________________
- તા૧૬ નવેમ્બર, ૨૦૦૬
. . છે.
પ્રબુદ્ધ જીવન
G
આત્મસિદ્ધિ શાસ્ત્રા
(આજથી ૧૧૦ વર્ષ પહેલાં વિક્રમ સંવત ૧૯૫૨ના આસો વદ એકમની અપૂર્વ એવી શુભ પળોમાં માત્ર દોઢ બે કલાકની અવધિમાં જ પરમવંદનીય પ.પૂ. શ્રીમદ્ રાજચંદ્રના સ્વાત્માનુભવ અને શાસ્ત્રોના ચયન થકી સર્વ ધર્મ માન્ય અને સર્વોપકારક તેમ જ સમગ્ર જીવોના ઉદ્ધાર અર્થે પ. પૂ. પંડિત સુખલાલજીએ જેને ‘આત્મોપનિષદ્' કહ્યું છે એવું અને ચૌદ પૂર્વોના સાર જેવું, જેના શ્રવણ માત્રથી પૂણ્યબંધ પ્રાપ્ત થાય, એવું ૧૪૨ ગાથાનું આ “આત્મસિદ્ધિ શાસ્ત્રનું ગંગા સમ પાવન ઝરણું એ મહામાનવના આત્મામાંથી પ્રગટ્યું.
જેમાં શબ્દાંડબર કે વાન્ગવિલાસ નથી પણ સરળ સૂત્રાત્ય શૈલીથી જે ઓપે છે, જિજ્ઞાસુને સત્ય અને સમાધાન પાસે લઈ જતું એવું આ ‘આત્મસિદ્ધિ શાસ્ત્ર' ગુજરાતી ભાષાનો હિમાલય છે, અમર કૃતિ છે. ગીર્વાણ ગિરા ગુજરાતી ભાષા આ ૧૪૨ ગાથાના દીર્ઘ કાવ્યથી પરમ ધન્ય બની છે.
આ અપૂર્વ કૃતિ વિશે સાધક ડૉ. રાકેશભાઈ ઝવેરી તેમ જ અન્ય સાધક મહામાનવોએ ઊંડું અને સૂક્ષ્મ ચિંતન કર્યું છે. એટલે એ વિશે અહીં લખવાનો અભિગમ્ નથી કે નથી અધિકાર.
ગુજરાતી ભાષાની આ અમર કૃતિને અન્ય છ ભાષામાં, સંસ્કૃત, હિન્દી, મરાઠી, બંગાળી, કન્નડ અને અંગ્રેજીમાં અધિકારી વિદ્ધવર્જન પાસે અવતરણ કરાવવી અને ઊંડા અધ્યયન સાથે એનું પુસ્તક રૂપે પ્રગટ કરવું એ એક ભગીરથ કાર્ય છે. આવો અનુપમ પુરુષાર્થ વિદ્વાન સાધક પ્રા. પ્રતાપભાઈ ટોલિયા અને એમના ધર્મપત્ની સુમિત્રાબેન ટોલિયાએ કર્યો અને પરિણામે સન ૨૦૦૧ માં વર્ધમાન ભારતી ઈન્ટર નેશનલ ફાઉન્ડેશન-બેંગલોર દ્વારા પ્રકાશિત ૨૦૦ પાનાંનો ધ્યાનાર્ષક “સપ્તભાષી આત્મસિદ્ધિ' ગ્રંથ જૈન સમાજને પ્રાપ્ત થયો. ગુજરાતી ભાષા અને જૈનશાસનની આ દંપતીની આ અજોડ સેવા છે! અભિનંદન!
વર્તમાન સમયમાં આપણા સંતાનોની શિક્ષણ ભાષા બહુધા અંગ્રેજી છે. ગુજરાતી ભાષા ભુંસાશે તો નહિ જ, પણ ભૂલાતી તો જાય છે. આ વાસ્તવિકતા છે! એટલે આ પેઢીમાં જૈન ધર્મના સંસ્કારો અને ચિંતનને જીવંત અને ધબકતા રાખવા હશે તો આપણા સાહિત્યને વહેલી તકે અંગ્રેજી ભાષામાં ઢાળવું પડશે જ.
આ વિચારને કેન્દ્રમાં રાખી ‘આત્મસિદ્ધિ શાસ્ત્રની અનુક્રમે કેટલીક ગાથાઓ દર મહિને એ “સપ્તભાષી આત્મસિદ્ધિ'માંથી સંપાદકોના ઋણ સ્વીકાર સાથે ‘પ્રબુદ્ધ જીવન”ના જિજ્ઞાસુ વાચકો સમક્ષ પ્રસ્તુત કરવાનો અભિગમ સેવ્યો છે.
આપ ગુજરાતી ભાષામાં આ ગાથા વાંચો, ચિંતન કરો અને નવી પેઢીને અંગ્રેજીમાં સમજાવો એ સભ્યર્થના.
અહીં મૂળ ગુજરાતી ગાથા સાથે સંસ્કૃત, હિન્દી અને અંગ્રેજી અનુવાદો આપ્યાં છે, જેનું સમશ્લોકી ભાષાંતરપૂ. વિદ્વાન સાધક મહાનુભાવો અનુક્રમે પંડિત બેચરદાસ દોશી, યો. યુ. શ્રી સહજાનંદધનજી અને બ્ર. ગોવર્ધનદાસજીએ કર્યું છે. એ સર્વેને નમન... ધ.).
જે સ્વરૂપ સમજયા વિના, પામ્યો, દુઃખ અનંત, વર્તમાન આ કાળમાં, મોક્ષમાર્ગ બહુ લોપ,
સમજાવ્યું તે પદ નમું-શ્રી સદ્ગુરૂ ભગવંત. ૧ વિચારવા આત્માર્થીને, ભાખ્યો અન્ન અગોય. ૨. संस्कृत यत्स्वरुपमविज्ञाय प्राप्तं दुःखमनन्तकम्। संस्कृत वर्तमाने कलौ प्रायो मोक्षमार्गस्य लुप्तता।
तत्पदं ज्ञापितं येन तस्मै सद्गुरवे नमः ।। 1।। सोऽत्रातोभाष्यतेस्पष्टमात्मार्थीनांविचारणे।।2।। हिन्दी मंगल:
હિન્દી
પતિ : जो स्वरुप समझे बिना, पायोदःख अनंत ।
इस काले इस क्षेत्र में, लुप्तप्राय शिव-राह । समझायोतत्पद नमू, श्रीसद्गुरु भगवंत ।।1।। समझ हेतु आत्मार्थी को, कहूँ अगोप्य 31 As real self I never knew,
પ્રવીટ્ટ 12 Tો : So suffered I eternal pain;
tacit in this degrading Age, who knowsI bow to Him my master true,
Salvation-way, mostly unknown; Who preached and broke eternal
For seekers true, this Gospel shows, chain. 1
Unhidden as their fingers own. 2