________________
પ્રબુદ્ધ જીવન
૧૬ જાન્યુઆરી, ૨૦૦૬,
દૂભાય એવું તેમનું વર્તન હતું. મને તો માનવામાં જ નહોતું આવતું કે નહીં...કોઈ દબાણ નહીં...કોઈ હરખશોક નહીં. સૂચન આપી વાત આવું માખણ જેવું હૃદય જેનું છે, તેઓ એક કડક Military Officer પણ મૂકી દેતા. એનો આગ્રહ ક્યારેય ન કરતાં, સંસ્થા તરફથી થતાં રહી ચૂક્યા છે. He was a strict disciplinarian, not towards oth- નાટ્યપ્રયોગોની પટકથા અને સંવાદો પહેલાં સરની નજર તળે જતાં . ers but towards himself. ઘડિયાળના કાંટા કોઈ વખત time ચૂકે તેમના સૂચનો, માર્ગદર્શન અને પ્રોત્સાહનથી એ કાર્ય વધુ દીપી ઉઠતું. પણ ખરા, પણ તેઓ પોતાનો time ક્યારેય ન ચૂકતાં. પોતે હાથમાં વળી ભૂલ થઈ હોય તો એવી કુનેહ અને સ્નેહથી બતાવતાં કે આપણે લીધેલું કામ નિયત સમયે કરીને જ આપતા. ગમે તેવી કટોકટી આવી હતાશ તો ન થઈએ પરંતુ એ સમજી, સુધારી, બમણાં ઉત્સાહથી આગળ હોય કે ગમે તેટલાં તેઓ વ્યસ્ત હોય, મને નથી સાંભરતું કે ક્યારેય વધીએ. તેમણે પોતાનું કામ postpone કર્યું હોય કે તારાબેનને delegate કર્યું બીજો મોટો ગુણ જે મેં એમનામાં જોયો, તે હતો “ઉપગૃહન'નો. હોય. સિત્તેર વર્ષથી ઉપર એમની ઉમર પણ સત્યાવીસ વર્ષના યુવાનને તેમના મોંઢે મેં ક્યારેય કોઈની નિંદા નથી સાંભળી. એવું નહોતું કે શરમાવે એવો એમનો કામ કરવાનો જુસ્સો હતો. મને યાદ છે અમે
સાચા-ખોટાને તેઓ પારખી નહોતા શકતા. તેઓની વિચક્ષણ દૃષ્ટિમાં દિવાળી શિબિર અર્થે પાલિતાણાં હતાં. આખો દિવસ શિબિરના
બધું જ આવી જતું. છતાં ખોટાને ગૌણ કરી સારું પાસું મુખ્ય કરતાં; કાર્યક્રમોમાં જતો અને રાત્રે Thesis Checking નું કામ ચાલતું. તેમને
અને મને પણ એ જ શિખામણ આપતાં. આંખની તકલીફ હોવાના કારણે હું તેમને વાંચી સંભળાવતી અને તેઓ
તેઓ ભલે જ્ઞાનના આરાધક તરીકે સમાજમાં પ્રતિષ્ઠિત હતાં, પણ તેમાં જરૂરી સુધારાવધારા કરાવતાં. વાંચતા વાંચતા મને ઝોકાં આવી
મને જો પૂછો તો હું કહીશ કે તેઓ ભક્તિના ચાહક હતાં. ગમે તેટલાં જતાં પણ સર...એકદમ જાગૃત 'વાત્સલ્યથી કહેતા; “જા, તારાબેનની
આ કામ હોય પણ પૂજાનો નિયમ યથાવત્. જિનેશ્વર ભગવાનના સ્તવનો બાજુમાં સૂઈજા, થાકી ગઈ છો. હું આ બીજી મેઘલથી (એટલે કે Mag-.
એમને ખૂબ ગમતાં અને મારી પોસ ગવડાવતાં. મને કહેતાં, યશોવિજયજી nifying Glass થી મારું કામ આગળ ચલાવીશ. ફકર નહીં કર.''
