Prabuddha Jivan - Prabuddha Jain 1942 Year 03 Ank 17 to 24

SR No.: 525927
Original Sutra Author: N/A
Author: Manilal Mokamchand Shah
Publisher: Mumbai Jain Yuvak Sangh
Publication Year: 1942
Total Pages: 76
Language: Gujarati
Classification: Magazine, India_Prabuddha Jivan, & India
File Size: 7 MB

Page 10

૧૭૨
યુદ્ધ જૈન
ખાદી: સાદાઇની માતા કે ગરીબની કામધેનૂ !
ખાદી શા માટે પહેરવી ? ” એ પ્રશ્ન, જે આપણી આંખે સમસ્ત દેશના હિત તરફ પૂજ્ય મહાત્માજીએ ખાલી ન હેાત તે, કાઇએ પુછ્યા પણ ન હેાત અને તેની તાત્ત્વિક દ્રષ્ટિએ ચર્ચા કરવાની દરકાર પણ કરી ન હેાત. છેલ્લા બે દાયકા થયા દેશના આ મહાન આર્થિક પ્રશ્ન ઘણાએ વિવિધ દ્રષ્ટિએ ણ્ય છે. કાઇએ “સ્વરાજને પાયા ખાદી ઉપર માંડયા છે, તે કાએ “મહાસભાના સ્વીકૃત ધ્યેય” તરીકે ખાદી સ્વીકારી છે. કોઇએ મહાત્માજીએ કહ્યું માટે “બાબા વાકય પ્રમાણ” માન્યું છે, તે કાઇએ “યુગના પવન” તરીકે તેમાં ઝંપલાવ્યુ છે. કેાઇ વિરલાને “હિન્દની ગરીબા” દૂર કરવાના ઉપાય તરીકે, તે કને લેપ થતી કળાને જીવતી રાખી કારીગરે તે કામ આપવાના ધરંગતું સાધન તરીકે ખાદી અતિ મહત્વની લાગી છે. વૈરની ધૂનમાં ક્રૂરતા કેને એમ પણ લાગ્યું છે કે “ખાદીથી લેન્કેશાયર કે મેન્ચેસ્ટરનાં કારખાનાં બંધ કરાવી વિલાયતમાં બેકારી ફેલાવી સરકારને હકાવી શકાશે તે કાએ ખાદીને “રાષ્ટ્રિય અસ્મિતાના સુંદર પ્રતીક” સમ માની છે. નાણુાશાસ્ત્રીઓને “નાણાની નીકા” સુતરના તારમાં દેખાઇ છે, જ્યારે ગ્રામ્યસેવકોએ “ગરીબની ભાખરી” તેમાં ભાળી છે. આ રીતે સૌ સમયના વહેનમાં વહ્યા છે. દરેક પાતપાતાની દૃષ્ટિમાં ખરા છે, પરંતુ ખાદીના પ્રશ્નને સ ંપૂર્ણ વિચાર તેા નીચેની દૃષ્ટિથી જ થઈ શકશે, (૧) અર્થશાસ્ત્રની દૃષ્ટિએ.
(૨) હિંદની કારીગરી તથા કામગીરીની દૃષ્ટિએ, (૩) રાષ્ટ્રિય દૃષ્ટિએ.
(૪) સામાજીક દૃષ્ટિએ.
(૫) ધાર્મિક દૃષ્ટિએ.
(૬) નૈતિક દૃષ્ટિએ.
