Prabuddha Jivan 1977 Year 38 Ank 17 to 24

SR No.: 525962
Original Sutra Author: N/A
Author: Chimanlal Chakubhai Shah
Publisher: Mumbai Jain Yuvak Sangh
Publication Year: 1977
Total Pages: 84
Language: Gujarati
Classification: Magazine, India_Prabuddha Jivan, & India
File Size: 8 MB

Page 3

તા. ૧-૧-૦૭ eponse in an
પણ તેને આવકારે છે. પણ તેથી તેમની સામેનો વિરોધ શમ્યો નહિ. બંગાલમાં સિદ્ધાર્થશંકર રેની પણ કાંઈક એવી જ સ્થિતિ થઈ, જો કે તેઓ હાલ સુરત તો બચી ગયા છે. ઈન્દિરા ગાંધીએ હવે કહ્યું છે કે સામ્યવાદીઓ દેશના દુશ્મન નથી, પણ ૧૯૪૨માં હિન્દ છેડાની લડત વખતે તેએ બ્રિટિશ સરકારની મદદે રહ્યા હતાં તે વાતની વખતોવખત ભારપૂર્વક યાદ દેવરાવાય છે. ગૌહટી કોંગ્રેસ અધિવેશન સમયે, કોંગ્રેસ મહાસભા કરતાં પણ યુવક કૉંગ્રેસનું અધિવેશન વધારે શાનદાર થયું. ઈન્દિરા ગાંધીએ કહ્યું, You have stolen—our tur.der ઈન્દિરા ગાંધીએ એમ પણ કહ્યું કે સંન્ય ગાંધીને રાજકારણમાં રસ હતો જ નહિ પણ વિરોધીઓની ટીકાને કારણે તેમને રાજકારણમાં પ્રવેશ કરવા પડયા, અને વિશેષમાં તેમણે કહ્યું કે સંજય ગાંધીની પ્રકૃત્તિ એવી છે કે તેમની વધારે ટીકા થશે તો વધાર જોરથી તેઓ તેનો સામનો કરશે. હકીકતમાં, હાલ પરિસ્થિતિ એવી જણાય છે કે અંજય ગાંધી આજે જેકાંઈ કહે તે આવતી કાલે કોંગ્રેસ ઉપાડી લે છે.સંજ્ય ગાંધી યુવક ૉંગ્રેસના જ નેતા નથી, દેશના નેતા છે, એમ મહારાષ્ટ્રના મુખ્યમંત્રી શ્રી શંકરરાવ ચવ્હાણે જાહેર કર્યું તે યથાર્થ છે.
સામ્યવાદી પક્ષ માટે કોઈ આંસુ સારે તેમ નથી. તેના પર ગમે તેટલા પ્રહારો થાય પણ રશિયાને ભારત સાથે સારા સંબંધી રાખવા છે ત્યાં સુધી સામ્યવાદી પક્ષ કોંગ્રેસ સામે સંઘર્ષમાં નહિ ઊતરે. સંજય ગાંધીના સામ્યવાદી પક્ષ સામેનો વિરાધ જાણીતો છે, પણ સામ્યવાદી પક્ષ એ બધું સહન કરી લેશે. વિનોબાજીની કર્મમુકિત
તા. ૨૫-૨૬ ડિસેમ્બરના રોજ પવનારમાં સર્વોદય હંમેલન મળ્યું. આ સંમેલનમાં વિનોબાજી દેશની વર્તમાન પરિસ્થિતિ વિશે કાંઇક કહેશે અને માર્ગદર્શન આપશે એવી અપેક્ષા ઘણાં ભાઇઓ રાખતા હતા અને તેને માટે પ્રયત્નો પણ થયા હતા. વિનેબાજીએ બન્ને દિવસ કાર્યકરોને સંબોધન કર્યું અને સારા પ્રમાણમાં પ્રશ્નારી થઇ હતી. સંમેલનનો સંપૂર્ણ અહેવાલ હજી મળ્યા નથી પણ વર્તમાનપત્રોમાં સારભાગ આવી ગયો છે.
