________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૪ ગ્રામ II, अखिल भारतवर्षीय जैन श्वेताम्बर मूर्तिपूजक
मुनिसम्मेलन संस्थापित श्री जैनधर्म सत्यप्रकाशक समितिनुं मासिक मुखपत्र जेशिंगभाईनी वाडी : घीकांटा रोड : अमदावाद (गुजरात)
વર્ષ : ૨ | વિક્રમ સં. ર૦૧૦: વીર નિ. સં. રક: ઈ. સ. ૧૯૫૪ | સંવ : ૨૦ | અષાઢ સુદિ ૧૫ ગુરુવાર : ૧૫ જુલાઈ
क्रमांक २२६
હિંસા-અહિંસા વિવેક
લેખક : પૂ. પંન્યાસ શ્રી ધુરંધરવિજ્યજી (૧) હિંસાની સમજણ –
વિશ્વમાં કેટલાક શબ્દો અને તેને અનુરૂપ કેટલીક વિચારણાઓ એવી હોય છે કે જે જગતના દરેક સમજુ છેવોને માન્ય હોય છે. “હિંસા ન કરવી” એમાં કોઈપણ સુજ્ઞ વિરોધ નહિ કરે પણ હિંસા કહેવી કોને ? એ વિચારમાં ઘણા મતે પડી જશે. હિંસાનું સ્વરૂપ-સત્ય સ્વરૂપ ન સમજાય ત્યાં સુધી જીવ રચિ અને શક્તિ હોવા છતાં હિંસાથી બચી શકતો નથી. કેટલીક વખત હિંસા અને અહિંસાના સ્વરૂપના ગોટાળાને કારણે જીવ જ્યાં ખરેખર હિંસા હોય છે ત્યાં અહિંસા માને છે અને મનાવે છે. એ જ પ્રમાણે જ્યાં અહિંસા હોય છે ત્યાં હિંસા માને છે અને મનાવે છે. આ પરિસ્થિતિમાં હિંસાથી બચવા માટે અને અહિંસાને ઉપાસવા માટે તેને વિવેક જાણવો જરૂરી છે.
હિંસા એ શું છે ? એ જ્યાં સુધી ખરેખર ન સમજાય ત્યાં સુધી તેનાથી વ્ર , થઈ શકતો નથી. હિંસા છોડવા માટે તેનું વાસ્તવિક સ્વરૂપ જાણવું આવશ્યક છે. હિંસાનું સ્વરૂપ આ છેઃ
મરચોપાત્ પ્રાળચોળે હિંસ | ૭ | ૮ | (તત્ત્વાર્થાધિગમ.) પ્રમાદવાળો જે જીવા તેની જે મન, વચન અને કાયાની પ્રવૃત્તિ તેથી થતું જે પ્રાણવ્યપણ-પ્રાણથી æા પાડવું–તે હિંસા છે. હિંસાનું આ સ્વરૂપ સાંગોપાંગ છે. હિંસા કરીને જીવ કર્મથી ભારે થાય છે, તેને પરિણામે તેને દુર્ગતિમાં પરિભ્રમણ કરવું પડે છે, તે હિંસા-ઉપરનું સ્વરૂપ બરાબર ખ્યાલમાં હોય તે તરત ઓળખાઈ જાય છે. ઉપરના સ્વરૂપથી નીચે પ્રમાણે વિચારણા ફલિત થાય છે
૧ પ્રમાદી જીવ પ્રાણ ટા પાડવાનો વિચાર કરે તે હિંસા છે. 3 પ્રમાદી જીવ પ્રાણ છૂટા પાડવાનાં વચન બોલે તે હિંસા છે.
For Private And Personal Use Only
