Page Text
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
અંક ૬ ] આપણાં “ફાગુ' કાવ્યો
[ ૧૭૩ હતાં તે કરુણ સ્વરે પિતાનું દુઃખ કહે છે. એ સાંભળી નેમિનાથ એ લગ્નને દિવસેશ્રાવણ સુદ છઠે પરણ્યા વિના પાછા ફરે છે. આમ આ કાવ્યને અન્ત નિર્વેદમાં આવે છે, પરંતુ કાવ્યનો રસ સતત વહે છે, કેમકે એમાં રામતીનું અને ખાસ કરીને વરઘોડાનું વર્ણન છે. પ્રારંભમાં વસંતબેલનું સૂચન છે એ ઉપરથી તેમજ લગ્ન સામાન્ય રીતે પસન્તમાં થાય છે એ ખ્યાલમાં લેતાં આ કાવ્યને “ફાગુ' કહેવામાં વાંધે જતો નથી,
- પ્રાચીન આલંકારિક શૈલીનું આ ફા” કાવ્ય પ્રાચીન ગુજરાતી કાવ્યસંગ્રહમાં પ્રસિદ્ધ થયું છે. એની કેટલીક કડીઓ ગુજરાતી છાયા તેમજ આ કાવ્ય સંબંધી કેટલીક માહિતી સાથે પણ કવિએ (ભા. ૧, પૃ ૨૪૪-૨૪૯)માં અપાયેલી છે. આ ફાગુની પહેલી કરીને પૂર્વાર્ધ “સિદ્ધિ જેહિ સયવર વરિય તિ તિથધર નમેવ” એમ સુધારવાનું સૂચન જૈન ગુર્જર કવિઓ (ભા. ૩, નં. ૧, પૃ. ૪૧૨)માં કરાયું છે.
[૪] જબૂસ્વામીફાગુઃ કર્તા અજ્ઞાત આ કોની કૃતિ છે તેનો નિર્દેશ નથી, પણ એ વિ. સં. ૧૪૩૦ માં રચાયેલી છે એ વાત તે એની નીચે મુજબની ત્રીસમી કડી ઉપરથી જાણી શકાય છેઃ
ચઉદહ તીસ સંવરિ મુછરિ માનિ વિમg.
જંબુય ગુણ અનુરાગિહિં ફગિહિ કહીય ચરિત્ત | ૩૦ |" જયશેખરસૂરિકૃત મનાથ ફાગુની પેઠે આ ફાણુ સાંકળીકાવ્ય છે. એ ઉપરથી એવી સંભાવના માટે અવકાસ રહે છે કે એ જયશેખરસૂરિની કૃતિ હોય. એ કૃતિ જે બીજાની જ હોય તો “જયશેખરસૂરિએ આ સાંકળી–પ્રકારનું અનુકરણ કર્યું છે” એમ આપણું કવિઓ (પૃ. ૩૧૭)માં નિર્દેશ છે. જે બૂસ્વામીને ઉદ્દેશીને આ કાગુ રચાયેલું છે. એમને લલચાવવા માટે જે નારી તૈયાર થઈ છે તેના શરીરનું રોચક વર્ણન છે. આ અત્યંત વેગવંત અને સુંદર કાવ્ય શ્રી. ભેગીલાલ સાંડેસરાએ સંપાદિત કર્યું છે અને એ “ગુજરાતી 'ના ઈ. સ. ૧૯૩૨ના દીપોત્સવી અંક (પૃ. ૪૨)માં છપાયું છે. એમાંથી કેટલીક કડીઓ આપણા કવિઓ (પૃ. ૩૧૬–૭૭)માં અપાયેલી છે ઉપર્યુક્ત અંક આજે સુલભ નથી તે એ ફરીથી પ્રસિદ્ધ થવું ઘટે
[૫] જીરાઉલિપાર્શ્વનાથફાગુઃ કર્તા મેરુનંદન જિનદયસૂરિના શિષ્ય મેરુનંદને જંબૂરવામફાગુની માફક ત્રીસ કડીનું આ ફા” કાવ્ય વિ. સ. ૧૪૩૨માં રચ્યું છે. ચચ્ચાર લીટીની પહેલી અને છેલ્લી કડી જેન ગૂર્જર કવિઓ (ભા. ૩, નં. ૧, પૃ. ૪૨૦)માં અપાયેલી છે. કાવ્યને વિષય છરાઉલિ' પતિ પાWકુમાર છે.
૬િ] નેમિનાથ ફાગુઃ કર્તા જયશેખરસૂરિ પરમહંસપ્રબોધ અને પ્રબોધચિન્તામણિ એવા નામે પણ ઓળખાતું ત્રિભુવનદીપકપ્રબ નામનું રૂપક' કાવ્ય વિ. સં. ૧૪૬૨માં રચનારા જયશેખરસૂરિએ આ રચ્યું છે. આ દ્વારા ભાષા ઉપરનું એમનું પ્રભુત્વ જોઈ શકાય છે. ૧૧૪ દોહરાનું આ સુંદર સાંકળીકાવ્ય છે. અને એ રીતે આ જ ભૂસ્વામીફાગુને મળતું આવે છે. આમ છદોની વિવિધતા નથી એથી એને આપણું કવિઓ (પૃ. ૩૧૪)માં “પ્રાચીન–વિ. સં. ૧૮૬૨ કરતાં ઘણું વર્ષો પૂર્વે રચાયેલું’ ગયું છે. પણ કવિઓ (પૃ. ૩૧૪૫)માં આ નેમિનાથ ફાગુના ચાર લીટીના આઠ દેહરા અપાયા છે. જેમકે –
For Private And Personal Use Only
| SR No. | 521620 |
| Book Title | Jain_Satyaprakash 1946 03 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Jaindharm Satyaprakash Samiti - Ahmedabad |
| Publisher | Jaindharm Satyaprakash Samiti Ahmedabad |
| Publication Year | 1946 |
| Total Pages | 36 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Magazine, India_Jain Satyaprakash, & India |
| File Size | 19 MB |