________________
:: તરુણ જૈન
જોઇ લઈશું.
હાલની ન્યાતા, ઘાળા ને તડાને જે સમાજની અહિત કરનાર સસ્થાએ સમજે છે તેવા વર્ગ તેની સામે જાહેર પ્રચાર કરે છે. તેમ પેાતાની દીકરીઓ, હેંના વિગેરેને ઉચ્ચ કેળવણી આપી ન્યાતની બહાર ચાગ્ય સ્થળે વરાવે છે. તેની સામે ન્યાતાના પટેલ અને શેઠે ‘જોઇ લેવાના’ ફુંફાડા કરે છે તેને લક્ષીને આ સંવાદ લખાયા છે. તંત્રી. સરસ્વતી નદીના કાંઠે વસેલા અશાંતિપુરના ચાક ચકલામાં, દેશાવરમાં વસતા સૌ ભાઇએ અત્રે આવતા તે પણ એમણે ન કનાશેઠની શેરીએ *નાકાકાના એટલે ગબરૂ રસાલી ખેઠા બેઠા આવવાની શરૂઆત કરી દીધી છે છતાં આપણે 'ઘીએ છીએ. બીડીએના ધૂમાડાના ગેટમાં વિચાર વમળમાં અટવાયા છે ત્યાં નાકાકા વાળુ કરીને હાથ મસળતા બહાર આવી સુડી સેાપારી સાથે! પાટે ગાઠવાયા.
કેમ ગભરૂ ! શું વિચારમાં પડી ગયા છે? ગબરૂ જવાબ આપે ત્યાં તે અમુભાઈ તેલી, મણીભાઇ પડદાબીબી, નનુભાઇ શેઠીયા, પુત્તુભાઇ પટેલીયા, પેમે પહાચેલા, ભણશાળી ને ઝવેરી આવી પહોંચ્યા ને કુનાકાકાના એટલે નવદશની મ`ડળી જામી.
પેમા પહેાચેલાઃ–ભાઇ ! આપણે કાના કાન સાંભળીએ છીએ, પેલા નવનીત આઠ દહાડાપર મુંબાઇથી અહિં આવેલા ત્યારે મારે તે એને વાતચીત થઈ ત્યારે એ ચેખે ચપ્પુ કહેતા કે હું તે મારી પ્રેમીલાને બહાર જ દેવાના છું. મેં કહ્યું ન્યાત, ન્યાત બહાર કરશે પછી પસ્તાવુ પડશે. એટલે કહે તમારી ન્યાત કાલ ન્યાત બહાર કરતી હાય તા ભલે આજે કરે પણ હું પાપ નહિ કરૂં. મે કીધુંઅલ્યા ! પાપ શાનું? એટલે કહે--ાકરીનો ઇચ્છા વિરૂધ્ધ લાકડે માંકડું વળગાડી દેવું, અનુગતાં ચાકડાં ગાઠવી દેવાં એ પાપ નહિ તેા ખીજુ શું ? એ તા ઠીક, ચાર દીકરા કયાં ઉતારશે। ? ત્યારે કહે તમારી નાતો દીકરા માટે જ દીકરીઓના ભાગ માગે છે એ મારે ભાગ નથી આપવો. દીકરાઓમાં નૂર હશે, ભણ્યાં ગયા હશે, આહાશ હશે તે એની મેળે ગમે ત્યાં પરણશે. મેં એ ચિંતા છેાડી દીધી છે સમજયા મુરબ્બી ! આટલું કહીને સડસડાટ ચાલ્યે. ગયે. હવે તમારે જે વિચાર કરવા હાય તે કરશ. નહિ તે ન્યાત ગધેડે ચડશે.
ગમરૂક્રમ શેઠીયા ! આજે કંઇ સાતે જણની સાથે સ્વારી અહિ આવી, પહેાંચી છે ?