અને આનંદઘનજીના પદો ગાવાનો ખરો લહાવો લેવો હોય તો એને આમ હું થાકતી, પણ તેઓ ન થાકતાં, ન કંટાળતા. જાણે પોતાની
મુખપાઠ કરી પછી ગાવા. અમે સાથે સ્તવન ગાઇએ અને ભાવવિભોર Thesis નું કામ કરતા હોય એવી ચીવટાઈ અને ઉત્સાહ હું એમનામાં !
થઈ તેઓ મને એ પદોમાં છુપાયેલો મર્મ સમજાવતાં, પાલિતાણામાં જોતી, અને મને એમની નિઃસ્વાર્થતા પ્રત્યે અહોભાવ જાગતો. પરમ
એમની સાથે કરેલી ભક્તિ અને ચૈત્યવંદનની સ્મૃતિ કદી ન ભૂંસાય પૂજ્ય ગુરુદેવશ્રીને ‘શ્રી આત્મસિદ્ધિ શાસ્ત્ર' ઉપ૨Ph.D. કરવામાં, એક માર્ગદર્શકની જવાબદારી સ્વીકારી, શાનદાનના કાર્યમાં તેઓએ કળશ
એવી છે.
૧ મૂકવા સમાન કાર્ય કર્યું છે. કારણકે આજે એ Thesis ગ્રંથનું સ્વરૂપ મથથના સપ્તરશા જવા આ સ્મરણયાત્રા તો ઘણા પામી કોઈ એક બે વ્યક્તિ સુધી સીમિત ન રહેતાં હજારો મુમુક્ષુઓને એમ પણ
રો મમક્ષ ઓન એમ છે પણ મર્યાદાથી બંધાયેલી છું, તેથી કલમ અહીં અટકાવતાં એટલું જ્ઞાનપ્રકાશ આપનારું અમૂલ્ય સાધન બની રહેલ છે.
જ કહીશ કે સંસારમાં કેટલીક વ્યક્તિઓ એવી છાપ અંકિત કરી જતી સરના વ્યક્તિત્વનું એક બીજું સુંદર પાડ્યું હતું તેમની નિરહંકારિતા, હોય છે, જેને કાળ પણ નામશેષ કરી શકતો નથી. વાત્સલ્યમૂર્તિ જેના દર્શન થતાં તેમની અનાગ્રહવૃત્તિમાં તેઓ સલાહ આપતા, પણ રમણભાઈ સર’ એ માંહ્યલા એક છે. પછી એ સલાહ અમલમાં મૂકાઈ છે કે નહીં એ બાબત કોઈ પિંજણ
મુમુક્ષુ, શ્રીમદ્ રાજચંદ્ર આશ્રમ-ધરમપુર
ડૉ. રમણલાલ ચી. શાહને એક સ્નેહસભર સ્મરણાંજલિ
બિપિનચંદ્ર હીરાલાલ કાપડિયા જૈન યુવકસંઘની આગ્રહભરી વિનંતિને માન આપીનાદુરસ્ત તબિયત વિરલ વ્યક્તિ છે. તેઓને જ્યારે જ્યારે હું ફોન (જવલ્લે જ) કરતો ત્યારે હોવા છતાં સ્મરણાંજલિ બે વાક્યોમાં રજૂ કરું છું. મારી અને તેમનો કહેતા કે “મારા મિત્ર સાથે અમે બંને તમારે ત્યાં આવવા માગીએ છીએ સંબંધ જી. એલ. જૈન હોસ્ટેલ એલફિન્સ્ટન રોડ પર. મારો પીએચ.ડી.નો જે અનુકૂળતાએ જણાવીશ બે ત્રણ વાર આ વાતને તેઓ ચરિતાર્થ ન અભ્યાસ તથા તેમનો પ્રથમ વર્ષ માટેનો અભ્યાસ વખતે અમે બંને કરી શક્યા અને ૧૪ રાજલોકમાં લાંબી કે ટૂંકી સફર કરવા ઉપડી ગયા. આજુબાજુની રૂમમાં રહેતા હતા. અમે કેટલાંક વિદ્યાર્થીઓ અગાસી તેમનું સાદગી, સૌહાર્દપૂરી, નેહ ટપકતું ધાર્મિક, સામાજિક, કૌટુંબિક પર ચઢી રાતના અર્ધી-અર્ધા કલાક તારા જોતા. હું સહુને તારા બતાવતો. આમ
