________________
૩૦૩
શો. आत्मनदी संयमतोयपूर्णा, सत्यावहा शीलतटादयोर्मि तत्राभिषेकं कुरु पाण्डुपुत्र, नवारिणा शुद्ध्यति चान्तरात्मा (१)
આત્મરૂપ નદી છે અને તે સયમરૂપ જળથી પૂર્ણ છે. સત્યરૂપ પ્રવાહ છે. શાલરૂપ તટ છે અને તેમાં વાર્ષ ઉમિયા ઉત્પન્ન થાય છે. હે પાંડુપુત્ર ! તું તેવી માનદીમાં સ્નાન કર, અન્તરાત્મા વારિવડે શુદ્ધ થતા નથી. મનુધ્યે। જેટલી શરીરની શુદ્ધિ કરવા લક્ષ્ય આપે છે તેટલુ મનની શુદ્ધિ કરવા લક્ષ્ય આપતા નથી, લાખા કરેાદ્ય મનુષ્યા દરરાજ સ્નાન કરે છે પણ ભા ગ્યે તે હૃદયની શુદ્ધિ તરફ લક્ષ્ય આપી શકતા હશે, શરીરની શુદ્ધિ જેટલી ઉપયેગી છે તેના કરતાં અનન્તગુણી હૃદયશુદ્ધિ કરવાની જરૂર છે. શરીરની શુદ્ધિ જેટલી આકર્ષક છે તેના કરતાં હૃદયની શુદ્ધિ અનન્ત ગુણી વિશેષ આકર્ષક છે. શરીરની શુદ્ધિ કરનારે હ્રદયની પવિત્રતાપર ખૂબ લક્ષ્ય આપવુ જોઇએ. યાદ રાખવાનુ છે કે શરીરના મુખ્ય ઉદ્દેશ હૃદયસ્યસ્થતા માટે છે. કેટલાક પ્રાત:કાલમાં નદી વગેરેમાં સ્નાન કરે છે અને કાઇ પાતાને સ્પર્શી જાય છે તે અભડાઈ જાય છે અને પોતાને સાચધમ થી પવિત્ર માને છે પણ તેવા પ્રકારના કેટલાક મનુષ્યેાના હૃદયમાં ઉંડા ઉતરીને જોઇએ છીએ તે ક્રોધ, માયા, માન, લાભ, ઈર્ષ્યા, વિષયવાસના વિશ્વાસધાત હિંસા, પરિણામ, અસત્ય, સ્વાર્થ વગેરેના કરેાડા ખરાબ વિચારેના પ્રવાહ વ હતા જ્યુાય છે અને તેથી તે પેાતાના મનમાં અનેક પ્રકારના ખરાબ વિચાર કરીને આચારમાં પણ શુભપણું દેખાડે છે. તે ઉપરથી સ્વચ્છ પણ અન્તરથી તા કાકની ઉપમાને ધારણ કરનારા કહી શકાય. તેમ નામાં પ્રેમ, ભાતૃભાવ, પાપકાર, દાન, દયા વગેરે સદ્ગુણ તે ખાયલા માલુમ પડે છે. સામાન્ય બાબતમાં પણ તે પેાતાના મનને પાપમામાં ઉદારવી દેછે. પેાતાની ઉન્નતિ અને જગતની ઉન્નત માટે તે બેદરકાર રહે છે. સાધુસન્ત પુરૂષાથી તે ભાગતા કરે છે. જ્યાં જાય છે ત્યાં સ્વાભિમુખ વૃત્તિ કરીને જાય છે અને અન્તરથી કપટકળા ધારણ કરીને જાય છે તેથી તે પેાતાના મનને સુધારવાને શક્તિમાન ખનતા નથી. હૃદયની પવિત્રતાવિના બાહ્યતું ચારિત્ર ઉત્તમફળ દેખાડી શકતું નથી. હૃદયની પવિત્રતાવિના ઉત્તમ પુરૂષાના આધ હૃદયના પ્રકાશ કરવા સમર્થ થતા નથી. હૃદયની પવિત્રતાવિના મનુષ્ય કાઈ પણ મનુષ્યને ઉત્તમ અસર કરવાને માટે શક્તિમાન
