________________
પકે
રક પરિણામ એ આવે છે કે કેદમાંથી બહાર નીકળતાંજ તેના મનમાં ન્યાય અને રાજસત્તા પ્રતિ તિરરકાર વછૂટે છે, પોતે મનુષ્ય જતને પાપી ભાળે છે, અને વેર લેવાની વૃત્તિ તેના મનમાં પ્રબળ વ્યાપે છે, અને તેથી ઘણી વાર તે રાજ્યહી બને છે, અને તે પોતાની જાતને તથા જનસમાજને એક ભયંકર શત્રુ રૂ૫ થઈ જાય છે.
જે ફોજદારી કાયદાની કલમે; અને જેલખાનાની વ્યવસ્થા, અપરાધીને જ્યારે તે કેદમાં દાખલ થયે ત્યારે તેની જેવી સ્થિતિ હતી, તેના કરતાં વધારે સારી સ્થિતિવાળા ન બનાવે અને ફરીથી અપરાધ કરતાં રેકી ન શકે, તે કલમે અને વ્યવસ્થા ખરેખર દિલગીરી ઉત્પન્ન કરનારી છે. ત્યારે આ બિયારા અપરાધીએ ની સ્થિતિ સુધારવાને શા ઉપાયો યોજવા જોઈએ? મનુષ્ય જાતિના સુભગ્ય કેઈ કઈ રથળે પોપકારી, દયાળુ હદયના વોર પુરૂષો અને વીર સ્ત્રીઓ જણાઈ આવે છે, જેઓ કેદખાનામાં જઈ કેદીઓની તરફ માયાળુ વર્તણુક બતાવી, પ્રેમ અને દઢતાથી કેદીઓને સુધારવાને અને તેમનામાં નાતિના અંકુર અને સ્વાભિમાન ઉત્પન્ન કરાવવાને બનતો પ્રયત્ન કરે છે ધન્ય છે તેવા પ્રેમાલ સ્ત્રી પુરૂષોને ! આ પરોપકારી કામ અમેરીકાના કેટલાક ભાગોમાં અને ઈંગ્લાંડમાં થાય છે. કૃતાર્થ છે તેમનો જન્મ ! તેમના પ્રયાસથી કેદીઓની સ્થિતિ સુધરતી જાય છે, પણ તેવું કામ કરનારા ઘણા વિરલા છે, તેઓ નિરંતર ઉપદેશ આપી પાપમાર્ગથી દુર રહેવાનું ફરમાવે છે અને તેમની તરફ દયા બતાવી તેમનામાં ગુપ્ત રહેલાં દયાનાં બીજોને પ્રકટ કરે છે, જેથી તેમની સંભાળ નીચે રહેલા કેદીઓ કેદખાનાની બહાર નીકળતા એક ગૃહરથને છાજે તેવાં લક્ષણવાળાં થાય છે. અને જેમ જેમ સામાજિક સ્થિતિ સુધરતી જશે, અને સર્વ કેઈ પિતાપિતાને ઉચિત ધંધા વ્યાપાર કરવા દેરાશે, અને હલકાથી તે છેક ઉપલા વર્ગના મનુષ્યોને એક બીજા તરફ દયા બતાવવાને ઉમદા ઉપદેશ મળતો જશે, તેમ તેમ આ કેદખાના સંબંધીના દુઃખભર્યા વિકટ પ્રશ્નનું કાંઇક - 5 સમાધાન આવી શકશે.
આપણે આપણા દરરોજના જીવનવ્યવહારમાં આપણા સોબતીઓની સાથે સંપૂર્ણ દિલસે દર્શાવવી જોઈએ. અમુક વ્યક્તિ કે અમુક પ્રજાના સંબંધમાં પણ આ નિયમ એક સરખી રીતે લાગુ પાડી શકાય તેમ છે, અપરાધીઓને એવા પ્રકારની શિક્ષા કરવી ઘટે છે કે જેથી ફરીથી તે તેવા પ્રકારનો અપરાધ ન કરે, ને શિક્ષા વળે, અને તે ઉચ્ચ દશા પ્રાપ્ત કરવા