૧. અથશાશ્વની ષ્ટિએ ખાદી-અર્થશાસ્ત્ર ભાખે છે કે જ્યારથી હિંદના કાચા માલ સસ્તું ભાવે આપી તૈયાર માલ મોંધા ભાવે આપણે લેતા થયા ત્યારથી જ દેશની ગરીબાઇના ગણેશ મંડાયા છે.” · પ્રતિવર્ષે અબજો રૂપિયા પરદેશથી આવતા માલ પાછળ પરદેશી મનુરાતે મજુરીના, પરદેશી વ્યાપારીઓને નાના, પરરાજ્યોને દાણુજકા તના, પરદેશી રેલ્વે, સ્ટીમરા અને લારીઓને ભાડાના, સહિસલામતી માટે વીમાના અને જો રંગાઈ કે છપાઇ હાય તેા રંગ, રંગાઇ અને ધેલાના આપીએ છીએ. આ રીતે દેશનુ દ્રવ્ય પૂરની માર્ક વહી જતાં દિવસે દિવસે ભારત તંગ દશામાં આવતું જાય છે. અને પ્રજા કામવિહાણી બને છે. એટલુ ચાકસ છે કે “વિશ્વમાં નવીન સર્જન તા એકલી ધરતીમાતા જ કરી શકે છે, બાકી મનુષ્યા તેા ઉત્પન્ન થયેલી ભૂમાતાની પ્રસાદી ઉપર કારીગીરી કરી, વપરાશને ચેગ્ય બનાવી, તેને વિનિમય કરી, પેાતાની મહેનતના બદલા જ મેળવે છે એટલે એક દેશના કાચે માલ લઇ બદલામાં પા। માલ આપવાના વિનિમયમાં બીજા દેશને કારીગરી કે મજુરીની કી ંમત ખાઈ જવાની હોય છે. અર્થશાસ્ત્ર માનવશ્રમને જ સાચુ દ્રવ્ય, સાચે અર્થ ગણે છે. એટલે “જે દેશમાં માનવશ્રમના ક્ષેત્રે વધુ હોય તે દેશ વધુ સમૃદ્ધ ગાય” તેથી ખાદી ભારતમાં અને કે વિલાયત કે જાપાનમાં અને તેમાં ઝાઝો ફેર નથી, પણ તે દ્રારા લૂંટાતી મજુરી અને શ્રમજીવી વર્ગનું મજુરી માટેનુ બંધ થતું ક્ષેત્ર જ અર્થશાસ્ત્રની દૃષ્ટિએ મહાન પ્રશ્ન છે. હિન્દનું કે કેા પણ દેશનું સાચું દ્રવ્ય અર્થશાસ્ત્રની દૃષ્ટિએ, બીજા દેશના તૈયાર માલના વ્યાપારના નફાથી જમા થતા દ્રવ્યમાં નથી, પણ જમીનમાંથી ઉત્પન્ન થયેલ પેદાશમાં અને તે દ્વારા
તા. ૧૫-૧-૪૨
પ્રજાને મળતી મજુરી અને કામગીરીમાં જ છે. હિન્દની સ્થિતિ તે। એટલી બધી સુંદર છે કે આપણે ત્યાં પુષ્કળ કાચા માલ છે, મજુરા છે, અને માલના વાપરનારા છે; પણ લાચાર ! આપણી ખેદરકારીથી આપણે કાચા માલ તથા મજુરી બન્ને ગુમાવી ભીખારી સવહીન અને બેકાર બની પરાશ્રિત બનતા જઇએ છીએ.
માનવીની પ્રાથમિક જરૂરીયાતામાં મુખ્ય પોષણ અને પહેરણ (વસ્ત્ર) છે. આમાંથી પેષણ દેશમાંથી જ પુરૂં પડે છે. પરન્તુ વસ્ત્ર માટે પરદેશ ઉપર કે યંત્ર ઉપર મોટા આધાર રાખવા પડે છે. ભારતના લાખા માનવીએ પોતાના ઝુંપડામાં શાન્તિથી કામ કરીને દેશને અને અમુક પ્રમાણમાં પરદેશને પણ વસ્ત્ર પુરાં પાડતા; તેને બન્ને તે જ દેશને કાચા માલ અને વિપુલ શ્રમ
વીવ કામ માટે તૈયાર હેાવા છતાં પણ તયાર કાપડ નીલામાંથી ખરીદ્યું પડે છે તે કાંઇ ઓછા દુ:ખની વ” નથી. ધણા કહે છે કે હાલમાં યાંત્રિક ખળેથી ચાલતી મીલેએ કાપડ ઉત્પાદનનું કાર્ય કરવા માંડયું છે. એટલે તેટલે પૈસા તે દેશમાં રહેશે. આ ખર્ હશે, પણ તેથી કંઇ ઝુ ંપડે ઝુપડે માનવીને ધંધો નહિ મળે. તેથી થોડા માલેતુજારો ઉભા થશે; પણ તે દ્રવ્ય દેશમાં વ્યાપક નહિ અને, ખાદીના પ્રશ્નની પાછળ કાચા માલ વાપરવાના, ઝુંપડે ઝુપડે કામ પહોંચાડી ગરીમાની રાજીમાં પુતી કરવાને અને તે રીતે દેશભરમાં કામવિહીનતા ટાળવાના મહાન ઉદ્દેશ છે.
