Page Text
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
દિગબર વિદ્વાન શ્રીમાન નાથુરામ મીજીએ સ્વીકારેલી તત્વાર્થભાષ્યની ક્વોપજ્ઞતા
લેખકઃ-પૂજય મુનિ મહારાજ શ્રીન્યાયવિજયજી (ત્રિપુટી) મુંબઈને ભારતીય વિદ્યાભવન તરફથી પ્રગટ થતા ભારતીય વિદ્યાના થોડા સમય પહેલાં બહાર પડેલ વાર્ષિક અંકમાં “ઉમાસ્વાતિકા તત્ત્વાર્થસૂત્ર ઔર ઉનકા સમ્પ્રદાય” શીર્ષક લેખ પ્રગટ થયો છે, જેના લેખક દિગંબર સમાજના સુપ્રસિદ્ધ સાહિત્યસેવી ઇતિહાસપ્રેમી નાથુરામજી પ્રેમી છે. પ્રેમીછથી શ્વેતાંબર સમાજને વિદ્વાવર્ગ ભાગ્યે જ અપરિચિત હશે એમ હું ધારું છું. એમણે આ લેખમાં પોતાની સંશોધકવૃત્તિ અને નિખાલસતાને સુંદર પરિચય આપી જિજ્ઞાસુઓમાં નવીન શોધળની ભાવના પ્રગટાવી છે.
વાચકવર્ય શ્રીઉમાસ્વાતિના તત્વાર્થસૂત્રને તાંબરો અને, થોડા ફેરફાર સાથે, દિગંબરે બહુમાન અને આદરથી જુવે છે. શ્વેતાંબર મૂળ તત્ત્વાર્થસૂત્રને જ નહીં, કિન્તુ એના ભાષ્યને પણ પશુ–અર્થાત ઉમાસ્વાતિ વાચકવર્યનું બનાવેલું માને છે, અને એ સિવાયના બીજા ગ્રંથે પણ વાચકવર્ય શ્રીઉમાસ્વાતિજીએ બનાવ્યા છે એમ માને છે, અને તેમના પાંચસો પ્રકરણગ્રંશે પછીના “પ્રશમરતિ પ્રકરણ”, “પૂજા પ્રકરણ વગેરે લભ્ય પ્રકરણગ્રંથોને પણ બહુમાનથી માને છે. દિગંબર સમાજ તત્વાર્થસૂત્રને કેટલાંક સૂત્રો ફેરવીને ઉમાસ્વાતિબકૃત માને છે, પણ તેના ભાષ્યને તો તેઓ પણ ન્હાતા માનતા, અને પ્રશમરતિ પ્રકરણ વગેરેને પણ તેમની કૃતિ તરીકે ખ્યાતા સ્વીકારતા. આ લેખમાં શ્રીયુત પ્રેમીજીએ શ્રુતિ અને દલીલોને પ્રચુરતાથી ઉપયોગ કરી એ સિદ્ધ કર્યું છે કે-આ ભાષ્ય બીજી બધી ટીકાઓ કરતાં પ્રાચીન છે એટલું જ નહીં પણ એ પશુ જ છે, અને એની કારિકાઓનો ઉપયોગ દિગંબર આચાર્યોએ પોતાની ટીકામાં કર્યો છે અને પ્રશમરતિ પ્રકરણના રચયિતા પણ વાચકવર્ય ઉમાસ્વાતિજી જ છે.
પરંતુ આ સાથે જ વાચકવર્ય શ્રીઉમાસ્વાતિજીના સમ્પ્રદાયની ચર્ચા કરતાં, ખૂબ ઉહાપોહ કરી, વાચકવર્ય શ્વેતાંબર નહીં, દિગંબર નહીં, કિન્તુ દિગંબર સંધબાહ્ય જેવી મનાતી તેની જ એક , શાખા યાપનીય સંધના સાધુ હતા એમ સિદ્ધ કરવા પ્રેમજીએ ખૂબ જહેમત ઉઠાવી છે. હું અહીં તેમની આ માન્યતાનો જવાબ આપવા ચાહતો નથી, પરંતુ પ્રેમીજીએ ભાગની પજ્ઞતા વગેરે માટે જે પ્રમાણે માપ્યાં છે તેને જ રસાસ્વાદ વાચકોને કરાવીશ. વાચકવય કયા સમ્પ્રદાયના હતા એ સંબંધી વિશેષ ઉહાપોહ કરવાનું, એની શોધખોળ કરવાનું કાર્ય, પૂ. આ. ભ. શ્રી સાગરાનંદસૂરીશ્વરજી અને પૂ. મુનિ મહારાજ શ્રીદર્શનવિજયજીને સોંપું છું કે જેમણે આ વિષયને ઊંડો અભ્યાસ કર્યો છે. શ્રીઉમાસ્વાતિજીની પહેલાંના સાહિત્ય માટે શ્રી પ્રેમજી લખે છે કે
જે કાર સાત નવ વાર મારાથી નાત શા" તેમના સમયમાં સંસ્કૃતની પ્રતિષ્ઠા વધતી જતી હતી એટલે “ગુજરાતિને પ્રકાર સામ સાદિ સંદ
જ તરવાથવિરમગુર દૌર વપશ માધ્યક્ષ aના વી” અહીં પ્રેમીજી એક સુંદર સત્યને સ્વીકાર કરે છે: આગમ સાહિત્ય ઉપરથી તેમણે તત્ત્વાર્થાધિગમસૂત્ર રચ્યું. આ આગમ સાહિત્ય તાંબર પાસે જ છે, અને તવાર્થને સમન્વય જેનામો સાથે થાય છે, એ તો પુરવાર થયેલું જ છે,
For Private And Personal Use Only
| SR No. | 521616 |
| Book Title | Jain_Satyaprakash 1945 11 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Jaindharm Satyaprakash Samiti - Ahmedabad |
| Publisher | Jaindharm Satyaprakash Samiti Ahmedabad |
| Publication Year | 1945 |
| Total Pages | 36 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Magazine, India_Jain Satyaprakash, & India |
| File Size | 17 MB |