Page Text
________________
'
તા. ૧૬-૧-૯૨
પ્રબુદ્ધ જીવન
નમો લોએ સવ્વ સાહૂણં
Dપૂ. મુનિશ્રી કીર્તિયશવિજયજી
આ સંપત્તિ-ધન-યૌવન આદિ ક્યારે નાશ પામશે એ ખબર નથી. આ મનુષ્ય જીવનનો ક્યારે અંત આવશે એની પણ ખબર નથી. એ નાશ પામે તે પહેલાં એ જીવનનું સાચું ફળ મેળવવાનું છે. માનવજીવનનું સાચું ફળ મોક્ષ છે. પણ સાધુપણા વિના મોક્ષ શક્ય છે ખરો ?
માનવજીવનનું ફળ સાધુપણુ અને સાધુપણાનું ફળ મોક્ષ છે. અંતકાળ પૂર્વે સાધુપણાનો ભાવ ન થાય, સાધુને જોઈ સાધુ થવાના વિચાર ન આવે તો તે જીવનનો અર્થ શો ? અત્યાર સુધીમાં આપણે કેટલીય વ્યક્તિઓને સ્મશાનમાં મૂકી આવ્યા, બાળી આવ્યા. એક દિવસ મને પણ આ રીતે હાથ પગ બાંધીને લઈ જશે અને મારે જવું પડશે એવો વિચાર આપણને કદી આવ્યો છે ખરો ? મારા શરીર પર મણમણ ભારના લાકડા મૂકશે. જેને મેં જન્મ આપ્યો, સાચવ્યો, મોટો કર્યો તે મારો પોતાનો જ દીકરો મારા શરીરને અગ્નિ ચાંપશે. સંસારનો આ તે કેવો નિયમ છે કે સગો દીકરો પોતાના બાપને બાળે છે ? તમને આવો કદીય વિચાર આવે છે ખરો ? તમે કોઈને મરતાં જુઓ તો 'હું કંઈ રીતે ન મરું' તેનો વિચાર કરો છો. કોઈની સંપત્તિ ચાલી જતી જુઓ તો `મારી સંપત્તિ કઈ રીતે સચવાઈ રહે' તેનો જ વિચાર કર્યા કરો છો. મનુષ્ય તાનું જીવન પૂરું થાય એ પૂર્વે જ એનું ફળ મેળવી લેવાનો નિર્ધાર કરી લેવો જોઈએ. આ મનુષ્ય જન્મ માટે શાસ્ત્રકારોએ ત્યાં સુધી કહ્યું છે કે સકામ નિર્જરા જેનો સાર છે એવું વ્રત રૂપી ફળ પામવા માટે આ મનુષ્ય જન્મ મળ્યો છે. જેમ પોતાના માનવ જીવનને સફળ કરવાનો નિર્ણય કરવો જરૂરી છે તેમ પોતાના પરિવાર માટે પણ આ જ નિર્ણય કરવો જરૂરી છે.
જીવનમાં ચોકસાઈ બી રાખવી જરૂરી છે. દીક્ષા આપતાં પહેલાં બરાબર ચોકસાઈ ન રાખે તો ગુરુઓ પણ ગુનેગાર ગણાય. પણ શું કર્મનો ઉદય નડે જ નહિ ? ખુદ ભગવાન મહાવીરસ્વામીના હાથે દીક્ષિત થયેલા મુનિ નંદીષેણ પણ પડયા હતા કે નહિ ? મહાજ્ઞાની યુગપ્રધાન આચાર્ય પણ સાથે રહેલા વિનયરત્નને ઓળખી શકયા ન હતા. વિનયરત્ને વેરલેવા દીક્ષા લીધી. બાર બાર વર્ષ પાળી. ઓધામાં છરી રાખી. રોજ પડિલેહણ કર્યું. કોઈને ખબર ન પડવા દીધી. એવો વિનય કર્યો કે વિનયરત્ન નામ રાખ્યું. પરંતુ મનમાં તો રાજાને મારવા માટેનો જ ભાવ હતો. સિંહ ગુફામાં રહેલા મુનિને જોતાં સિંહ કેવો શાંત થઈ ગયો ! કેવી યોગસિદ્ધિ ! આવા સમર્થ સાધક પણ કોશાને જોતાં મોહમાં ફસાઈ પડયા. ભગવાન નેમિનાથના ભાઈ રથનેમિ અને આર્દ્રકુમાર *ણ સ્ત્રી મોહમાં લુબ્ધ બન્યાનાં ઉદાહરણો છે.