જીવન, ધર્માનુરાગ, દેવદર્શન, તીર્થયાત્રા, ગુરુભગવંતો શાસનાધિપતિ, . પ્રબુદ્ધ જીવનમાં એકાદેક અંકમાં મારા પિતાશ્રી વિષે કંઈક લખાણમાં
મહારાજ સાથેનો કેવો અદ્વિતીય પરિચય હશે કે થોડાંક જ વખત પૂર્વે ,
તેમને બે પ્રભુ પ્રતિમાઓ તેમની પાસેથી મળી ! મારો પણ તેમણે ઉલ્લેખ કર્યો. ત્યારથી મેં તેમાં લેખો લખવાનું શરૂ
તેમણે જે ૧૫૦ ગ્રંથો લખ્યા છે તેમાં પ્રત્યેક પૃષ્ઠ પર પરમોચ્ચ કર્યું. લગભગ ૧૨-૧૮ વર્ષ છૂટક છૂટક લેખો લખતો રહ્યો. તેનું એક
કક્ષાનું જ્ઞાન જ વહેવડાવ્યું છે. તેમની શૈલી વિદ્વદભોગ્ય હોવા છતાં પુસ્તક પ્રગટ કર્યું. રમણભાઈએ ત્યાર પછી બીજા પુસ્તક માટે સૂચન
પણ આડંબર વિહીન સરળ, લોકભોગ્ય રહી છે. કર્યું. મેં કહ્યું કે મારા અને તમારા બંનેના લેખો છપાય તો હું તેયાર છું. મારી પાસે વધુ લખવાની શક્તિ નથી તેથી સમાપનમાં એટલું જરૂર તેમણે શરત કબૂલ કરી. તેમની સૂચના પ્રમાણે તે માટે મેં એક લાખ પરમાત્મા પાસે પ્રાર્થના રૂપે જણાવું કે તેમના પુણ્યાનુબંધી પુણ્યના એકાવન હજારનો ચેક આપ્યો. તેના પરિપાક રૂપે અમારા બંનેના લેખનું પરિપાક રૂપે તેઓ જ્યાંથી મોક્ષ સિધાવી શકાય તેવા મહા વિદેહાદિ પુસ્તક પણ પ્રગટ થઈ શક્યું છે. પ્રબુદ્ધ જીવનમાં મારા ૪૪ લેખો ક્ષેત્રમાં જન્મી ગણતરીના જન્મોમાં ભવાટવિનો ફેરો બંધ કરી અજ્ઞાતરૂપે પ્રગટ થઈ ચૂક્યાં છે. '
. • આપણને પણ તેમાં સામેલ થવાનું સૌભાગ્ય પ્રાપ્ત કરાવે. વધુ લખવાને તે માટે રમણભાઈના નિર્મળ સહકાર માટે આભાર. સંસ્થાની સ્થિતિ શબ્દો નથી. જેટલું લખાય તેટલું તેમના માટે ઓછું છે. તેઓ એક માટે સૂચના કરી તે અર્થે સંસ્થાને એક લાખ રૂપિયા આપ્યા... સમર્થ વિવેચક, સાહિત્યરસિક તત્ત્વજ્ઞાન ધરાવનારા કુશળ પંડિત હતા.
રમણભાઈ જૈન સાહિત્ય, તત્ત્વજ્ઞાન, કમદિ સિદ્ધાન્તોનું સચોટ તેમના આત્માને કર્મોના પરિપાક રૂપે અકલ્પ એવી ઉચ્ચત્તમ ગતિ પ્રમાણ પુરસ્કાર વિવેચને સાદા શબ્દોમાં લોકભોગ્ય શૈલીમાં રજૂ કરી મળે જેથી ફરી સંસાર સાગરમાં ફરી ફરી ભટકવાનું કાયમ માટેનું પૂરું શકવાની અદ્વિતીય કુનેહ તથા ચપળતા ધરાવનારી અદ્વિતીય એકાકી થઈ ગયું હોય.