વિનોબાએ એક લેખિત નિવેદનમાં જાહેર કર્યું કે હવેથી તેઓ કોઇ પણ સંસ્થાને સલાહ આપશે નહિ. રાજકારણને તેમણે સર્વથા વર્જ્ય ગણ્યું છે. આધ્યાત્મિક પ્રશ્ને અને શરીરસ્વાસ્થ્યની જ્ઞાનિક બાબતે વિષે વ્યકિતગત સલાહ આપશે. પૂરો, કર્મસંન્યાસ અથવા કર્મમુકિત લીધી. આ તેમના અંગત પ્રશ્ન છે. તેમનું વલણ આ દિશામાં ઘણાં સમયથી કેળવાતું રહ્યું છે. પહેલાં ક્ષેત્રસંન્યાસ લીધા, પછી સૂક્ષ્મમાં પ્રવેશ કર્યો. આધ્યાત્મિક બાબતોમાં તેમનું વ્યકિતગત માર્ગદર્શન જોઇએ તેને મળશે તે સદ્ભાગ્ય છે. આ માટે તે પૂરા અધિકારી છે.
દેશની વર્તમાન પરિસ્થિતિ વિષે તેમણે કહ્યું અને ન કહ્યું, માર્ગદર્શન આપ્યું અને ન આપ્યું, જે કાંઈ કહ્યું અને તેમાં જે માર્ગદર્શન સમાયેલું છે તેથી ઘણાં ભાઇઓને નિરાશા થઈ છે.
ખુબ જીવન
તેમણે કહ્યું, વર્તમાન રાજ્કીય સમશ્યાએ વિશે ચિન્તા કરવી નહિ. સત્ય, પ્રેમ અને કરુણાના સનાતન ગુણો જીવનમાં કેળવવા, કાર્યકરોએ ધીરજ રાખવી. ધીરથી અંતે સુફળ પ્રાપ્ત થાય છે. સરકાર તે આવે અને જાય, તે વિષે બહુ ચિતા કરવાની જરૂર નથી. રચનાત્મક પ્રવૃત્તિઓમાં રોકાયેલા સર્વ કાર્યકરોને રાજકારણથી સંપૂર્ણપણે અલિપ્ત રહેવાની સલાહ આપી.
આનો શું અર્થ કરવા ? વિનોબાજીએ પોતે સંપૂર્ણ કર્મસંન્યાસ લીધા, તે કાંઇ જ કહ્યું ન હેાત તે સમજી શકાત. કહ્યું, પણ એવું કહ્યું કે જેના અનેક અર્થ થાય, એક વખત તેમણે “અનુશાસન પર્વ” શબ્દ ઉચ્ચાર્યો. તેના કેવા ઉપયોગ થયો તે આપણે જાણીએ છીએ. એક વર્ષના મૌનને અંતે ખુલાસા કર્યો ત્યારે સમજાયું કે તેમના મનમાં આચાર્યોના અનુસાશનની વાત હતી, સરકારી અનુશાસનની નહિ. પણ તે દરમ્યાન, ગંગાના બહુ પાણી વહી ગયા આ વખતે જે કહ્યું છે. તેનું પણ કંઇક એવું જ પરિણામ આવશે એમ લાગે છે.
૧૬૩
સરકારો આવે અને જાય, રાજકીય સમશ્યાઓની ચિન્તા ન કરવી, ધીરજ રાખવી, એટ શું કાંઇ કરવાની જરૂર નથી ? જે છે તે ચાલવા દેવું? જે થાય છે તે બધું પ્રજાના કલ્યાણ માટે છે?
જેને કાંઇ કરવું નથી અથવા કરી શકે તેમ નથી તેમને આ ઉદ્બોધન આવકારદાયક થશે. જે ઇચ્છે છે કે કાંઇ ઉહાપાહ થાય નહિ અને જે બને છે તેનો સ્વીકાર થાય તેમને પણ આ ઉદ્બોધન આવકારદાયક થશે. ગરીબ કે પીડિતાને સલાહ આપવી કે સંતોષ રાખવા, સંતાષ એ જ મોટો ગુણ છે, એટલે તેમને નિષ્ક્રિય બનાવવા અને તેમને ગરીબ અને પીડિત રાખનારાને નચિન્ત બનાવવા. માકર્સે ધર્મને ગરીબાનું ઘેન કહ્યું હતું તે આવા ધર્મ વિષે હશે ! આવા ધર્મને સત્તાવાળા અને પૈસાવાળા આવકારે અને ટેકો આપે. વિનોબાજીના આવા કોઇ આશય નહિ હોય, પણ તેમણે જે કાંઇ થોડું કહ્યું તેનું આવું પરિણામ આવે તે આશ્ચર્ય ને થાય.
