________________
#vyu...
Uyiunul VIITON yapoi IVI HITUIG INUITI UVUI/
: (૧) •..પુનમ :
૦ વર્ષ: (૫૦) + ૧૭ ૦ ૦ અંક: ૨ ૦
૦ તા. ૧૬ ફેબ્રુઆરી, ૨૦૦૬ ૦ ૦ ૦ ૦ શ્રી મુંબઈ જેન યુવક સંઘનું માસિક મુખપત્ર ૦.
-- • •
પ્રભુ& QUO6i
•
પ્રબુદ્ધ જીવન પાક્ષિક ૧૯૩૯થી ૧૯૮૯ : ૫૦ વર્ષ વાર્ષિક લવાજમ રૂા. ૧૨૫-૦૦ છુટક નકલ રૂા. ૧૦-૦૦
તંત્રી: ધનવંત તિ. શાહ
પ્રબુદ્ધ જીવન : એક જ્ઞાન યાત્રા... શ્રી મુંબઈ જેન યુવક સંઘની સ્થાપના ત્રીજી ફેબ્રુઆરી ૧૯૨૮ માં જ પડશે. નહિ તો સમાજની સાથે વ્યક્તિ પણ સંડોવાશે ને બેઉ અધોગતિ મુંબઇના ધનજી સ્ટ્રીટના એક નાનાં ઓરડામાં થઈ. એટલે આ ફેબ્રુઆરી પામશે.” ૨૦૦૬ માં સંઘે ૭૭ વર્ષ પૂરા કર્યા અને ૭૮ માં વર્ષમાં પ્રવેશ કર્યો. અને એ જ અંકમાં મોતીચંદ ગિરધરલાલ કાપડિયા લખે છેઃ એ સ્થાપક ઉત્સાહી જૈન યુવકોને જૈન સમાજને નવો વળાંકે લઈ જવાની “જેનામાં પ્રશાન્તવાહિતા સાથે પ્રેરણા હોય, જેનામાં વર્તમાન સાથે તમન્ના હતી. અયોગ્ય દીક્ષા અને બાળદીક્ષાની યોગ્યતાની ચર્ચા કરવી ભૂતની એકવાક્યતાં કરવાની આવડત હોય, જેનું ધ્યેય આત્મલક્ષી હોવા હતી, જૈન સમાજમાં નવો પવન વહેતો કરવો હતો. જૈન ધર્મના અલગ સાથે સમાજને કેન્દ્ર સ્થાને રાખતું હોય, જે દ્રવ્ય, ક્ષેત્ર, કાળ ભાવને અલગ ફિરકાને એકત્રિત કરવાં હતાં. પણ આ વિચારો બધાં સુધી કઈ અનુલક્ષીને માર્ગ સૂચન કરવામાં પ્રવિણ્ય દાખવતો હોય, જેનામાં રીતે પહોંચે ? કવિ નર્મદે વરસો પહેલાં દાંડિયો' પત્રિકા શરૂ કરી માનવ પ્રગતિની સાચી તમન્ના ધમધમતી રહી હોય તે જ ખરો પ્રબુદ્ધ પોતાનું ધાર્યું કામ પાર પાડ્યું હતું. એમ આ સંઘના સૂત્રધારોને પણ જેન' કહેવાય અને તેવો-તેવો પ્રબુદ્ધ જૈન સમાજને સાચી દોરવણી પોતાના વિચારોને વહેતા કરવા આવી પત્રિકા શરૂ કરવાનો વિચાર આપવાને સર્વ પ્રકારે યોગ્ય ગણાય.” આવ્યો અને છ મહિના પછી જ તા. ૩૧-૮-૧૯૨૯ના શ્રી મુંબઈ અને કાકા કાલેલકરે પ્રબુદ્ધ જેન'ના ઉપરના અંક પહેલાં તા. ૧જૈન યુવક સંઘના મુખપત્ર, “શ્રી મુંબઈ જૈન યુવક સંઘ પત્રિકા'ના ૫-૩૯ના જે સંદેશો આપ્યો હતો, એ તો સર્વકાલિન છે: નામથી શ્રી ગણેશ મંડાયા. પ્રારંભમાં એ સાપ્તાહિક, પાનાં છ, કિંમત જૈન દર્શન' પણ એવું જ એક જીવનવ્યાપી સાર્વભૌમ દર્શન છે. અડધો આનો, અને વ્યવસ્થાપક શ્રી જમનાદાસ અમરચંદ ગાંધી. પછી સ્વાદુવાદની ભૂમિકા ઉપર અહિંસા અને તપના સાધન વડે આખી તો “પ્રબુદ્ધ જેન’(૧૯૧૦-૧૯૩૨) ના નામાભિધાનથી તેની યાત્રા દુનિયાનું સ્વરૂપ ફેરવવાની શક્તિ અને અભિલાષા જૈન દર્શનમાં છે આગળ વધી. સ્વાતંત્ર્ય ચળવળ વખતે ‘અમર અરવિંદ' નામે પ્રગટ અથવા હોવા જોઈએ. વિનાશની અણી ઉપર આવી પહોંચેલા આ જગતને થયેલ વાર્તા સામે બ્રિટીશ સલ્તનતની લાલ આંખ અને સરકારે રૂા. જો છેલ્લી ઘડીએ બચી જવું હોય તો એણે સ્વાદ્વાદરૂપી બૌદ્ધિક અહિંસા ૬,૦૦૦/- ના જામીન માગ્યાં, પણ પ્રબુદ્ધ જૈન' નમે? “લ્યો, આ સ્વીકારવી જ જોઈએ. અહિંસારૂપી નૈતિક સાધના આચરવી જ જોઈએ બંધ કર્યું !' અને એ જ પત્ર ‘તરૂણ જેન’ના નામે તા. ૧-૧-૧૯૩૪ અને તરૂપી સંકલ્પ સામર્થ્ય કેળવી સાધનાની પૂર્વ તૈયારી કરવી જ ના શરૂ થયું. બધું શાંત થતું ગયું અને પ્રબુદ્ધ જૈન'ની યાત્રા આગળ જોઈએ. - વધી તા. ૧-૫-૧૯૩૯ થી, અને આ ‘પ્રબુદ્ધ જૈન' વૈચારિક સામગ્રીથી આ સંદેશો શાસ્ત્રી પંડિતો દુનિયાને ન આપી શકે તે ‘પ્રબુદ્ધ જેન' માતબર થતું ગયું.
જેવા સામયિક આપી શકે.” તા. ૧૫-૫-૧૯૩૯ના પ્રબુદ્ધ જૈન'ના અંકમાં મગનભાઈ કાકા કાલેલકર, પંડિત સુખલાલજી, કિશોરલાલ મશરૂવાળા, દે સાઇનો જે સંદેશો મળ્યો હતો, એ આજના સંદર્ભે પણ કેટલો ઉચિત ઝવેરચંદ મેઘાણી, ડૉ. વૃજલાલ મેઘાણી, કેટકેટલાં દિગૂજનોને યાદ છે ! એઓ લખે છેઃ
કરીએ ? એ યુગના સર્વે મેધાવી પ્રાજ્ઞજનોના વિચારોના પ્રવાહો આ આજના જમાનામાં જેન કોમ પાસે એક ખાસ જવાબદારી છે. સામયિકમાં વહેતાં થયાં. “પ્રબુદ્ધ જૈન'ની વિશાળતા એટલી વધી કે જગતમાં અહિંસાનો સંદેશો આપનાર મહાવીર સ્વામીના તેઓ અનુયાયી “જૈન” શબ્દને વધુ ભવ્ય બનાવવો જોઈએ એવાં સર્વ મહાનુભાવોના છે. તે સંદેશો આપવાનું અને જગતને તેનો જ્વલંત પાઠ આપવાનું સૂચનથી ‘પ્રબુદ્ધ જૈન' “પ્રબુદ્ધ જીવન' બન્યું અને જૈન જૈનેતર સર્વ તેમને શિરે છે એમ વિશેષ કહી શકાય...
મહાનુભાવોએ આ નામને આવકાર્યું, અને વધાવ્યું. ગાંધીજીનું ‘આજનું જગત અહિંસાનો સંદેશો જરા જુદી રીતે માગે છે. આજનો ‘નવજીવન’ અને ‘હરિજન બંધુ’ ‘પ્રબુદ્ધ જીવન’નાં આદર્શ બન્યાં. પ્રત્યેક સમાજ રક્ષક થવાને બદલે ભક્ષક જ વધારે બનતો જાય છે. એક વ્યક્તિ સપ્તાહે, પછી પખવાડિયે અને પછી પ્રત્યેક માસે “પ્રબુદ્ધ જીવનના મંદિર દર્શન, પૂજા, પાઠ વિગેરે કરે છે. છતાં તેનો વ્યવહાર જુઓ તો, વાચકને એની રાહ જોવાની ટેવ પડી ગઈ. જાણે અજાણ્યે પણ, સમાજમાં તે ભક્ષક પોષક હોઈ શકે છે, હોય છે. તા. ૧૫-૫-૪૧ના આ પત્રના પરમ સ્નેહી આજ પૂ. કાકા સાહેબે આ જમાનામાં અહિંસા પૂજકોએ આ સામાજિક હિંસાનું નિવારણ શોધવું પ્રબુદ્ધ જૈન'ને વિશાળ બનાવવાનું સૂચન કરતો પત્ર પરમાનંદભાઇને લખ્યો.