દરેક દેશમાં કાચા માલ ઉત્પન્ન કરી તેમાંથી રાજી મેળવનારાની સંખ્યા ઓછી હાય છે, પણ કાચા માલમાંથી પાકા માલ બનાવી રેાટી રળનારાની સંખ્યા પ્રમાણમાં ઘણી વધારે હોય છે. તેથી દેશ જ્યારે કાચા માલ પરદેશીઓને કે કારખાનાઓને સસ્ત ભાવે આપે છે, ત્યારે કાચા માલ તૈયાર કરનારા થોડા માણસા જ રાજી મેળવી શકે છે, પરન્તુ મોટા ભાગના મજુરા કે કારીગરો કે જે કાચા માલમાંથી પાકે માલ બનાવવા વાળા છે તેને ભૂખે બેસી રહેવા જેવુ થાય છે. આ રીતે દેશના ધણા માણસો બેકાર અને છે, ઉપરાંત તે માટે માલ તૈયાર કરવાની મજુરી કારખાનાવાળાને ચૂકાવવી પડે છે. આ જાતના દ્વિમુખી ધસારાથી પાયમાલી અને ગરીબાઇ સિવાય બીજી સભવે પણ શુ? શ્રમજીવીએ વર્ષમાં છ માસ તદન કામધંધા વગરના ગુમાવે છે, જ્યારે ઉજળિયાત વર્ગમાં સ્ત્રી વર્ગ તદ્દન ખેકાર્ એસી ગામગપ્પા અને કુથલીમાં વીતાવે છે, કરાડા માનવીઓને સમય જે દેશમાં નિરર્થક વહી જતે હાય અને પેાતાની જરૂરિયાત મેળવવા માટે બીજાને સમય ખરીદવે પડતા હાય, તે દેશ ફરીને સમૃદ્ધ થાય તેવી આશા અસ્થાને છે!
આગળના હિન્દમાં અને અત્યારના હિન્દમાં આટલા બધા ફેરફાર થવાનું કારણ શું? અગાઉના વખતમાં હિન્દ ઉપર પરદેશીઓનાં અનેક આક્રમણા થયાં, હિંદુ વારંવાર ધવાયું, વારંવાર લૂંટાયું અને મુસલમાન વિજેતાઓના જુલમાથી વર્ષો સુધી તવાયુ, તાપણુ રિદ્ધિ સિદ્ધિ તેની તે જ રહી, શાન્તિપ્રિય, બંધારણવાદી બ્રિટીશ રાજ્ય થતાં કયાં ગઈ ? મુસલમાને ભારતને માદરવતન બનાવી વસ્યા, તેની કળા અને કારીગીરીના ભાકતા બની તેને ઉત્તેજન આપ્યુ. દેશના મજુરને, કારીગરાને પાતાને શાખ પૂરા પાડવા અનેક પ્રકારની કારીગરી માટે નવાજ્યા. પરદેશમાંથી નિપૂણ કારીગરોને ખેલાવી દેશમાં નવી કળા દાખલ કરાવી. દેશનું નાણું દેશમાં રાખ્યું, જ્યારે બ્રિટીશે વ્યાપારી બની પોતાની કારીગરી-કળા વેચવાની કુટિલ નીતિથી આંહિ આવ્યા. તેમણે થોડાક વ્યાપારીઓને સાધી પોતાના દલાલ બનાવ્યા, પોતાના માલ પ્રજામાં ફેલાબ્યા, અને ધીમે ધીમે આંહિની કળા કે કારી