________________
(3)
પ્રબુદ્ધ જીવન
તા. ૧૬–૧૭૭
* કસ્તરી કંડલમાં વસે !
.
પ્રિ. દોલતભાઈ દેસાઈ, મહારાજા સયાજીરાવ યુનિવર્સિટીમાં, ફેકલ્ટી ઓફ એજયુકેશન અને સાયકોલોજીના ફેસર છે. ગયે મહિને, મુવક સંઘના અભ્યાસ વર્તુળમાં ‘સંવેદનશીલતા’ ઉપર તેમણે વાર્તાલાપ કર્યો હતો તે શ્રોતાઓને બહુ ગમ્યું હતું. પ્રબુદ્ધ જીવન માટે લખવા તે વખતે મેં તેમને વિનંતિ કરી હતી. મારી વિનંતિ સ્વીકારી તેમણે આ કોલમ - કસ્તૂરી ફંડલમાં વસે-શરૂ કરી છે. તેનું પ્રથમ કુંડલ આજે પ્રગટ થાય છે. હું આશા રાખું કે હું પ્રબુદ્ધ જીવન'ના વાચકોને આ કોલમ આવકારદાયક થશે. – તંત્રી પ્રિય વાચક મિત્ર..., પ્રબુદ્ધ જીવન દ્વારા દર વખતે
ચાચા નિરાંતે કહે “આ મેહતી ગોટી છે તે તન વાર આ રીતે એક નાનો પ્રસંગ લઈને આવવું છે. શીર્ષક જોયું
દિવસમાં, ઘસીને પાની જોરે પાવાની, પન આ મધ્યમ હશે. મારું મન કહે છે કે કસ્તૂરી તે મૃગની નાભિમાં વસેલી
સાઇઝની છે, તે દિવસમાં બે વાર ઘસીને પાવાની, ને આ છે અને મૃગ માર્યો માર્યો તે શેધવા આમ તેમ ફરે છે ...
તદ્દન નાની સાઇઝની છે તે દિવસમાં સવારે એક જ વાર તે માનવમૃગને પિતાનામાં રહેલી કસ્તૂરીની મહેંક બતા
ઘસરકો કરીને બચ્ચાંને પાવાની. પાઇ કે પેટ સાફ! કદી વવાનો, આ લેખમાળાને હેતુ છે. એક વાત સાચી,
પેટમાં ચૂક ન આવે.’ સુખ કે પ્રસન્નતા આપણા માંહે, આપણી આસપાસ છે,
( અમે કહ્યું: ‘ચાચા બધી ગોટીમાં દવા શામાં સારા એ કશે બીજેથી મળવાનાં નથી. તે પછી, એની ખોજ
પ્રકારની છે? માંહેથી જ શરૂ કરી હોય તો? અને મારા ચિંતન પ્રમાણે
તે ચાચા કહે, “બઢામાં-બઢઢી ગોટીમાં-દવા સાવ કસ્તૂરીનાં કુંડલ આપણામાં એક જ નથી, પણ અનેક છે.
સરખી. જરા બી ફેર ને મલે. પન ... એક ફેર છે. એથી લેખમાળાને કુંડલ-૧, કુંડલ-૨ એમ અનુક્રમ
અમે કહ્યું: ‘શ ફે?' આપીશું. તમારા પ્રતિભાવ, અભિપ્રાય, કે પૃચ્છાએ
ચાચા કહે, ‘દવા બઢામાં સરખી, પન મટી ગોટીમાં ને પ્રશ્ન જે મને લખશે તે સવિશેષ આભારી થઈશ.
દશવાર ઘૂંટીને ભરેલી, મધ્યમ ગાટીમાં સવાર ઘૂંટીને ભરેલી સરનામું આ પ્રમાણે ડે. દોલતભાઈ દેસાઈ, ૧૪, શાન્તમ્,
ને સૌથી નાની ગોટીમાં હજાર વાર ઘૂંટીને ભરેલી .. બઢો હરિનગર સેસાયટી, ગેત્રી રેડ, વડોદરા, ૩૯૦ ૦૦૭.
જાડ આ ઘૂંટવાને જ છે. દવા એક જ પન જેમ વટું
ઘૂંટો ટેમ માટ્રા વહે! લિ. દોલતભાઈ
અમે દૂહરાવ્યું: ‘દવા એક જ પણ જેમ વધુ ઘૂંટે તેમ
માત્રા વધે!” કુંડલ : ૧
ને પછી એકવાર ઘસારાવાળી નાની ગોટી ખરીદી.
અમે જતાં ચાચાએ જોખી જોખીને શિખામણ આપી: એક ઘસરકે બસ!
જો જો હો. ડવાની માટ્રા ટેજ છે – એટલે એક જ
ઘસરકો બસ ! વાતે ય સાચી: * અમારો મિત્ર જીવનમાં પ્રથમવાર પિતા બન્યું. માએ કહ્યું “હકીમ ચાચાની દુકાનેથી ઘસારો લઇ આવ.' સૂરતમાં
“વ એક જ, દંટી ઘૂંટીને ભરો કે માત્રા વધે
ને માત્રા હોય તે એક જ ઘસરકો બસ છે. હકીમ ચાચાની દોઢ- સે વર્ષ જૂની દવાની દુકાન જાણીતી. અમે તે દુકાને જઇ ધસારો' માગ્યું. દુકાનવાળા ચાચાએ
રસ્તે જતાં મનમાં પ્રતિભાવ જાગ્યા. કેટલી મોટી વાત સમજાવ્યું.
કહી છે, ચાચાએ? ઉપનિષદો પણ કહે છે, ને ઉર્દૂમાં પણ
શેરે છે કે “રંગ લાતી હૈ હીના, ઘૂંટ ઘૂંટ પીસ જાને કે ‘ઘસારાની ગતી તે આઇ તને જાતની છે. તમારે
બાદ!” કળાને મંત્ર જ આ. જેમ વધુ ઘૂંટ તેમ જસ, કઈ જોઇએ છે?' અમે પૂછયું: ‘કઇ કઇ જાતની?”
વધે, તેજ વધે, રાગ વધુ લૂંટ, રિયાઝ કરો ને તાકાત વધે. ચાચા કહે, “એકવાર વારી, બે વારી વારી, ને તનવાર
અને તેને “એકજ ઘસરકો બસ ! જોરદાર, માત્રાવાળી દવાને
કે પછી જોરદાર, માત્રા વાળા કર્મને એક જ ઘસરકો બસ! અમે પૂછયું: ‘એટલે શું?”
ડૅ. લતભાઈ દેસાઈ ઘડતરનું મૂલ્ય
અભ્યાસ વર્તુળ ટેસ્ટોયને કોઇએ પૂણું : “ માણસમાં ઘડતરનું મૂલ્ય શું? * આપણી આગામી બેઠક : બુધવાર તા. ૧૯-૧-૭૭ સાંજના ૬ વાગે,
ટોલ્સ્ટોયે કહ્યું : “લેઢાને ટુકડો વેચે તે એક રૂપિયા ઉપજે * વકતા: શ્રી વાડીલાલ ડગલી (સુપ્રસિદ્ધ અર્થશાસ્ત્રી અને કોમર્સના પણ જો એમાંથી ઘોડાની નાળ બનાવો તે અઢી રૂપિયા ઉપજે અને તંત્રી) જે ઘડિયાળની ઝીણી ઝીણી કમાન બનાવીને વેચે તો હજારો રૂપિયા * વિષય : “કંઠીયુકત સમાજ”
* સ્થળ : પરમાનંદ કાપડિયા સભાગૃહ જ લઢ તે એનું એ જ, એટલું જ છે. પરંતુ એનું જેવું ઘડતર આ સભામાં સંઘના સભ્યો, આજીવન સભ્ય તેમ જ રસ કરો એવું એનું મૂલ્ય અંકાય.
ધરાવતા મિત્રો હાજરી આપી શકશે. સૌને સમયસર પધારવાનું માણસ વિશે પણ આવું જ છે. માણસનું જેટલું ઘડતર વધે પ્રેમભર્યું નિમંત્રણ છે.
સુબોધભાઈ એમ. શાહ એટલું એનું મૂલ્ય વધે.
સંચાલક, અભ્યાસવર્તુળ.
વારી.”
ઉપજે.”
માલિક : શ્રી મુંબઈ જૈન યુવક સંઘ, મુદ્રક અને પ્રકાશક : શ્રી ચીમનલાલ જે. શાહ, પ્રકાશને સ્થળ : ૩૮૫, સરદાર વી. પી. રોડ, મુંબઈ ૪૦૦ ૦૦૪. ટે. નં. ૩૫૦૨૯૬,
મુદ્રણસ્થાન: ધી સ્ટેટ્સ પીપલ પ્રેસ, કેટ, મુંબઈ ૪૦૦૦૦૧.