Page Text
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
અર્ક ૫ ]
સમ્યગ્દર્શન
[૧૧]
અધ્યવસાયે તેનું નામ અંતરકણુ જાણવુ. એટલે જે ક્રિયાના પ્રતાપે અથવા અધ્યવસાયાના પ્રતાપે પહેલી અને ખીજી સ્થિતિની વચમાં આંતરૂં ( કમઁલિક વિનાના ખાલી ભાગ) પાડી શકાય તેવી જે ક્રિયા અથવા જે અધ્યવસાયો, તે અંતરકરણ કહેવાય. આ અંતર કરણની નીચેની સ્થિતિનુ નામ પ્રથમ સ્થિતિ તથા ઉપરની સ્થિતિનું નામ દ્વિતીય સ્થિતિ એમ જાણવુ.
પ્રશ્ન- કયા કારણથી અંતરકરણ કરવુ જોઇએ ?
ઉત્તર- અ ગળ પામવા લાયક અંતર્મુડૂત પ્રમાણુ સ્થિતિવાલા અાલિક મિક સમ્યગ્દર્શનને મિથ્યાત્વના પુદ્દગલે વિધ્ન ન કરે એવા મુદ્દાથી એટલે તે દર્શોનગુણુને મિથ્યાત્વના પુદ્ગલો ન બગાડે, એટલા માટે અંતરકરણ કરવું જોઇએ. શાસ્ત્રકારે અંતઃકરણને અંત દૂત્ત કાલપ્રમાણવાનું કર્યું છે. જ્યારે આ ક્રિયા કરે ત્યારે મિથ્યાત્વની સ્થિતિના બે ભાગ પડે છે. તેમાં 1) પ્રથમ સ્થિતિના વિભાગ-અંતર્મુકૂર્ત પ્રાણુવાલે છે. (૨) દ્રિતીય સ્થિતિનો વિભાગ- અંતઃ ડાકોડી સાગરોપમ પ્રમાણ જાણુકે.
આ પ્રસંગે ઉદીરણા અને આગાત્ર કેને કહિયે ? તથા તે એમાં શું તફાવત ? આ ઉપયોગી પ્રશ્નો પણ ખુલાસા જરૂર સમજવા જેવા છે. અને તે એ કે-પ્રથમ સ્થિ તિમાં વર્તીમાન જવા ઉદીરણા-પ્રયોગથી તે (પ્રથમ સ્થિતિ)ના દક્ષિકાને ખેંચીને જે ઉદયાલકામાં દાખલ કરે છે, તેવી દાખલ કરાની જે ક્રિયા તે ઉદારણા કહેવાય. એ જ પ્રમણે દ્વિતીય (બીજ) સ્થિતિમાં રહેલા દલાને તે જ ઉદીરણા પ્રયોગ વડે કરીને ખેંચી ઉદયાવલિકામાં દાખલ કરે, તેવી જે ક્રિયા તે અગાલ કહેવાય. એમ આગલ તે ઉદીરણાને એક ભેદ છે એમ સમજવુ. ઉદ્દી નુ અને આગાલનુ રહસ્ય એ છે કે-ઉદ્દીરાના પ્રસ્તાવે પ્રથમ સ્થિતિ કલિકે ઉદયાલિકમાં દાખલ કરાય છે અને આગાલના પ્રરતાવે તે દ્વિતીય સ્થિતિના કલિકા ઉદયાનાકામાં દાખલ કરાય છે. ઉદય વડે અને ઉદીરણા વડે પ્રથમ સ્થિતિ (ના દલિકા)ન્ય અનુભવ કરતા કુતા જ્યારે તે (પ્રથમ) સ્થિતિ એ આવલિકા પ્રમાણુ (જેટલી) આકી રહે, ત્યારે આગાલરૂપ ઉદીરણા પ્રવર્ત્તતી નથી, પણ મિથ્યાત્વના સ્થિતિધાત અને અધાન તથા ઉદીરણા તેા પ્રવર્તે છે (ચાલુ રહે છે. એ આલિકની પહેલાં જ આગાલ અને ગુણશ્રેણિ પ્રવર્તી શકે. એમ થતાં જ્યારે થમ સ્થિતિ આવૃલિકા કાલ પ્રમાણ જેટલી) 1ાકી રહે છે, ત્યારે ઉપર જણાવેલાં ત્રણે કાર્યો (મિથ્યાત્વના સ્થિતિષ્ઠાત અને રસઘાત તથા ઉીરા પણ મધ પડે છે એટલે પ્રવર્ત્તતા નથી. તેથી તે આવલિકમાં રહેલા દલકાને ઉદય વડે જ અનુભવે છે. અહીં પ્રથમ સ્થિતિમાં વર્તાતા જેને ખરી રીતે મિથ્યાદૃષ્ટિ જ કહી શકાય. કારણ કે—તે જીન મિથ્યાત્વના દલિકાને અનુભવે છે. મિથ્યાત્વની પ્રથમ સ્થિતિ કાલના ચરમ સમયે એટલે નિવૃત્તિકરણના છેલ્લા સમયે બીજી સ્થિતિમાં રહેલા દલિાના અનુભાગ (રસ)ની તરતમતા (એઠા વધતાપણા)-ાળા ત્રણ પુજ (ઢગલા) કરે છે. આ બાબતમાં જુએ સાક્ષીપાટ—
ते कालं बीयठिहं- तिहाऽणुभावेण देसघाइत्थ ॥ सम्मत्तं सम्मिस्तं-मिच्छत्तं
सव्वधाइत्थ ॥ १ ॥
For Private And Personal Use Only
| SR No. | 521527 |
| Book Title | Jain Satyaprakash 1937 12 SrNo 29 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Jaindharm Satyaprakash Samiti - Ahmedabad |
| Publisher | Jaindharm Satyaprakash Samiti Ahmedabad |
| Publication Year | 1937 |
| Total Pages | 42 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Magazine, India_Jain Satyaprakash, & India |
| File Size | 19 MB |