નનુરોડીયાઃ–આજ કેટલાય દિવસથી ગામમાં કેટલીયે . સાચી ખોટી વાતા ચાલે છે. કાનકાન સંભળાય છે. એટલે તમારી સાથે વાતચીત કરવા અમે સાતે મળીને આવ્યા છીપે. -
ગમરૂ:ઠીક, ઠીક, એટલે ત્યારે શી વાતેા છે ? પુત્તુપટેલીઆઃ–તમે નથી જાણતા ? તે અમને પૂછે છે ? ત્યાં તેાદભનું પુતળું ગબરૂ મસાલી એ હાથ કાને મૂકી કહે છેના રે ભાઇ ! આપણે કશુંયે જાણતા નથી. આપણે તે ભલી આપણી દુકાન ને ભલું આપણ' ઘર ! ત્યાં તે અમુભાઈ તેલીથી ન રહેવાયુ. તે ખાલી ઉઠયા-શું કરવા દંભ કશ ? મેં આજ બપોરે જ તમને વાત કરી ત્યારે તમે કહેલુ કે હું જાણું છું ને વિચારમાં જ છું. અને એ માટે અમે સાત આજ આવવાના છીએ તે પણ કહેલું. ને તમે માથુ' ધુણાવેલુ, છતાં કહેા છે। નથી જાણતા. ગબરૂઃ-બરાબર ! બરાબર ! ભાઇ મારી યાદદાસ્તી ઘટતી જાય છે એટલે યાદ ન આવ્યું. એલે. ત્યાં તેા મણીભાઈ પડદાખીખીએ શરૂ કર્યું...
હવે આપણી ન્યાતામાં ન્યાતના અંધારણ ઉપર પગ મૂકી છડે ચાક દીકરીએ બહાર દેવાઇ રહી છે અને અનેક દેવાના કરી રહ્યા છે. ન્યાતા તૂટી જશે ને જુલમ થશે.
ત્યાં તે મંદિરમાંથી દન કરી બહાર નિકળતા કિશાર જેવા આગળ વધ્યા કૅતરત ઝવેરીએ બૂમ મારી–કિશાર ! એ......ાિર! એટલે કિશાર પણુ આવ્યા તે મંડળીમાં ગભરૂભાઇની જોડે ગોઠવાયા કૅ ઘડીભર તા સૌ એક બીજા સામું જોઇ રહ્યા. આખરે ભણુશાળી મેલ્યાઃ
ગારૂ:-ન્યાતને ગધેડે ચડાવવા કાઈ જન્મ્યા નથી. પુત્તુભાઇ:-તમે તમારે ઘરમાં મેાતીના સાથી પૂર્યાં કરા. ગબરૂઃ——નાકાકા ! તમારૂં શું ધ્યાન બેસે છે? આવી પંચાતમાં માથું મારવું માંડી વાળ્યું છે. તમને ફાવે તેમ કરશે. કાકા:-ભાઇ ! આપણે તે કાંઠે આવીને બેઠા છીએ એટલે
ગબરૂઃ—એમ ચાલશે, સલાહ તા આપવી જ પડશે!
હું તેા આ ઉઠયા, મારે ચોવિહાર વાળવાનો વખત થયા છે એમ કહી ઉભા થયા ત્યાં તે મસાલીએ આગ્રહથી બેસાડી પેાતાના સાંકળીયા પટેલને બૂમ મારી–અલ્યા સાંકળીયા !...એ...સાંકળીયા ! ત્યાં સાંકળીયા હાજર થયા.
વિચારગરગડું લાવ.
આપણી ન્યાતના પેલા નવનીતલાલની છેાડી ખી. એ. પાસ થઇ છે. અરૂણની ડેન ડેાકટર થઈ છે. કિશારની ભાણેજે પણ ફ્રાંક ડીગ્રી મેળવી છે. તે ખીજી એ ત્રણ વ્હેનેા કાલેજમાં ભણે છે. આ બધીયે ઢેડીએ ન્યાત બહાર જ્વાની અને સારા ભુઅે ટાણે
ગબરૂઃ—રાત પડવા આવી છે માટે મારી વાને પાણીનું
૩
સાકળીએ તરત દવા ને ગરગડું લાવીને હાજર થયા ને મસાલીએ તરત ખાટલીમાંથી ા કહાડી ગટગટાવીને કાકા સાથે ગરગડું ખાલી કરવામાં શકાયા. તે અરસામાં ક્રિશારે ખાટલીનું લેખલ વાંચી મસાલી કાકાને કહ્યું. કાકા! તમે તો રાજ દહેરે-અપાસરે જાઓ છે, પૂન પાકમણ કરી છે! ને ધરમના જાકારમાં ખપેા છે, તે આ ચેોખ્ખુ કૉડલીવર એઇલ પીવે છે ? એ તેા નવાઇ !
ગબરૂઃ—એ તે ડાકટરની દવા છે. આપણે શું જાણીએ, ભાગ ડાકટરના, ત્યાં તેા ભણશાળી મેલી ઉડ્ડયા. આ તમારા દંભ કયારે છેડશે! ? ડૉકટરે તેા વાગી વગાડીને ચેખ્ખું કહ્યુંતું પણ તમે ( વધુ માટે જીવા પૃષ્ઠ ૭૮ )