________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
અંક ૫ ] રાત્રિભેજનને નિષેધ
[ ૧૫૭ દિવસોને પતિ સૂર્ય જ્યારે અસ્ત થયો હોય ત્યારે પાણી ધિર (લોહી) સમાન છે, અને અન્ન માંસ સમાન છે. એમ માકડ નામના મહર્ષિએ (માર્કડપુરાણમાં) કહેલું છે.
चत्वारो नरकद्वाराः, प्रथमं रात्रिभोजम् ।
परस्त्रीगमनं चैव, सन्धानानंतकायिके ॥ નરકમાં જવાનાં ચાર દ્વાર છે. પહેલું રાત્રિભોજન, બીજું પર સ્ત્રી ગમન, ત્રીજું સન્ધાન કહેતાં અથાણું (ખાવું), અને ચોથું અનંતકાય (નું ભક્ષણું કરવું).
मृते स्वजनमात्रेऽपि, सूतकं जायते किल । अस्तङ्गते दिवानाथे, भोजनं क्रियते कथम् ॥
-માર્કડપુરાણ, અધ્યાય ૨૩, લો. ૩૦ કોઈ પણ સ્વજન માત્ર મરી જાય છે ત્યારે સૂતક લાગે છે, તો પછી સૂર્ય (કે જે દિવસેને સ્વામી છે તે) અસ્ત પામે મરણ પામે, ત્યારે શી રીતે ભોજન કરાય? અર્થાત ન જ કરાય,
त्वया सर्वमिदं व्याप्तं, ध्येयोऽसि जगतां रवे !। त्वयि चास्तमिते देव ! आपो रुधिरमुच्यते (न्ते) ॥
–સ્કન્દપુરાણાન્તર્ગત રુદ્રપ્રણીત કપાલમોચન સ્તોત્ર, લોક ૨૪ હે સૂર્ય ! આ સર્વ જગત તારાથી વ્યાપ્ત છે, તું ત્રણ ભુવનના પ્રાણીઓને ધ્યાન કરવા લાયક છે (માટે હે દેવ ! તું જયારે અસ્ત પામે છે ત્યારે જળ પણ રુધિર સમાન કહેવાય છે, અર્થાત રાત્રે પાણી પણ પીવા લાયક નથી, તો પછી ભોજનની તો વાત જ શી?
नक्तं न भोजयेद्यस्तु, चातुर्मास्ये विशेषतः । सर्वकामानवाप्नोति, इह लोके परत्र च ॥
–ગવાસિષ્ઠ, પૂર્વાર્ધ, શ્લોક ૧૦૮ જે મનુષ્ય રાત્રે ભોજન કરતો ન હોય અને વિશેષ કરીને ચાતુર્માસમાં (રાત્રે) ભજન કરતે ન હોય, તે આ ભવ તથા પરભવમાં સર્વ મનોરથને પ્રાપ્ત કરે છે.
एकभक्ताशनान्नित्य-मग्निहोत्रफलं लभेत् । अनस्तभोजनो नित्यं, तीर्थयात्राफलं भजेत् ॥
–કન્દપુરાણ, રકધ ૭, અધ્યાય ૧૧, શ્લોક ૨૩૫ જે માણસ હમેશાં એક વાર ભોજન કરે, તે અગ્નિહોત્રના ફળને પામે છે. અને જે હમેશાં સર્યાસ્ત પહેલાં ભજન કરે છે(અર્થાત્ રાત્રિભેજનને ત્યાગ કરે છે, તે તીર્થયાત્રાનું ફળ પામે છે.
ये रात्रौ सर्वदाऽऽहार, वर्जयन्ति सुमेधसः । तेषां पक्षोपवासस्य, फलं मासेन जायते ॥ .
–મહાભારત, શાન્તિપર્વ, શ્લોક ૧૬ જે સારી બુદ્ધિવાળા માણસે સર્વદા રાત્રિએ આહારને ત્યાગ કરે છે, તેમને એક મહિના (સુધી રાત્રિભેજનને ત્યામ કરવા) થી પંદર ઉપવાસનું ફળ પ્રાપ્ત થાય છે.
For Private And Personal Use Only
