________________
બુદ્ધિપ્રભા
તેઓએ મદ્રાસ ઇલાકામાં-એક ગામ મધ્યે પિતાને અપાયેલા માનપત્રના ઉત્તરમાં જે ઉદ્ગારો પ્રગટ કર્યા છે તે તરફ આપણું ધ્યાન ખેંચવાની જરૂર છે. તેઓના તે ઉદ્ગાર હદયની ઉંડાણમાંથી નીકળ્યા છે અને તેને સંપૂર્ણ ભાવાર્થ એ છે કે “હિંદ બલવાનું શીખેલ છે. પણું કરવાનું નહિ.” કૅન્ફરન્સ અને કોગ્રેસ–સભાઓ અને મંડળમાં બરાડા મારનારા અને મેટી જગ્યા રોકનારા પણ કહેવું કંદ ને કરવું કંઈ એવી વિચિત્ર રીતે રાખનારા જણાવ્યા છે અને તે હિંદની ઉન્નતિ માટે ગાંધીને પ્રતિકુળ જણાયા છે. ખરું છે કે હું બેલે પણ સારું હોય તેને ગ્રહણ કરે. માત્ર બોલવાથી તમારું ચારિત્ર નિર્મળ થશે નહિ અને જ્યાં સુધી કેરેકટર અર્થાત્ ચારિત્ર નિર્મળ થશે નહિ ત્યાં સુધી ભલે હજારોની વચ્ચે બેલે પણ એકેને તમારા વચનની અસર થશે નહિ, અને તે વિના કોઈ પણ કાર્ય પાર પડશે નહિ; માટે નૈતિક ગુણેને પ્રગટ કરે. ચારિત્ર નિર્મળ કરે અને તમારાથી બને તે શતે થોડું પણ સારૂ કરી બતાવી તમારા ચારિત્રની છાપ અન્ય ઉપર પાંડે.
મ. ગાંધીના શબ્દોમાં ઘણું રહસ્ય કહ્યું છે, અને તે દરેક ઉપર વિવેચન કરવા ગ્ય છે; છતાં તેને સારું જણાવી તેમના વિવેચનને ઉપયે. ભાગ નીચે ટાંકવામાં આવ્યો છે. જે તે ઉપર બરાબર ધ્યાન અપાય તે દરેક વ્યક્તિ પિતાનું અભિભળ ખીલવી કેરેકટરમાં ઘણો મોટો ફેરફાર કરી શકે.
મને એવો સવાલ પૂછે છે કે શું એ બીના ખરી છે કે ભારે ભાર આગેવાને જોડે તકરારમાં ઉતરવું પડયું છે? હું કહું છું કે મે તકરાર મારા આગેવાન જોડે કરી નથી. કેઈને તેમ લાગ્યું હશે, કેમકે જે ઘણું બનાઓ મેં સાંભળી છે, તે મારા પિતાના સ્વમાનના અને મારી માતૃભૂમિના માનના વિચાર સાથે બંધબેસ્તી નથી. મને લાગે છે કે મેં તેઓ પાસેથી જેવું જ્ઞાન મેળવવા માંડ્યું તેવું જ્ઞાન અને તેઓ પાસેથી જડયું નથી એ બનવાજોગ છે કે, તેના વિચારે પ્રમાણે ચાલવાની લાયકાત મારામાં નહિ હોય એ કારણથી હું મારા વિચારેપર ફરીથી વિચાર ચલાવી જોઇશ તેમ છતાં હું એમ કહેવાની સ્થિતિમાં છું કે મેં તકરાર કરી નથી. મને એમ લાગે છે કે મારા આગેવાને સાથે જે કાંઈ તેઓ કહે છે કે કરે છે તેની અસર કોઈ પણ કારણે ભારાપર થતી નથી. તેઓના બોલેલા શબ્દોને મોટે ભાગે મારા પર કોઈ અસર કરતા નથી. તમે મને જે માનપત્ર આપ્યું છે તે અંગ્રેજી ભાષામાં છે. કોંગ્રેસના પ્રચામમાં સ્વદેશાને લગતે એક ઠરાવ છે, જે તમે એમ કહે કે તમે સ્વદેશી છે તે તમારે એ માનપત્ર અંગ્રેજીમાં છાપવું નહિ
જોઈએ. અને તે બંનેમાં વિરોધ જણાય છે. અંગ્રેજી ભાષા સામે મને કાંઈ બલવાનું નથી, . પણ જો તમે દેશી ભાષાઓને નાશ કરી તેની કબર ઉપર અંગ્રેજી ભાષા બેસાડે તે તમે ખરી રીતે સ્વદેશીને ઉત્તેજન આપતા નથી. જો હું તામીલ ભાવા નહિ જાતે હેલું તો તમારે તે માટે મને માફી આપીને તે ભાષા શીખવા આગ્રહ કરવા જોઈએ અને એજ ભાષામાં માનપત્ર આપી તેને તરજુમે મને સંભળાવી જોઈએ. અહીં જો તેમ થયું હત તે આપણા પ્રોગ્રામને એક ભાગ બરોબર ભજવાયલે ગણાત. તેજ મને લાગતું કે, હવે મને “સ્વદેશી ” બરાબર રીતે શીખવાય છે. આ ગામમાં એક હજાર હાથેથી વણવાની શાળા છે. આ ગામમાંથી જે કાંઈ હું શીખ્યો છું તે એ કે કાંઈ પણ વધુ ખર્ચ કર્યા વગર મારા શરીરને માટે યોગ્ય સ્વદેશી કપડાં હુ મેળવી શકું એમ છું. સ્વદેશીને લગતે કેંગ્રેસે પસાર કરેલ ઠરાવ ખેંગ્રેસના આગેવાન તરીકે મનાય છે, તેઓ પાળે છે