બધા સાધુઓ પહેલેથી કાંઈ સિદ્ધ હોતા નથી, સાધક હોય છે. સાધક જેમ ચઢે તેમ પડે પણ છે ! એક વાત ચોક્કસ છે કે જેઓ દીક્ષા લઈને પડવા આવે, આવીનેય પડવાના જ ધંધા કરે, ગમે તેમ વર્તે, મર્યાદાહીન બને એનો બચાવ થઈ શકે નહિ. પણ જેઓ કર્મોદયથી જ પડે તેની વાત જુદી છે. સુબાહુકુમાર જયારે પોતાની માતા પાસે સંયમ ધર્મ લેવા માટે રજા માગવા
ગયા ત્યારે એમની માતાએ ચારિત્રધર્મનાં બધાંય ોનું વર્ણન કર્યું. આ સાંભળી સુબાહુકુમારે કહ્યું કે હું બધાં જ ક્દો સહન કરીશ. ત્યારે માતાએ એને પહેલાના દ્રષ્ટાંતો આપ્યા. ત્યારે સુબાહુકુમારે પોતાની માતાને કહ્યું કે હે મા, તારી બધી વાત સાચી પણ શું તને માત્ર પડેલા સાધુઓ જ દેખાય છે? ચઢેલા એક પણ દેખાતા નથી ? તું મારે માટે આવી કલ્પના કેમ કરે છે?
આજે સાધુ પડે છે કેમ ? મારે કહેવું છે કે એમાં દોષ માત્ર એક્લા સાધુનો નથી. ગૃહસ્થોનો પણ સાથે એટલો જ દોષ છે. વાત કડવી લાગશે પરંતુ સત્ય હંમેશાં કડવું હોય છે. ઘણીખરી વાર તો સંસારી લોકોએ જ સાધુઓને પાડયા છે. સંસારની વાત માટે, સ્વાર્થની વાત માટે તેઓ સાધુ પાસે જાય છે. અને સાધુપણાની મર્યાદા બહારના કામ તેઓના સ્વાર્થ માટે સાધુ પાસે કરાવે છે. પછી સાધુ ન પડે તો થાય શું ? સાધુઓ પડે છે તેમાં સંસારીઓ ઓછા જવાબદાર નથી જેમને પોતાના ગુરુએ ગુચ્છ બહાર કે સમુદાય બહાર કર્યા હોય તેવા સાધુઓને વાજા વગાડીને પાછા લઈ આવનારા સંસારીઓ જ છે. તેમને પૂછીએ તો તેઓ કહે કે ગમે તેમ હોય પણ વેશ તો વીતરાગનો છે ને ?' આવી રીતે પતિત સાધુઓનો બચાવ કરે છે. તેઓની શિથિલતાની
વાત કોઈ કરે તો કહેશે કે વેશ તો પંચમહાવ્રતધારીનો છે ને ?' આમ પોતાના સ્વાર્થ માટે અયોગ્ય સાધુઓને પોષનારાઓ પાછા બહાર જઈને તે જ સાધુઓની નિંદા કરે છે. કેટલાક સ્વાર્થી ભક્તો આમ જાહેરમાં પ્રશંસા અને ખાનગીમાં નિંદા એમ બેય બાજુ બોલીને દંભી નાટક કરતા હોય છે.
દ્રવ્ય કે ભાવથી એમ એકેયથી આવા પતિત સાધુઓને વંદન ન થાય. ધર્મશાસ્ત્રોમાં સ્પષ્ટ લખ્યું છે કે એક હજાર વર્ષ સૂળી પર વિંધાવું સારું, પણ આવા કુલિંગીઓનો પડછાયો પણ લેવો નહિ. કાળા ફણીધરના મોઢામાં હાથ નાખવો સારો, પણ આવા કુગુરુનો પડછાયો પણ લેવો નહિ. જેમ વેશ્યાવાડામાંથી પસાર થયેલા સદાચારી ગૃહસ્થને પણ લોકો શંકાની નજરે જુએ છે. તેમ આવા ભ્રષ્ટ સાધુઓનો પડછાયો લેવાથી ધર્મીઓ પણ લંકિત બને છે.
જો સાધુઓને પડતા અટકાવવા હોય તો ધર્મસ્થાનમાં આવતા દરેકે નિર્ણય કરવો જોઈએ કે સંસારના કોઈ પણ કામ માટે સાધુ પાસે ન જ જવું. ઘર-બાર, કુટુંબ-પરિવાર, રોગ-શોક, આપત્તિ વગેરેના ગમે તેવા પ્રસંગો આવે તો પણ તે માટે મંત્ર-તંત્ર, દોરા- ધાગા, માદળીયાં, રક્ષાપોટલી, શંખ લેવા તેમજ સંસારના પ્રસંગોના મુહૂર્ત જોવા-જોવડાવવા, દીકરા-દીકરીનું ઠેકાણું પડે એ માટે ભલામણ કરવી ઈત્યાદિ સાંસારિક કાર્યો માટે કદાપિ સાધુ પાસે ન જવું.
