધી કે જેઓશ્રી જૈન તત્ત્વદર્શનનું આગવું જ્ઞાન ધરાવતા હોવા છતાં જૈન સંઘમાં સાત હતાં, એઓશ્રીના જ્ઞાનની પરખ કરીને એમને પણ પ્રકાશમાં લાવવાનું શ્રેય એ પૂ. રમણકાકાના ફાળે જાય છે. એઓશ્રી હોત નહિ તો પંડિતશ્રી પનાભાઇનું તત્ત્વજ્ઞાન એમની સાથે જ અસ્ત પામ્યું હોત.
‘ત્રૈકાલિક આત્મવિજ્ઞાન', 'સ્વરૂપ મંત્ર' અને 'સ્વરૂપ એશ્વર્ય યાન ‘કેવળજ્ઞાન અનુપ્રેક્ષા’ જેવાં ગ્રંથો મેળવવા જૈન સંઘ ભાગ્યશાળી થયો તેનું શ્રેષ્ઠ પ્રબુદ્ધ જીવન સામયિક અને એના તંત્રીશ્રી રખાલાલ ચી. શાહને છે.
કંઈક જ્ઞાની મહાત્માઓના ગાઈડ-માર્ગદર્શક બન્યા તેથી જૈન દર્શનને લગતા જુદા જુદા વિષયો ઉપર દળદાર નિબંધગ્રંથી મેળવવા જૈન ધ ભાગ્યશાળી થયો અને તે વ્યક્તિવિશેષોને ડૉક્ટરેટની ઉપાધિ મળી એમાં એઓમીનો શિકાઇ છે.
જૈન યુવક સંઘ સંસ્થાના માધ્યમે એઓશ્રીએ જે પર્યુષણ વ્યાખ્યાનમાળાનું સુંદ૨ આયોજન કર્યુ અને પ્રબુદ્ધ જીવન સામાયિકને જન જન સુધી પહોંચાડવાનું પુનિત કાર્ય કર્યું છે તે અવિસ્મરણિય છે. એ કાર્ય હવે એઓશ્રી પછી ક૨ના૨ હાલ તો કોઈ નજરે ચડતું નથી. પરંતુ 'બહુરત્ના વસુંધરા'ના ન્યાયે એમનો સંતતિ યોગ એઓશ્રીની કંડારાયેલી કેડીએ ચાલુ રહેશે અને ચાલુ રહેવી જોઈશે. બાકી તો એ જ્ઞાની સુખી સંપન્ન છતાં નિરાભિમાની, નિખાલસ અને પીઠ થાબડીને પ્રોત્સાહિત ક૨ના૨ પ્રોત્સાહકની ખોટ તો અવશ્ય સાલશે જ !