Page Text
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૧૧૮ ] શ્રી જૈન સત્ય પ્રકાશ
[ વર્ષ ૧૩ ૪૫ પ્રશ્ન–એક બાજુ કર્મબંધના પ્રસંગે શ્રી તત્ત્વાર્થસૂત્રાદિમાં મિથ્યાદિ પાંચ હેતુઓ જણાવ્યા, ને બીજી બાજુ શ્રી સમ્મતિપ્રકારના પહેલા કાંડની ૧લ્મો ગાયામાં કહ્યું છે કે-ગનિમિત્તે કર્મ બંધાય છે. તે આ બંને પાઠાનું ખરું રહસ્ય શું સમજવું?
ઉત્તર–મિથ્યાત્વની મુખ્યતાથી પહેલે ગુણરયાને કર્મ બંધાય છે. અને બીજા, ત્રીજા, ચોથા ને પાંચમાં ગુણસ્થાનકે, અવિરતિની મુખ્યતાથી કર્મ બંધાય છે, તથા છઠ્ઠા ગુણરયાનકથી માંડીને નવમાં ગુણસ્થાનક સુધીના ચાર ગુણ થાનકે કાયની મુખ્યતાથી કર્મ બંધાય છે, તે દશમાં ગુણસ્થાનકથી માડાન તેરમા સયાગ ગુણસ્થાન સુવાના ચારે ગુરુસ્થાને થતા કર્મબંધમ વાગની મુ ખતા છે. જે વખતે જે હેતુની કર્મબંધમાં મુખ્યતા હોય, તે વખતે સંભવતા બીજા હેતુઓ પણ ગણુપ રહેલા જ છે. જેમાં પહેલા ગુણસ્થાનકે જે કર્મબંધ થાય તેમ મિલાવ હેતુની મુખ્યતા, ને બાકીને અવિરતિ, કષાય, યેમની ગૌણુતા સમજવી. આ રીતે આગળ બીન વગેરે ગુણસ્થાનમાં પણ અવિરત વગેરે હેતુઓમાં પણ, એક હેતુની મુખ્યતા હેય, ત્યારે બીન સંભવતા હેતુઓની ગૌણતા સમજવી. આ મુદ્દાથી શ્રી તવાઈસત્રાદિમાં ચાર બંધ હેતુઓ જણાવ્યા છે, ન ચોગ હેતુ લાંબા સમય સુધી રહે છે. એટલે જેમ ઠેઠા તેરમા સયોગ ગુણસ્થાનક સુધી યમ હેતુ કાયમ રહે છે, મિથ્યાત્વ, અવિરતિ અને કષાય તેવા નથી. એટલે મિયાવ વગરે ત્રણ હેતુઓ લાંબા કાળ સુધી રહેતા નથી. માટે જ મિથ્યાત્વાદિ ચાર હેતુઓમાં યોગને છેવટે જણાવ્યો છે એ આથી સમજાય છે. કમબંધની સાથે જે યોગનો અવિનાભાવ સંબધ છે, તે મિથ્યાવાદી ત્રણને સંબંધ નથી. માટે કર્મબંધમાં મુખ્ય કારણ યોગને માની ને બીજ ત્રણ કારણને ગણમાની લેગ નિમિત્તે શુભ અથવા અશુભ કર્મ બંધાય એમ પણ કહી શકાય. આ મુદ્દાથી શ્રીસંમતિમાં અને વિશેષાવસ્થાની ૧૯૩૫મી ગાણામાં યોગને કમ બધમાં નિમિત્ત કર્યો છે. આ રીતે જુદી જુદી અપેક્ષાએ બન્ને વચને ઘટી શકે છે. તેમાં લગાર પણ અથ ભેદ છે જ નહિ. આવાં પક્ષક વચન શ્રી ભગવતીસૂત્ર વગેરે ઘણું સૂત્ર કંથાદિમાં પણ જણાય છે. શ્રી ભગવતીસૂત્રમાં કહ્યું છે કે જ્યાં સુધી આ જીવ ત્રણ યોગમાંની કંઈ પણ ક્રિયા કરે, ત્યાં સુધી તેને કબધ ચાલુ રહે છે. કેઈ વખત આયુષ્યને બંધ થતો હોય ત્યારે આઠે કર્મસમૂહને બાંધે, તે સિવારના સમયે આયુષ્યને બંધ થતું નથી માટે સાત કી બધાય. તેમાં પણ નવમા ગુણસ્થાનક સુધી બાદર કવાયના નિમેરે મેહનીય કર્મ બંધાય, તેથી દેશમાં ગુણસ્થાને આયુ–મહ સિવાયનાં છ કર્મો બંધાય તે અગીયારમા બારમા તેરમા ગુસ્થાનકે એક સાતાવનાય જ બંધાય; તે સિવાયનાં કર્મો ન જ બંધાય. ૪૫
૪૬ પ્રશ્ન–પાંચ પ્રકારના જાતિવી દેવામાં કયા દેવો ની અપેક્ષાએ એકી ઋહિવાળા કહેવાય ને કયા દેવ કોની અપેક્ષાએ મહદ્ધિક કહેવાય ?
ઉત્તર– ચંદ્ર, ૨ સૂર્ય, ૩ ગ્રહ, ૪ નક્ષત્ર, ૫ તારા આ રીતે પાંચ પ્રકારના યોતિષી દેવામાં તારા દેવા કરતા નક્ષત્રદો મહદ્ધિક સમજવા અને નક્ષત્રોથી ગ્રહદે મહદ્ધિક સમજવા. મહદેવાથી સૂર્ય-ચંદ્ર મેલદ્ધિક અને સૂર્ય (દેવ)થી ચંદ્ર-ઇકો મહદ્ધિક જમવા. અહીં મહર્વિકપણુને અને અલ્પકિપણાને સંબધ વાયુષ્યની સ્થિતિ સાથે
For Private And Personal Use Only
| SR No. | 521639 |
| Book Title | Jain_Satyaprakash 1948 01 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Jaindharm Satyaprakash Samiti - Ahmedabad |
| Publisher | Jaindharm Satyaprakash Samiti Ahmedabad |
| Publication Year | 1948 |
| Total Pages | 28 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Magazine, India_Jain Satyaprakash, & India |
| File Size | 13 MB |