આજે સાધુ જે માંગે છે તે કેટલાક ગૃહસ્થો ભક્તિભાવથી લાવી આપે છે. પરંતુ ભ્રષ્ટ થયેલા સાધુ પાસેથી કેવી કેવી સાધુના આચારને અયોગ્ય વસ્તુઓ નીકળે છે તે જાણો છે ?
એ બધી વસ્તુઓ ક્યાંથી આવી ? શું સાધુઓ બજારે ગયા હતા ? દુકાનોમાં ચઢયા હતા ? અજ્ઞાની ભોળા ગૃહસ્થ ભક્તોએ લાવી આપી ત્યારે ને ? પછી તો આ બધુ નીકળવાનું જ ને ! બહેનો પણ અનેક પ્રકારની અપેક્ષા લઈને તેમની પાસે જાય. પુરુષો કરતાં બહેનોમાં ચમત્કારની શ્રદ્ધા વધારે તેથી તેમનો પણ ગેરઉપયોગ કરવાવાળા સાધુઓ મળી જાય.
આમાં કોઈ વ્યક્તિનો સવાલ નથી. સવાલ જૈન શાસનનો છે. જીવ તો . i કર્માધીન છે. આજે ચઢયો, કાલે પડયો અને ફરી પાછો કદાચ ચઢશે, પણ ડાઘ તો શાસનને જ લાગશે. તેથી ઘણા અધર્મને પામે અને માર્ગ નષ્ટ થઈ જાય. જો માર્ગ નષ્ટ થઈ જાય તો માર્ગને આધારે રહેલા ઘણાનો ધાન થઈ જાય. પરમાત્મના શાસનની ભવ્ય કીર્તિને આવા કિસ્સાથી કેટલું નુકસાન થાય છે તેનો આપણને ખ્યાલ આવવો જોઈએ.
આ બધુ સાંભળી દરેકે નિર્ણય એ કરવો જોઈએ કે સાધુ પાસે કોઈ પણ સાંસારિક કામ માટે ન જવું. સારા સાધુઓને બગાડવા અને બગડેલા સાધુઓને પોષવા એ જેવું તેવું મહાપાપ નથી. એનાથી ગાઢ મોહનીય કર્મ બંધાય છે. એનાથી ભવાંતરમાં જિનનો માર્ગ- સમ્યકત્વ ચારિત્ર બધુ જ દુર્લભ થઈ જાય છે. માટે કોઈએ પોતાના સ્વાર્થ માટે કોઈ સાધુને બગાડવા જોઈએ નહિ, અને બગડેલા સાધુઓને કદી પણ પોષવા નહિ, એનો પડછાયો પણ લેવો નહિ.
સર્વ સાધુને વંદન નમસ્કાર કરો એમાં હું પણ સંમત છું, પણ સાધુ સાધુ હોવા જોઈએ. માત્ર વેશધારી નહિ, વેશ વિડંબક પણ નહિ, સાધુ સાધુ હોય તો નમવું જ જોઈએ. એને ન નમવાની ના પાડનારનો સંસાર વધી જાય.
કલિકાલ સર્વજ્ઞ શ્રી હેમચંદ્રાચાર્યે યોગશાસ્ત્રમાં સાધુનું વર્ણન કર્યું છે : महाव्रत धरा धीरा भैक्षमात्राप जिविनः ' सामायिकस्थाधर्मोपदशका गुरवो मताः πI
સાધુ કોને કહેવાય અને કોને ન કહેવાય તેનું વર્ણન કરતાં હેમચન્દ્રાચાર્યે આગળ લખ્યું છે :
परिग्रहारभमग्नास्तारये यु : कथं पराना स्वयं दरिद्रौ न परमीश्वरी कतु' मीश्वरः
મહાવ્રતોને ધારણ કરનારા જોઈએ, મન, વચન, કાયાથી હિંસા ન કરવી, ન કરાવવી, ન અનુમોદવી. મન, વચન, કાયાથી અસત્ય ન બોલવું, ન બોલાવવું, બોલનારને અનુમોદન ન આપવું મન, વચન, કાયાથી ચોરી ન કરવી, ન
| SR No. | 525977 |
| Book Title | Prabuddha Jivan 1992 Year 03 Ank 01 to 12 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Ramanlal C Shah |
| Publisher | Mumbai Jain Yuvak Sangh |
| Publication Year | 1992 |
| Total Pages | 178 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Magazine, India_Prabuddha Jivan, & India |
| File Size | 19 MB |