________________
તે તેને તેમજ તેના આખા કુટુમ્બને પણ ચાલે તેથી વિશેષ હોય છે, જે થી પરોક્ષ રીતે પણ પરાર્થને હેતુ સચવાય છે. એથી ઉલટું કેટલાક પદાર્થો તે આત્મબળથી અતિશ્રમે પણ પ્રાપ્ત કરી શકે તેમ ન હોય તેને, તે પિ તાના ઉપાર્જન કરેલા પદાર્થની આપલે–વહેંચણીથી મળે છે. સ્વલ્પમાં આ દુનિયામાં મનુષ્ય માત્રને પિતાની કુદરતી વા અકુદરતી સામાન્ય વા અસામાન્ય ન્ય કેઈ પણ પ્રકારની હાજતે પુરી પાડવામાં અન્ય પર આધાર રાખવો પડે છે, એ નિઃસંદેહ છે. કોઈ પણ મનુષ્ય સ્વાશ્રમવડે સર્વ પદ પ્રાપ્ત કરી શકતું નથી. એથી એ વાસ્તવિક છે, કે આ દુનિયામાં મયપ્નનું જીવન પિતાને તેમજ અન્યને ઉપયોગી–ઉપકારક થઈ પડવા માટે છે. કુદરતના આ સામાન્ય નિયમનું ઉલઘન કરી જે મનુષ્ય સ્વાર્થ લુબ્ધ બને છે, તે મનુષ્ય એહિક જીવનના હેતુને સાર ન સમજી શકવાને લીધે અન્યને બોજારૂપ થઈ પડે છે.
पिबन्ति नद्यः स्वयमेव नाम्भः ।। स्वयं न खादन्ति फलानि वृक्षाः ।।
खादन्ति सस्यं न च वारिवाहाः ॥ ઉપરાય સતાં મૃતય: ૨ ||
નદી પોતે જળના સમુહ છતાં જળનું પાન કરતી નથી, વૃક્ષો પિતે ફળ ધારણ કરતાં છતાં તેમને ખાતાં નથી; પાણીને પ્રવાહ પોતે અનાજને પિવે છે, છતાં અનાજ ખાતે નથી; માટે પુરૂષોની વિભૂતિ પરોપકારાર્થ છે. જે મનુષ્ય આત્મ બળથી ન્યાયપુર:સર દ્રવ્ય પ્રાપ્ત કર્યું હોય છે, તે રવાભાવિક રીતે ઉદાર મન રાખી શકે છે; કારણ કે તેને આત્મબળમાં શ્રદ્ધા હોવાથી તે દ્રવ્યનું દાન અને વ્યય કરી શકે છે. દન મેહના નાશનું અને નિર્લોભ જીવનના ક્રમનું પ્રથમ પદ . તેમાં ઉત્તરોત્તર આગળ વધતાં મનુષ્ય સમતા, સર્વ પ્રાણી પર સમાનભાવ, દય', આદિનો સુગુણ શ્રેણીએ ચડી શકે છે. પાંચમહાવ્રતોમાંનું છેલ્લું અપરિગ્રહ વૃત પણ દાનના આરંભથી શરૂ થાય છે. તીર્થંકર ભગવાન પણ ચારિત્ર્ય ધર્મ અંગીકાર કરતાં પહેલાં વાર્ષિક દાન આપે છે. આ હેતુથી જોતાં પંચમ કાળમાં ધર્મ સુસાધ્ય દાન વડે થઈ શકે છે. મનુષ્ય માત્રને સંસાર દુઃખના નિમિત્ત રૂપ મુખ્ય બે બાબતે ( વિષયવાસના અને લોભ) પેકીના લોભના વિનાશનું અને નિર્લોભ અવસ્થા પ્રાપ્ત કરવાનું પરમ સાધન દાન વિધિ છે. શ્રી સદગુરૂશ્રી તેમના પદ્યસંગ્રહ ભાગ બીજામાં દાનવિષે ઉલ્લેખ કરે છે કે