રાજકારણથી અલિપ્ત રહેવું એટલે શું ? હવેના રાજકારણે સમગ્ર જીવનને ભરડો લીધા દે. તેનાથી સંપૂર્ણ અલિપ્ત રહી શકાય ? તેનાથી સર્વથા અલિપ્ત રહી, પ્રજાકલ્યાણની કોઇ અસરકારક પ્રવૃત્તિ શકય છે? વર્તમાન સત્તાલક્ષી રાજકારણ, સેવાને કેટલે અવકાશ રહેવા દે છે ? હા, થોડુંઘણું થઈ શકે. તે પણ રાજ્યઆશ્રિત કેટલું બધું ાય છે ?
આપણી એક ધાર્મિક પરંપરા એવી છે કે આ અનાદિ અનંત સંસાર ચાલ્યા કરે દે; એમ ને એમ ચાલ્યા કરશે. આત્માનું કલ્યાણ કરવું હોય તે સંસાર છોડી દેવા - સંસાર કાળા કોલસા છે. સાબુથી ધોશું તેય હાથ કાળા થશે, કોલસાની કાળાશ ઘટવાની નથી. સત્ય પ્રેમ, કરુણા કેળવવા, સંસારથી દૂર રહીને.
બીજું ગમે તે હોય, ગાંધીજીનો આ માર્ગ ન હતા. ૩૦ ૧૨ ’૭૬.
- ચીમનલાલ ચકુભાઈ
કલા
ધ્યાન : પ્રાચીન
ધ્યાન એ આપણા દેશની એવી પ્રાચીન કલા છે જે આરોગ્યની રક્ષા કરે છે તથા ગુમાવેલું આરોગ્ય મેળવવામાં સહાયભૂત બને છે. જીવન જીવવા માટે દરેક મનુષ્યને જે કંઇ શારીરિક તથા માનસિક રીતે કરવું પડે છે તેમાં તેની ઘણી શકિત ખર્ચાઇ જાય છે. જીવનસંઘર્ષમાંથી પેદા થતા થાકને હળવો બનાવવા, ખર્ચાયેલી શકિતની પૂર્તિ કરવા તથા સતત અસ્તવ્યસ્ત રહેતી માનસિક ક્રિયાઓને શાન્ત રાખવા ધ્યાનનો મહાવરો ઘણા જરૂરી છે. બાહ્ય જીવન અને તેના ક્ષુલ્લક વ્યવહારો, ઇચ્છાઓ અને વાસનામાંથી હઠી જઈ મન જ્યારે અંદરની નીરવતાને પરિચય પામે છે, ત્યારે શકિતનો જે નવા સ્ત્રાત તેને સાંપડે છે તે માણસને વધુ સારી રીતે જીવવા તરફ લઈ જાય છે. ઉત્સાહ, પ્રસન્નતા, સર્જનશકિત, હૈયાસૂઝ સ્થિરતા, નિર્ણયશકિત વગેરે ધ્યાનના બીજા લાભા છે.
ધ્યાન માણસને તેની ઉત્તમોત્તમ અવસ્થા તરફ લઇ જાય છે. શરૂઆતમાં મન એકાગ્રતા તરફ ઢળી શકતું નથી; પરંતુ પછી ધીરે ધીરે સહજ રીતે જ એ અવસ્થા સાથે ગોઠવાઇ જાા છે. ધ્યાનના શારીરિક લાભાનો વિચાર કરીએ તો વિચારોની તાણ - હરેક પ્રકારના માનસિક સંઘર્ષો અને આવેગો - ઘટવાથી લોહીના દબાણમાં સમતોલ સ્થિતિ જળવાઇ રહે છે. આ સિવાય પણ હ્રદયરોગે કે બીજા દર્દીમાં કોઈ પણ દવા વગર કેવળ આંતરિક શાન્તિની તાકાતથી રોગનિવારણ શકય બને છે. ધ્યાનથી જે સમતુલા પ્રાપ્ત થાય છે તે શરીરની તમામ કામગીરીને ચોક્કસ અને વ્યવસ્થિત બનાવે છે. ટૂંકમાં એમ કહી શકાય કે ધ્યાન આપણા જીવનની એક શ્રેષ્ઠ તાલીમ છે તથા જીવનમાર્ગમાં ઊભી થતી સમસ્યાઓના સફળ ઊકેલ લાવવા માટેની અંગત તૈયારી છે.
ધ્યાન કઇ રીતે કરવું એ વિષે સામાન્ય રીતે તે લોકો જાણતા હોય છે, એટલે અહીં તેનો સંક્ષેપમાં ઉલ્લેખ કરવામાં આવે છે. ધ્યાન માટે સવારનો સમય, એકાંત જગ્યા, શરીર તથા મનની આરામદાયક સ્થિતિ વગેરે સાનુકૂળ બની રહે છે. આસન ઉપર પેાતાની